Trước những diễn biến phức tạp của tình hình thời tiết, Lào Cai yêu cầu các cấp, ngành, địa phương chủ động hơn nữa trong công tác quản lý rủi ro thiên tai từ sớm nhằm giảm thiểu thiệt hại
Những đợt mưa, lũ với nhiều hình thái trên diện rộng tại tỉnh Lào Cai năm 2024 là minh chứng rõ nét cho thấy thiên tai có thể xảy ra vào bất kỳ thời điểm nào trong năm và mức độ cực đoan ngày càng tăng. Thực tế này đòi hỏi sự vào cuộc đồng bộ và chủ động hơn nữa của cả hệ thống chính trị Lào Cai trước mùa mưa bão năm 2025 trong công tác quản lý rủi ro thiên tai từ sớm nhằm giảm thiểu thiệt hại cho người dân và phát triển kinh tế - xã hội trên địa bàn.
* Nhiều điểm có nguy cơ xảy ra thiên tai
Năm 2024 là năm Lào Cai chịu thiệt hại nặng nề nhất trong hàng trăm năm qua bởi thiên tai. Đã có 144 người chết, 12 người mất tích, 106 người bị thương; 19.135 nhà ở bị thiệt hại và ảnh hưởng; 10.617 ha lúa, mạ, hoa màu, rau màu, cây ăn quả, cây hàng năm bị gãy đổ; 75.982 con gia súc, gia cầm bị chết.
Nhiều công trình hạ tầng bị phá hủy, ảnh hưởng nghiêm trọng đến hoạt động sản xuất, đời sống của nhân dân. Có 179 điểm trường hư hỏng phòng học, nhà công vụ, nhà bàn trú,...; 37 cơ sở y tế và 72 di tích lịch sử văn hóa bị ảnh hưởng; 516 công trình thuỷ lợi bị hư hỏng; 172 công trình cấp nước tập trung nông thôn bị thiệt hại, ảnh hưởng tới khoảng 18.560 hộ dân; sạt lở trên 4.880.053 m³ đất đá tại các tuyến đường giao thông; thiệt hại 29 công trình thủy điện; 1.238 cột điện bị gẫy đổ; nhiều trụ sở cơ quan bị ảnh hưởng... Tổng giá trị thiệt hại về kinh tế là trên: 7.572,5 tỷ đồng.
Được sự quan tâm của Chính phủ, các bộ, ngành trung ương, Lào Cai đã huy động mọi nguồn lực để đầu tư vào lĩnh vực phòng, chống thiên tai. Vì vậy, công tác phòng chống thiên tai trong năm 2024 đã đạt được nhiều kết quả tốt. Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được, theo UBND tỉnh Lào Cai, công tác chỉ đạo của một số địa phương về phòng ngừa, ứng phó, khắc phục hậu quả thiên tai chưa quyết liệt, sâu sát, kịp thời, nhất là các khu vực bị cô lập khi có thiên tai xảy ra. Nhận thức của một số người dân về phòng ngừa thiên tai còn nhiều hạn chế, chủ quan...
Theo dự báo của Trung tâm Dự báo khí tượng thuỷ văn Quốc gia và Đài Khí tượng Thuỷ văn tỉnh Lào Cai, trong năm 2025, tỉnh Lào Cai có nhiệt độ trung bình vùng thấp từ 22,5-23,5 độ C; lượng mưa trung bình từ 1.900 - 2.100 mm. Giữa các vùng thường có sự chênh lệch khí hậu. Khu vực vùng cao và núi cao của tỉnh nền nhiệt dao động từ 15,5-17,5 độ C; mùa hè nhiệt độ cao nhất có nơi đạt 40 độ C. Trong các đợt rét hại thường xuất hiện sương muối ở những vùng có độ cao trên 1.500 m như: Sa Pa, Bát Xát; nhiều năm có tuyết rơi, nhiệt độ dưới 0 độ С.
Dự báo, trong năm, áp thấp nhiệt đới, lốc, sét, mưa lớn, lũ, lũ quét, ngập lụt, sạt lở đất do mưa lũ hoặc dòng chảy, sụt lún đất do mưa lũ hoặc dòng chảy, nắng nóng, hạn hán, rét hại, mưa đá, sương muối,... gây ra thiệt hại về người, tài sản, môi trường, điều kiện sống và các hoạt động kinh tế - xã hội. Mặc dù, nằm sâu trong đất liền, không chịu ảnh hưởng trực tiếp của bão nhưng mỗi khi bão mạnh đổ bộ vào các tỉnh ven biển phía Bắc thì hoàn lưu của bão kết hợp với rãnh thấp thường gây mưa to đến rất to sinh ra lũ ống, lũ quét, trượt lở đất gây thiệt hại cả về người và tài sản của nhân dân trên địa bàn tỉnh.
Đặc biệt, thống kê cho thấy, Lào Cai hiện có trên 769 điểm có nguy cơ xảy ra thiên tai, gồm: ngầm tràn, sạt lở đất, lũ ống, lũ quét, ngập úng, sạt lở bờ sông, bờ suối, sụt lún do mưa lũ hoặc dòng chảy; trong đó, 601 điểm chưa có biển cảnh báo. Thực trạng trên đòi hỏi phải triển khai, thực hiện các biện pháp phòng chống thiên tai tổng hợp để giảm thiểu thiệt hại về người, tài sản do thiên tai gây ra như: cử lực lượng canh, trực khi có mưa lớn, không xây dựng nhà ở tại vị trí có nguy cơ sạt lở đất, lũ ống, lũ quét; lắp đặt hệ thống cảnh báo mực nước tại các ngầm tràn và khu vực dân cư có nguy cơ ngập úng,...
