Bằng sự tận tâm, kiên trì và hiểu biết sâu sắc văn hóa dân tộc Chăm, cô giáo A My Ná - giáo viên Trường Tiểu học Tân Hưng (xã Tân Phú, tỉnh Tây Ninh) đã trở thành điểm tựa vững chắc cho nhiều thế hệ học sinh vùng biên viễn.
Ở miền biên giới tỉnh Tây Ninh trước đây, công tác giáo dục với học sinh dân tộc thiểu số luôn khó khăn do điều kiện kinh tế, rào cản ngôn ngữ và tập quán truyền thống. Bằng sự tận tâm, kiên trì và hiểu biết sâu sắc văn hóa dân tộc Chăm, cô giáo A My Ná - giáo viên Trường Tiểu học Tân Hưng (xã Tân Phú, tỉnh Tây Ninh) đã trở thành điểm tựa vững chắc cho nhiều thế hệ học sinh vùng biên viễn. Cô đã còn góp phần thay đổi nhận thức của phụ huynh, giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc và nâng cao chất lượng giáo dục tại địa phương.
* Ước mơ trở thành cô giáo
Sinh ra trong gia đình nông dân nghèo người Chăm tại xã Tân Hưng, huyện Tân Châu, tỉnh Tây Ninh (cũ), A My Ná (sinh năm 1981), sớm thấu hiểu những thiệt thòi của trẻ em dân tộc thiểu số. Những năm học tiểu học, trong lớp chỉ có A My Ná và một bạn nữa là hai học sinh người Chăm. Từ đó, cô mong ước ngày nào đó trẻ em Chăm sẽ được học hành đầy đủ, bình đẳng như các bạn người Kinh. Ước mơ ấy dần trở thành động lực để cô quyết tâm theo nghề giáo.
Năm 2004, sau khi tốt nghiệp Trường Cao đẳng Sư phạm tỉnh Tây Ninh, cô được phân công về Trường Tiểu học Suối Dây A (huyện Tân Châu), cách nhà hơn 30km. Năm đầu công tác, cô được giao dạy lớp 1 tại điểm trường làng nơi mà 100% học sinh đều là người Chăm, sinh sống tách biệt và hầu như không giao tiếp được bằng tiếng Việt. Nhiều phụ huynh thậm chí chưa nói thành thạo tiếng Việt, khiến việc dạy và học càng thêm khó khăn.
Nhớ lại tiết học đầu tiên, cô A My Ná chia sẻ: "Khi tôi hỏi “đây là âm gì?”, học sinh cũng lặp lại nguyên câu "đây là âm gì?" của cô mà không hiểu nội dung. Từ thực tế ấy, cô chủ động dùng tiếng Chăm để giải thích cho các em hiểu đâu là câu hỏi, đâu là câu yêu cầu đọc theo. Ngoài giờ học, cô dẫn học sinh quan sát cây cối quanh trường và dạy gọi tên bằng tiếng Việt. Với phương pháp gần gũi, kiên trì, các em vừa học chữ vừa học tiếng, hình thành kỹ năng ngôn ngữ một cách tự nhiên.
Sau thời gian nỗ lực, học sinh của cô đã biết nghe, nói, đọc, viết tiếng Việt; mạnh dạn giao tiếp và tự tin hơn khi đến lớp. Những tiến bộ ấy là niềm vui và động lực lớn đối với cô giáo trẻ. Không chỉ truyền đạt tri thức, cô còn góp phần thay đổi quan niệm tồn tại lâu đời trong cộng đồng người Chăm như: “Học chữ Việt để làm gì?”, “Con gái không nên học cao vì khó lấy chồng”. Sự tận tâm của cô giúp phụ huynh hiểu rằng, học tập là con đường mở ra tương lai; nhiều gia đình từ đó khuyến khích con đi học, đến trường đúng độ tuổi.
Đồng nghiệp tại Trường Tiểu học Suối Dây A chia sẻ, từ khi cô A My Ná về giảng dạy, tỷ lệ học sinh Chăm chuyên cần tăng, nhận thức của phụ huynh tiến bộ rõ rệt. Nhiều giáo viên của trường cũng dựa vào hiểu biết văn hóa Chăm của cô để điều chỉnh cách tiếp cận, giúp hoạt động dạy học hiệu quả hơn.
Từ năm học 2007 - 2008, cô tham gia giảng dạy chương trình Công nghệ giáo dục của Giáo sư Hồ Ngọc Đại – chương trình hỗ trợ học sinh dân tộc thiểu số tiếp cận tiếng Việt từ nền tảng ngôn ngữ. Mỗi năm, lớp học của cô đều được các chuyên gia của Bộ Giáo dục và Đào tạo, Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Tây Ninh và Phòng Giáo dục huyện Tân Châu (cũ) đến dự giờ. Bên cạnh hướng dẫn chuyên môn, các chuyên gia còn động viên cô tiếp tục học nâng cao trình độ. Nhờ đó, cô đã hoàn thành chương trình đại học vào năm 2012.
Nhiều năm công tác tại vùng khó khăn, cô luôn được phụ huynh quý mến. Người dân thường gửi tặng cô bó rau, con cá - những món quà mộc mạc thể hiện sự trân trọng. Trong ký ức của cô vẫn còn hình ảnh những em học sinh đến lớp muộn nhiều năm, như em Sa Ri – cậu bé thường đến trường với chiếc áo cũ sờn vì thiếu sự chăm sóc do mẹ đi lao động xa. Cô đã mang áo của em về giặt sạch sẽ mỗi ngày để em có đồ đến lớp. Những hành động nhỏ của cô đã để lại ấn tượng sâu sắc trong lòng học trò.
