Nghệ An có hai quy trình liên hồ là sông Cả và sông Mã. Trên lưu vực sông Cả gồm, Bản Vẽ, Khe Bố, Nậm Nơn, Chi Khê, Châu Thắng, Nhạn Hạc A, Nậm Mô, Bản Ang, Bản Mồng (chưa vận hành); liên hồ sông Mã gồm: Hủa Na, Đồng Văn (hạ lưu đổ về tỉnh Thanh Hóa liên quan ít đến Nghệ An).
Trong phiên chất vấn tại Kỳ họp thứ 11, HĐND tỉnh Nghệ An khóa XVIIII vào chiều 8/12, cử tri quan tâm nhiều đến quy trình vận hành xả lũ, sau khi xả xong có thể có những khu vực ảnh hưởng trực tiếp đến người dân, làm sạt lở đất, đất vườn; trách nhiệm của chủ đầu tư của các công trình thủy điện, thủy lợi này như thế nào?
Giải trình tại phiên chất vấn, ông Phạm Văn Hóa, Giám đốc Sở Công Thương Nghệ An cho biết, tại Nghệ An có hai quy trình liên hồ là sông Cả và sông Mã. Trên lưu vực sông Cả gồm, Bản Vẽ, Khe Bố, Nậm Nơn, Chi Khê, Châu Thắng, Nhạn Hạc A, Nậm Mô, Bản Ang, Bản Mồng (chưa vận hành); liên hồ sông Mã gồm: Hủa Na, Đồng Văn (hạ lưu đổ về tỉnh Thanh Hóa liên quan ít đến Nghệ An).
Thẩm quyền phê duyệt được quy định tại Điều 12 Nghị định 114/2018/NĐ-CP ngày 4/9/2018 của Chính phủ về quản lý an toàn đập, hồ chứa nước. Trong đó, Bộ Công Thương phê duyệt, công bố công khai quy trình vận hành hồ chứa thủy điện quan trọng đặc biệt và hồ chứa thủy điện được xây dựng trên địa bàn hai tỉnh trở lên (trong đó, Thủy điện Bản Vẽ do Bộ Công Thương phê duyệt).
Đối với hồ chứa nước nhỏ (đập có chiều cao dưới 10m hoặc hồ chứa nước có dung tích toàn bộ dưới 500 nghìn m3), chủ đầu tư lập quy trình vận hành và công bố công khai (Nậm Giải, Ca Lôi, Sao Va, bản Cánh, Nậm Cắn 2, Bản Cốc).
UBND tỉnh phê duyệt, công bố công khai hoặc phân cấp cho UBND cấp huyện phê duyệt, công bố công khai quy trình vận hành hồ chứa thủy điện, trừ hồ chứa thuộc thẩm quyền của bộ và chủ đầu tư tự phê duyệt ở trên, tuy nhiên, ở Nghệ An chưa thực hiện phân cấp cho huyện.
Cũng theo Giám đốc Sở Công Thương Nghệ An, hiện nay, trên địa bàn có 22 hồ chứa thủy điện đang tích nước phát điện. Hai hồ chứa là hồ điều tiết năm và nhiều năm (Hủa Na, Bản Vẽ), còn lại 20 hồ chứa là hồ vận hành theo chế độ điều tiết ngày đêm.
Công tác cảnh báo khi vận hành xả lũ trong trường hợp bình thường và trong tình huống khẩn cấp, cảnh báo khi vận hành phát điện được quy định rõ trong Quy trình vận hành liên hồ và đơn hồ chứa.
Cụ thể, quy định tối thiểu trước 4 giờ phải thông báo trước khi vận hành mở cửa xả nước đầu tiên; đồng thời, chủ hồ phát tín hiệu cảnh báo, phát lệnh, truyền lệnh, thực hiện lệnh vận hành xả lũ. Việc cảnh báo sớm cho người dân ở vùng hạ du trước khi hồ chứa thủy điện xả lũ thời gian qua được thực hiện bằng văn bản, tin nhắn, loa truyền thanh, hệ thống đài phát thanh, truyền hình và báo đến người dân vùng hạ du hồ chứa thủy điện theo thời gian quy định tại quy trình vận hành để người dân chủ động phòng tránh.