*Quản lý đồng bộ rủi ro thiên tai
Trước những dự báo về diễn biến phức tạp của tình hình thời tiết cùng với thực trạng công tác phòng, chống thiên tai tại địa phương, tại Kế hoạch Phòng, chống thiên tai năm 2025, Phó Chủ tịch thường trực UBND tỉnh Lào Cai Hoàng Quốc Khánh yêu cầu các cấp, ngành, địa phương lồng ghép nội dung phòng, chống thiên tai với kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội theo hướng kết hợp đa mục tiêu, hạn chế tối đa việc gia tăng rủi ro thiên tai, thích ứng với biến đổi khí hậu và coi đây là nhiệm vụ trọng tâm của cả hệ thống chính trị, là trách nhiệm và nghĩa vụ của toàn dân, toàn xã hội.
Để nâng cao năng lực dự báo, cảnh báo thiên tai, Lào Cai đang quản lý 50 trạm đo mưa tự động và 3 trạm thời tiết tổng hợp để dự báo, cảnh báo thời tiết, thiên tai kết hợp với 9 trạm quan trắc thuộc mạng lưới trạm quốc gia; 95 trạm đo tự động; 2 trạm ra đa thời tiết và các phần mềm dự báo, cảnh báo thời tiết, phần mềm phân tích, cảnh báo lũ quét, sạt lở đất từ số liệu mưa và dự báo mưa vệ tỉnh; sản phẩm JMA- Nhật Bản để phân tích mưa, nền nhiệt, khí áp, không khí lạnh và khả năng hình hành hội tụ gió trên cao... Qua đó, cập nhật kịp thời kịch bản biến đổi khí hậu, dự báo về thiên tai, nguồn nước, nhất là các sống, suối sát biên giới để cảnh báo mưa, lũ, lũ quét, ngập úng, sạt lở đất, sạt lở bờ sông, suối và các hiện tượng thời tiết, thiên tai nguy hiểm khác.
Quản lý rủi ro thiên tai dựa vào cộng đồng được các cấp, các ngành và các tầng lớp nhân dân Lào Cai chú trọng. Điển hình, mới đây, dự án “Hệ thống cảnh báo khẩn cấp lũ quét và sạt lở đất” do hai học sinh Đỗ Đức Bình An (lớp 11 Toán) và Nguyễn Minh Hiếu (lớp 11 Tin), Trường Trung học phổ thông Chuyên tỉnh Lào Cai thực hiện đã xuất sắc đoạt giải Nhì tại Cuộc thi Khoa học Kỹ thuật cấp quốc gia dành cho học sinh Trung học cơ sở và Trung học phổ thông năm học 2024–2025. Dự án được hội đồng chuyên môn đánh giá cao về tinh thần sáng tạo và tính ứng dụng thực tiễn, đặc biệt tại các khu vực thường xuyên chịu ảnh hưởng bởi mưa lũ trên địa bàn tỉnh Lào Cai.
Cô giáo Đinh Thị Quỳnh Liên, giáo viên môn Toán Trường Trung học phổ thông Chuyên tỉnh Lào Cai phụ trách nhóm cho biết: Hệ thống do nhóm nghiên cứu và phát triển có thể đưa ra thông tin cảnh báo khẩn cấp ngay khi phát hiện nguy cơ cao xảy ra lũ quét, sạt lở đất. Mặc dù không tính toán trước được chính xác thời gian xảy ra, nhưng hệ thống lại có thể đưa ra cảnh báo trước một khoảng thời gian nhất định, từ vài phút đến vài giờ, nên góp phần quan trọng vào việc giảm thiểu thiệt hại, đặc biệt là thiệt hại về người.
Để ứng phó với thiên tai, Lào Cai gắn công tác phòng chống thiên tai với xây dựng nông thôn mới, phấn đấu 100% số xã trong kế hoạch về đích năm 2025 hoàn thành tiêu chí số 3 (trong đó có chỉ tiêu 3.2 về phòng, chống thiên tai). Đặc biệt, trong sản xuất nông nghiệp, địa phương nâng tỷ lệ che phủ rừng lên 60% để phòng, chống lũ ống, lũ quét, sạt lở đất; đồng thời, chuyển đổi giống cây trồng, vật nuôi, thủy sản, mùa vụ thích ứng với thời tiết, thiên tai, biến đổi khí hậu.
Lào Cai xây dựng, sửa chữa, nâng cấp, kết hợp đa mục tiêu các trụ sở cơ quan, công trình công cộng làm nơi tránh trú mưa, bão như: Y tế, giáo dục, văn hóa thể thao, du lịch, nhà văn hoá cộng đồng thành nơi tránh trú khi xảy ra thiên tai. Địa phương đảm bảo hệ thống thông tin khẩn cấp phục vụ chỉ đạo điều hành khi có tình huống thiên tai lớn; nâng cấp hạ tầng điện lực, viễn thông, các cơ sở hạ tầng quan trọng khác đảm bảo chống chịu được với các tình huống thiên tai; sẵn sàng nguồn lực, chuẩn bị vật tư phương tiện, lực lượng tại những vùng trọng điểm thường xuyên xảy ra thiên tai./.