* Gìn giữ văn hóa dân tộc
Sau thời gian dài giảng dạy ở vùng xa, cô A My Ná được điều động về Trường Tiểu học Tân Hưng, xã Tân Phú, tỉnh Tây Ninh - nơi có đông học sinh dân tộc Chăm, Khmer, Dao. Trường đã đạt chuẩn quốc gia, điều kiện học tập tốt hơn nhưng vai trò của giáo viên hiểu văn hóa dân tộc vẫn rất quan trọng.
Với thế mạnh là người Chăm, cô tích cực hỗ trợ đồng nghiệp tìm hiểu phong tục tập quán, nắm bắt tâm lý học sinh người Chăm, làm cầu nối giữa phụ huynh và nhà trường. Từ đó, nhiều phụ huynh dân tộc cởi mở hơn, tin tưởng môi trường giáo dục và tự nguyện phối hợp quản lý, giáo dục con em.
Song song với công tác giảng dạy, cô đặc biệt quan tâm đến việc bảo tồn văn hóa nghệ thuật truyền thống của người dân tộc thiểu số. Vào giờ giải lao hoặc cuối tuần, cô tập hợp học sinh để dạy múa, hát dân gian Chăm. Nhiều tiết mục do cô hướng dẫn đã tham gia hoạt động giao lưu văn hóa – nghệ thuật các cấp và đạt kết quả cao. Năm 2024, cô còn tham gia tập luyện cho học sinh cấp trung học cơ sở tại làng Chăm để biểu diễn trong chương trình giao lưu nghệ thuật giữa lực lượng vũ trang và các dân tộc, tôn giáo tại tỉnh.
Cô A My Ná thường xuyên tham gia phong trào trường học, hoạt động văn hóa ở địa phương, tuyên truyền vận động phụ huynh cho con đi học đúng độ tuổi. Nhờ đó, những năm gần đây, địa phương không còn tình trạng học sinh người Chăm bỏ học giữa chừng. Nhiều em tiếp tục học lên trung học phổ thông, có việc làm ổn định, góp phần nâng cao chất lượng nguồn nhân lực của đồng bào Chăm.
Cô giáo luôn tích cực tham gia hội giảng các cấp. Với sự nỗ lực bền bỉ, cô A My Ná đạt nhiều thành tích như được công nhận Chiến sĩ thi đua cơ sở và hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ; được Liên đoàn Lao động huyện Tân Châu (cũ) tặng Giấy khen vì tích cực tham gia các hoạt động công đoàn, thể hiện tinh thần trách nhiệm và sự gắn bó với ngành. Cô chia sẻ: “Niềm vui lớn nhất của tôi là khi thấy học sinh tiến bộ từng ngày. Học sinh dân tộc nay đã tự tin hơn, tiếp tục học lên cao và có nghề nghiệp ổn định. Đặc biệt, phụ huynh Chăm đã không còn quan niệm lạc hậu về việc học của con gái".
Nói về cô giáo của mình, em Thị Su May Dah, học sinh lớp 5A Trường Tiểu học Tân Hưng cho biết: “Con rất thích học cô A My Ná vì cô dạy múa Chăm đẹp và dạy bài dễ hiểu. Nhờ cô, con học tốt và mạnh dạn hơn”.
Thầy Nguyễn Phú Chương, giáo viên Trường Tiểu học Tân Hưng chia sẻ: "Cô A My Ná có lối giảng bài thu hút, được học sinh yêu thích. Cô mạnh dạn đóng góp ý kiến xây dựng hoạt động chuyên môn. Cô đưa văn hóa Chăm vào bài dạy giúp học sinh hứng thú hơn, đặc biệt trong tiết Âm nhạc".
Thầy Phạm Trường Tuyền, Hiệu trưởng Trường Tiểu học Tân Hưng cho biết, cô A My Ná là một trong số ít giáo viên người Chăm được đào tạo chính quy và quay về phục vụ địa phương. Cô năng nổ, tích cực trong các hoạt động phong trào của nhà trường, địa phương; góp phần giữ gìn và lan tỏa nét đẹp văn hóa Chăm. Cô được đồng nghiệp tín nhiệm, phụ huynh quý trọng.
Dù công tác ở đâu, cô A My Ná luôn giữ tinh thần trách nhiệm, sự kiên trì và lòng yêu nghề. Tới đây, cô dự định tiếp tục học hỏi thêm các điệu múa Chăm, biên soạn tiết mục phù hợp với học sinh để phục vụ các ngày lễ của trường và hoạt động văn hóa địa phương. Với cô, con đường phía trước vẫn còn dài, nhưng niềm tin yêu của phụ huynh, sự ủng hộ của đồng nghiệp và đặc biệt là sự tiến bộ của học sinh chính là động lực giúp cô tiếp tục cống hiến.
Cô giáo A My Ná là minh chứng rõ nét cho tinh thần tận tụy của đội ngũ giáo viên vùng biên giới Tây Ninh. Sự kiên nhẫn, trách nhiệm và tấm lòng với cộng đồng dân tộc thiểu số của cô đã góp phần quan trọng làm thay đổi nhận thức, duy trì tỷ lệ học sinh đến trường và từng bước nâng cao chất lượng giáo dục vùng khó khăn./.