Việc thực hiện công tác quản lý nhà nước theo thẩm quyền của Sở Công Thương được thực hiện không phân biệt loại đập, hồ chứa. Qua kiểm tra, theo dõi, cơ bản các nhà máy thủy điện nhỏ thực hiện nghiêm quy định về quản lý an toàn đập, hồ chứa. 22/22 nhà máy thủy điện đã vận hành có phương án ứng phó thiên tai trong quá trình vận hành đã được phê duyệt. 3/3 nhà máy thủy điện đang thi công có phương án ứng phó thiên tai trong quá trình thi công được phê duyệt.
Công tác vận hành hồ chứa thủy điện trong mùa mưa bão, tuân thủ các quy định trong quy trình. Các nhà máy thực hiện tốt công điện chỉ đạo của các cấp trong công tác phòng, chống thiên tai. Các nhà máy trên địa bàn đã tổ chức diễn tập phương án phòng, chống thiên tai, trong đó có một số nhà máy có phối hợp với chính quyền địa phương trong diễn tập.
Đến nay, hầu hết các nhà máy đã chuẩn bị cơ bản đầy đủ số lượng vật tư, thiết bị theo phương án ứng phó thiên tai đã được phê duyệt. Đoàn kiểm tra yêu cầu các nhà máy kiểm kê lại số lượng vật tư theo danh sách phương án đã được phê duyệt, nếu không đủ nguồn lực để mua sắm hết tất cả vật tư, thiết bị theo phương án, các nhà máy thủy điện cần ký hợp đồng với công ty có năng lực ở địa phương, để kịp thời cấp bổ sung cho nhà máy khi có tình huống xấu xảy ra.
Tại phiên chất vấn, Bí thư Tỉnh ủy, Chủ tịch HĐND tỉnh Thái Thanh Quý nêu rõ, Nghệ An quản lý số lượng rất lớn về các hồ đập (22 hồ chứa thủy điện, 1.083 hồ đập), địa phương chịu tác động trực tiếp, nặng nề của thiên tai, nhất là lũ và lụt. Trong năm 2022, năm thiên tai ảnh hưởng nghiêm trọng đời sống nhân dân, chỉ tính riêng cơn bão số 4 thiệt hại hàng nghìn tỷ đồng.
Nhấn mạnh thực tiễn đang đặt ra nhiều vấn đề cần quan tâm giải quyết, khắc phục, Chủ tịch HĐND tỉnh Nghệ An đề nghị tập trung đẩy mạnh công tác tuyên truyền để nâng cao ý thức chấp hành của các tổ chức, cá nhân về quản lý, vận hành an toàn đập, hồ chứa nước với quan điểm “An toàn tính mạng và bảo vệ tài sản của nhân dân là trên hết, trước hết”; tổ chức theo dõi chặt chẽ diễn biến tình hình mưa, lũ và việc vận hành hồ chứa, liên hồ chứa để chỉ đạo phòng, chống lũ lụt và xử lý các tình huống bất thường có ảnh hưởng đến an toàn hạ du.
Để thực hiện mục tiêu trên, ông Thái Thanh Quý cho rằng, phải quan tâm đầu tư thiết bị quan trắc, dự báo, giám sát; củng cố lực lượng quản lý đập, hồ chứa nước có đủ năng lực, chuyên môn; tổ chức tốt việc theo dõi, kiểm tra đập, hồ chứa nước trước, trong và sau mùa mưa, lũ nhằm phát hiện sớm những nguy cơ gây mất an toàn công trình và có biện pháp xử lý kịp thời, tránh để xảy ra sự cố.
Tăng cường đôn đốc, kiểm tra, hướng dẫn các tổ chức, cá nhân liên quan thực hiện các quy định của pháp luật về quản lý an toàn đập, hồ chứa nước; tổ chức diễn tập, hướng dẫn nhân dân chủ động ứng phó với các tình huống khẩn cấp...
Riêng các nhà máy thủy điện, Bí thư Tỉnh ủy, Chủ tịch HĐND tỉnh cho rằng, cần thường xuyên kiểm tra, đánh giá hiện trạng các hạng mục công trình như đập dâng, công trình xả lũ, cửa nhận nước, khắc phục kịp thời các thiết bị cơ khí và thiết bị điện. Bên cạnh đó, cần tuân thủ quy trình vận hành liên hồ chứa thủy điện; rà soát, hiệu chỉnh kịp thời phương án ứng phó thiên tai cho công trình, hạ du đập, phương án bảo vệ đập, hồ chứa, phương án phòng, chống lũ lụt vùng hạ du, phương án ứng phó với tình huống khẩn cấp, tổ chức diễn tập theo phương án được duyệt, đảm bảo an toàn cho vùng hạ du trong mọi tình huống./.
