Thông qua thực tiễn hoạt động cần nhận diện mô hình hay, cách làm tốt để từ đó đưa ra đánh giá thực trạng, tiếp tục có giải pháp nâng cao năng lực đội ngũ trợ giúp pháp lý…
Sáng 3/6, tại Hà Nội, Bộ Tư pháp tổ chức Tọa đàm "Hoàn thiện chính sách, pháp luật về trợ giúp pháp lý".
Tại tọa đàm, Thứ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Thanh Ngọc cho biết, công tác trợ giúp pháp lý cho các đối tượng khó khăn, đối tượng chính sách là hoạt động rất nhân văn. Thời gian qua, các cơ quan, tổ chức đã triển khai rất nhiều hoạt động trợ giúp pháp lý hiệu quả, góp phần nâng cao nhận thức về pháp luật cho người dân; đồng thời tham gia vào việc bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của các nhóm đối tượng, thông qua đó góp phần hoàn thiện hệ thống pháp luật cũng như bảo vệ thể chế. Trung tâm trợ giúp pháp lý ở các địa phương trên toàn quốc đã nỗ lực, phát huy vai trò, triển khai nhiều hoạt động thiết thực, được người dân ghi nhận và đánh giá cao.
Tuy nhiên qua quá trình triển khai, công tác trợ giúp pháp lý đã bộc lộ nhiều khó khăn, bất cập từ nguồn nhân lực đến các quy định và văn bản hướng dẫn thi hành.
Khẳng định hoạt động trợ giúp pháp lý ngày càng có vai trò quan trọng trong đời sống xã hội, Thứ trưởng Nguyễn Thanh Ngọc lưu ý cần tiếp tục nắm rõ nhu cầu của từng đối tượng để có những giải pháp phù hợp; đồng thời, thông qua thực tiễn hoạt động cần nhận diện mô hình hay, cách làm tốt để từ đó đưa ra đánh giá thực trạng, tiếp tục có giải pháp nâng cao năng lực đội ngũ trợ giúp pháp lý…
Theo Phó Cục trưởng Cục Phổ biến, giáo dục pháp luật và Trợ giúp pháp lý Vũ Thị Hường: Không chỉ là chính sách, pháp luật mang nhiều ý nghĩa chính trị, xã hội và nhân văn luôn được Đảng và Nhà nước quan tâm, trợ giúp pháp lý còn là công cụ quan trọng bảo đảm công bằng, bình đẳng trước pháp luật cho những người dễ bị tổn thương trong xã hội, góp phần phòng ngừa và giảm thiểu tranh chấp, vi phạm pháp luật.
Gần 30 năm qua, có hơn 2,3 triệu vụ việc trợ giúp pháp lý đã được thực hiện cho người nghèo, người có công với cách mạng và các nhóm dễ bị tổn thương khác thông qua các hình thức như tư vấn pháp luật, tham gia tố tụng và đại diện ngoài tố tụng. Riêng năm 2024, các Trung tâm trợ giúp pháp lý thực hiện 60.046 vụ việc, trong đó thụ lý mới 40.003 vụ việc, chủ yếu là vụ việc trợ giúp pháp lý tham gia tố tụng với 33.416 vụ - chiếm 83.53% số vụ việc thụ lý.
Hầu hết các vụ việc đều đạt chất lượng trở lên, nhiều vụ việc trợ giúp pháp lý tham gia tố tụng được đánh giá là vụ việc thành công, góp phần tích cực vào việc bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người được trợ giúp pháp lý, nâng cao hiểu biết pháp luật và ý thức tôn trọng pháp luật.
Tại Tọa đàm, Giám đốc Trung tâm trợ giúp pháp lý Nhà nước thành phố Hà Nội Nguyễn Tú Anh cho biết, Trung tâm có 3 phòng nghiệp vụ và 10 Chi nhánh phụ trách công tác trợ giúp pháp lý trên địa bàn từ 2-3 quận/huyện/thị xã có vị trí địa lý gần nhau. Với việc giao địa bàn phụ trách theo khu vực giúp cho người dân dễ dàng tiếp cận với dịch vụ trợ giúp pháp lý, các vụ việc trợ giúp pháp lý được kịp thời, nhanh chóng.
