Nỗ lực đột phá của Thành phố, cùng các chính sách mới về khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo được Trung ương ban hành gần đây được kỳ vọng sẽ tiếp sức mạnh mẽ cho khởi nghiệp sáng tạo, đổi mới sáng tạo và phát triển bền vững.
Phát huy vai trò đầu tàu trong hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo quốc gia, Thành phố Hồ Chí Minh đang tiếp tục kiến tạo hệ sinh thái đổi mới sáng tạo toàn diện - nơi các ý tưởng được thử nghiệm, doanh nghiệp được hỗ trợ và các chính sách được vận hành một cách linh hoạt. Nỗ lực đột phá của Thành phố, cùng các chính sách mới về khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo được Trung ương ban hành gần đây được kỳ vọng sẽ tiếp sức mạnh mẽ cho khởi nghiệp sáng tạo, đổi mới sáng tạo và phát triển bền vững.
* Nhiều chính sách đột phá
Hệ sinh thái khởi nghiệp đổi mới sáng tạo tại Thành phố Hồ Chí Minh được đánh giá sôi động, đa dạng và có quy mô lớn, hiện đứng trong top 110 toàn cầu, top 5 khu vực Đông Nam Á. Quy tụ khoảng 2.000 doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo, 100 quỹ đầu tư (chiếm 50% của cả nước), Thành phố Hồ Chí Minh tiếp tục giữ vai trò đầu tàu trong hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo quốc gia.
Trên cơ sở nền tảng sẵn có cùng các đột phá mới, Thành phố đặt mục tiêu đưa hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo thành phố vào top 100 toàn cầu vào năm 2030. Thành phố phấn đấu đến năm 2030 sẽ có 5.000 doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo; số doanh nghiệp đổi mới sáng tạo đạt trên 40% trong tổng số doanh nghiệp tại Thành phố. Tỷ lệ khai thác thương mại hóa từ kết quả nghiên cứu khoa học, phát triển công nghệ và đổi mới sáng tạo đạt 8-10%. Ba giải pháp trụ cột mà Thành phố sẽ triển khai để tạo đột phá lĩnh vực này là: Hoàn thiện chính sách hỗ trợ khởi nghiệp, đầu tư hạ tầng và phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao.
Ông Trần Ninh Đông, quyền Trưởng phòng Quản lý sở hữu trí tuệ và đổi mới sáng tạo, Sở Khoa học và Công nghệ Thành phố Hồ Chí Minh cho biết, thời gian qua Thành phố đã triển khai nhiều chính sách phát triển hệ sinh thái khởi nghiệp, đổi mới sáng tạo. Đáng chú ý là chính sách hỗ trợ vốn cho dự án khởi nghiệp sáng tạo, với mức 40 triệu đồng ở giai đoạn ý tưởng, 80 triệu đồng ở giai đoạn ươm tạo và giai đoạn tăng tốc lên tới 400 triệu đồng cho mỗi dự án. Các lĩnh vực ưu tiên hỗ trợ gồm thương mại điện tử, công nghệ tài chính, logistic, công nghệ giáo dục, y tế và chăm sóc sức khỏe, nông nghiệp công nghệ cao, phát triển bền vững, chuyển đổi số, an ninh mạng.
Thành phố đã triển khai chính sách miễn thuế thu nhập cá nhân, doanh nghiệp cho hoạt động khởi nghiệp đổi mới sáng tạo ở các lĩnh vực ưu tiên; chính sách hỗ trợ thử nghiệm có kiểm soát giải pháp công nghệ mới, gồm phương tiện bay không người lái và xe tự hành.
Một chương trình thu hút sự quan tâm của giới khởi nghiệp là tuyển chọn dự án đổi mới sáng tạo do Trung tâm Khởi nghiệp sáng tạo Thành phố Hồ Chí Minh (SIHUB) triển khai. Năm 2024, trong hàng trăm hồ sơ tham gia, chương trình đã chọn và ươm tạo thành công 16 dự án trong 3 lĩnh vực, gồm hành chính công, y tế, giáo dục. Năm 2025, chương trình đã thu hút hơn 630 dự án tham gia, ở nhiều lĩnh vực. Bà Lê Thị Bé Ba, Phó Giám đốc SIHUB chia sẻ, đồng hành cùng các dự án ươm tạo, cùng với chính sách đầu tư của Thành phố, chương trình hỗ trợ toàn diện từ cố vấn, không gian làm việc, kết nối với nhà đầu tư, kết nối với các đơn vị để các dự án được thử nghiệm.