Các Phòng, Chi nhánh phối hợp chặt chẽ với các cơ quan, tổ chức của địa bàn được phân công, do đó kịp thời nắm bắt tình hình cũng như nhu cầu trợ giúp pháp lý của các đối tượng được trợ giúp pháp lý, chủ động phối hợp với các cơ quan, tổ chức tại địa phương để thực hiện các hoạt động trợ giúp pháp lý trên địa bàn được phân công một cách hiệu quả nhất. Phối hợp thường xuyên và hiệu quả với các cơ quan, tổ chức có liên quan, nhất là với các cơ quan tiến hành tố tụng giúp cho các Trợ giúp viên pháp lý và chuyên viên pháp lý của Trung tâm có thể nhanh chóng tiếp cận, bảo đảm trợ giúp pháp lý kịp thời cho người thuộc diện được trợ giúp pháp lý.
Theo bà Nguyễn Tú Anh, trong bối cảnh của nền khoa học công nghệ hiện nay, có thể khẳng định, việc ứng dụng công nghệ thông tin trong tổ chức và hoạt động của các cơ quan nhà nước nói chung và trong hoạt động trợ giúp pháp lý nói riêng, đã trở thành một đòi hỏi tất yếu, là mô hình được áp dụng ở nhiều quốc gia trên thế giới.
Giám đốc Trung tâm trợ giúp pháp lý Nhà nước Thành phố Hà Nội đề xuất cần xây dựng hệ thống quản lý hồ sơ trực tuyến. Thông qua các hệ thống này, dữ liệu về người được trợ giúp pháp lý cũng như tình trạng vụ việc và các tài liệu liên quan có thể được lưu trữ và truy xuất dễ dàng, giúp giảm thiểu thời gian và công sức so với việc lưu trữ bằng giấy.Đồng thời, xây dựng ứng dụng trợ giúp pháp lý trên nền tảng điện thoại di động và nền tảng mạng xã hội và cổng dịch vụ công cho phép người dùng dễ dàng tiếp cận các dịch vụ pháp lý. Người dân có thể tra cứu thông tin pháp luật cơ bản, đăng ký yêu cầu trợ pháp lý, hoặc liên hệ với Trung tâm chỉ qua vài thao tác trên điện thoại.
Đặc biệt nên xây dựng hệ thống tư vấn pháp lý trực tuyến tên các nền tảng như chatbot, email hoặc video call tạo điều kiện để người được trợ giúp pháp lý có thể nhận được sự tư vấn pháp lý từ xa mà không cần phải đến trực tiếp trụ sở Trung tâm hoặc Chi nhánh. Điều này đặc biệt hữu ích cho những người sống ở vùng sâu, vùng xa hoặc có hạn chế về thời gian. Nghiên cứu xây dựng, vận hành đường dây nóng trợ giúp pháp lý trở thành tổng đài điện thoại thông minh, là nơi tiếp nhận và cung cấp thông tin pháp luật, giải đáp vướng mắc pháp luật đơn giản cho người dân….
Tại Tọa đàm, các đại biểu đã nghe nhiều ý kiến thảo luận của đại diện Sở Tư pháp các tỉnh, thành phố, tập trung vào một số nội dung: Việc xây dựng mô hình trợ giúp pháp lý ở địa phương, nhất là khi thực hiện sáp nhập tỉnh, sáp nhập xã và tổ chức thực hiện mô hình chính quyền địa phương 2 cấp; chủ trương đẩy mạnh phân cấp, phân quyền, tạo sự chủ động cho địa phương trong quản lý và thực hiện công tác trợ giúp pháp lý; vai trò, trách nhiệm của trợ giúp viên pháp lý trong công tác xây dựng và thi hành pháp luật ở địa phương, phổ biến, giáo dục pháp luật và hòa giải ở cơ sở, tham gia đại diện pháp lý cho cơ quan nhà nước trong các vụ án hành chính; công tác phối hợp và trách nhiệm của cơ quan có liên quan trong hoạt động trợ giúp pháp lý, nhất là trong bối cảnh cơ quan tố tụng ở địa phương tổ chức theo mô hình 2 cấp…/.