Các chuyên gia cho rằng, cùng với vốn, văn hóa khởi nghiệp sáng tạo, đổi mới sáng tạo là yếu tố quyết định việc hình thành và phát triển bền vững hệ sinh thái khởi nghiệp đổi mới sáng tạo, đặc biệt là đạo đức kinh doanh.
Theo ông Ngô Đắc Thuần, Chủ tịch Hội đồng Quản trị IP Group - chuyên gia về đổi mới sáng tạo, cần thiết phải triển khai mạnh và hiệu quả các hoạt động đào tạo, huấn luyện về văn hóa khởi nghiệp, để các nhà khởi nghiệp, sáng chế hiểu rõ và bài bản về văn hóa sáng tạo, văn hóa sở hữu trí tuệ, văn hóa phát triển bền vững. Khi có đầy đủ những văn hóa đó thì mới có thể có được những “kỳ lân”.
Để hỗ trợ doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo một cách thiết thực và bền vững, ông Thuần đề xuất Thành phố sớm có một nền tảng ứng dụng trí tuệ nhân tạo hỗ trợ tra cứu và phân tích ý tưởng khởi nghiệp, đổi mới sáng tạo. Ứng dụng này sẽ hỗ trợ hiệu quả cho các startup trong việc lựa chọn hướng phát triển phù hợp, đặc biệt là bảo đảm không xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ. Ngoài ra, một bản đồ công nghệ cũng rất cần thiết để giúp các doanh nghiệp nhận diện các lĩnh vực mũi nhọn, xác định được lộ trình, hướng đi phù hợp.
* Kỳ vọng cú hích từ các chính sách mới
Cụ thể hóa tinh thần các Nghị quyết trụ cột của Bộ Chính trị, Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo đã kiến tạo nhiều chính sách mới thúc đẩy đổi mới sáng tạo trong doanh nghiệp và nền kinh tế. Trong đó, đáng chú ý là tạo hành lang pháp lý cho hoạt động đầu tư mạo hiểm và việc tổ chức thị trường giao dịch chứng khoán chuyên biệt cho doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo.
Nghị định số 264/2025/NĐ-CP vừa được Chính phủ ban hành quy định rõ về hoạt động Quỹ đầu tư mạo hiểm của quốc gia và địa phương. Quỹ nhằm đầu tư, thu hút các nguồn lực đầu tư vào doanh nghiệp, dự án khởi nghiệp sáng tạo; thúc đẩy phát triển hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo quốc gia, địa phương và thị thị trường đầu tư mạo hiểm trong nước.
Nghị định thiết lập cơ chế quản lý rủi ro, chính sách minh bạch trong đầu tư, cùng quy định miễn trách nhiệm đối với tổn thất đầu tư (nếu tuân thủ quy định) trong đầu tư mạo hiểm; được kỳ vọng sẽ tạo ra môi trường an toàn và hấp dẫn, khuyến khích các nhà đầu tư đồng hành cùng khởi nghiệp sáng tạo, góp phần thúc đẩy mạnh mẽ hoạt động này.
Theo đó, vốn của Quỹ đầu tư mạo hiểm quốc gia và địa phương đều gồm vốn Nhà nước và vốn góp của các tổ chức, cá nhân trong, ngoài nước. Trên cơ sở vốn ban đầu được cấp từ ngân sách nhà nước tối thiểu 500 tỷ đồng và vốn huy động từ các tổ chức, cá nhân, quy mô vốn của Quỹ cấp quốc gia trong 5 năm đầu tối thiểu 2.000 tỷ đồng. Với Quỹ của địa phương, phần vốn ban đầu cấp từ ngân sách nhà nước sẽ do UBND cấp tỉnh quyết định, cùng với đó Quỹ huy động vốn góp từ tổ chức, cá nhân trong và ngoài nước.
Quỹ xây dựng chiến lược đầu tư cho từng chu kỳ đầu tư, không quá 10 năm, nếu khoản đầu tư có yếu tố lưỡng dụng (dân sự đồng thời với an ninh hoặc quốc phòng) hoặc liên quan công nghệ chiến lược thì không quá 15 năm. Quỹ chấp nhận rủi ro nhưng cũng đặt ra yêu cầu đảm bảo nguyên tắc quản lý rủi ro, trong đó cho phép tổng mức tổn thất phát sinh từ hoạt động đầu tư không vượt quá 50% vốn điều lệ; trường hợp vượt ngưỡng này, Quỹ có trách nhiệm cơ cấu lại phần vốn nhà nước theo quy định pháp luật.
Nghị định này cũng quy định rõ việc miễn trừ trách nhiệm trong trường hợp tổn thất phát sinh. Theo đó, tổ chức, cá nhân quản lý, điều hành Quỹ được miễn trừ trách nhiệm dân sự, loại trừ trách nhiệm hành chính liên quan đến tổn thất phát sinh từ khoản đầu tư nếu tổng thất phát sinh do rủi ro khách quan, không do lỗi cố ý, đồng thời phải tuân thủ đầy đủ các nguyên tắc đầu tư, quy định nội bộ của Quỹ và nghĩa vụ minh bạch, trung thực trong quá trình ra quyết định đầu tư; đã thực hiện đầy đủ nghĩa vụ về thẩm định, báo cáo, minh bạch thông tin và xin ý kiến phê duyệt đầu tư theo quy định tại Điều lệ quỹ.
Ở góc độ chính sách, ông Phạm Hồng Quất, Cục trưởng Cục Khởi nghiệp và Doanh nghiệp công nghệ, Bộ Khoa học và Công nghệ cho rằng, những quy định rất tiến bộ này sẽ giúp các địa phương an tâm hơn khi chọn cử người tham gia đại diện vốn, quản lý, điều hành Quỹ. Thời gian qua, Việt Nam đã có nhiều chương trình đào tạo, kết nối trong hệ sinh thái khởi nghiệp đổi mới sáng tạo, tuy nhiên việc hỗ trợ thực chất để tạo ra hiệu quả đầu tư chưa cao, so với khu vực. Trong đó, đầu tư vốn đầu tư mạo hiểm của Việt Nam đứng sau ba nước trong khu vực, riêng lĩnh vực trí tuệ nhân tạo ở vị trí thứ hai. Việc mở rộng và tăng cường năng lực về đầu tư là một định hướng rất quan trọng. Các quy định về Quỹ đầu tư mạo hiểm tiếp tục nhấn mạnh rằng Chính phủ, chính quyền địa phương sẽ đồng hành với doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo.
Các chuyên gia kỳ vọng, cùng với "vốn mồi" của Nhà nước, Quỹ đầu tư mạo hiểm sẽ trở thành kênh thu hút nguồn lực xã hội hiệu quả, tiếp sức mạnh mẽ cho các doanh nghiệp, dự án khởi nghiệp sáng tạo, thúc đẩy phát triển hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo.
Góc độ địa phương, ông Lâm Đình Thắng, Giám đốc Sở Khoa học và Công nghệ Thành phố Hồ Chí Minh chia sẻ, xác định khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số là một trong những trụ cột để thúc đẩy mô hình tăng trưởng mới, Thành phố đang kiến tạo hệ sinh thái đổi mới sáng tạo toàn diện; Quỹ đầu tư mạo hiểm sẽ là một động lực mới để phát triển. Cùng với đề án thành lập Quỹ đầu tư mạo hiểm, Thành phố đang nỗ lực hoàn thành đề án phát triển Trung tâm đổi mới sáng tạo và khởi nghiệp tầm cỡ quốc tế. Đây là những vấn đề mới, vì thế Sở mong muốn có sự đồng hành của các chuyên gia, doanh nghiệp việc thực hiện được nhanh và hiệu quả.
Bên cạnh Quỹ đầu tư mạo hiểm, việc tổ chức thị trường giao dịch chứng khoán chuyên biệt cho doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo cũng được đề cập trong Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo. Tiến sĩ Trần Quý, Viện trưởng Viện Phát triển Kinh tế số Việt Nam cho rằng, sàn giao dịch chứng khoán cho doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo là giải pháp chiến lược, là kênh huy động vốn đại chúng cho doanh nghiệp tăng tốc và thúc đẩy quản trị chuyên nghiệp minh bạch tài chính. Thách thức cốt lõi cần giải quyết trong vấn đề này là định giá tài sản vô hình./.
