Sự cẩn trọng và ý thức tuân thủ này không chỉ bảo vệ nghề cá bền vững mà còn góp phần minh bạch dữ liệu, tháo gỡ “thẻ vàng” IUU, giữ uy tín nghề cá Việt Nam trên thị trường quốc tế.
Những năm qua, ngư dân thành phố Huế đã trở thành những “người giữ biển” bằng tinh thần trách nhiệm cao, tuân thủ nghiêm các quy định IUU (khai thác thủy sản bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định). Mỗi con tàu được quản lý chặt chẽ nhờ sự phối hợp với lực lượng Biên phòng và chính quyền địa phương. Sự cẩn trọng và ý thức tuân thủ này không chỉ bảo vệ nghề cá bền vững mà còn góp phần minh bạch dữ liệu, tháo gỡ “thẻ vàng” IUU, giữ uy tín nghề cá Việt Nam trên thị trường quốc tế.
Hành trình trách nhiệm giữa biển lớn
Sáng sớm, biển Thuận An, thành phố Huế phủ một lớp sương mỏng như khói bếp, những con tàu đang nằm im bỗng thức giấc bằng âm thanh máy nổ vang lên từng đợt. Ở mép sóng, chủ tàu Dương Văn Ngà (phường Thuận An) cùng 10 thuyền viên chậm rãi bước qua cầu cảng, tiến về tàu TTH-90223 TS đã rạm màu nắng biển, chuẩn bị vươn tàu ra khơi.
Với hơn 20 năm trong nghề, anh Ngà là Phó Nghiệp đoàn nghề cá phường Thuận An, được ngư dân tin cậy bởi sự cứng cỏi và cách giữ nghề, giữ biển chân thành như chính tính cách chất phác người dân miền Trung của anh.
Nhớ lại một chuyến đi biển vào ngày đầu trăng, anh cho hay, đó là thời khắc người Thuận An tin “mặt biển mở cửa đón cá về”. Buổi chiều, mọi người chuẩn bị ngư lưới cụ, kiểm tra máy móc, thiết bị giám sát VMS và phao, lưới. Một lúc sau, đá lạnh cũng được đổ đầy khoang tàu.
Trước giờ rời bến, anh Ngà trình giấy tờ, hồ sơ thủ tục chuẩn bị cho chuyến biển. Tại Trạm Kiểm soát Biên phòng Thuận An, những người lính áo xanh cẩn thận kiểm tra, kiểm soát các giấy tờ, hồ sơ thủ tục, thuyền viên, thiết bị thông tin liên lạc, giám sát VMS đảm bảo theo đúng quy định trước khi đăng ký, kiểm chứng cho tàu xuất bến và cũng không quên dặn dò: “Nhớ giữ kết nối và giữ mình trong vùng biển Việt Nam”. Lời dặn ấy như điểm tựa để ngư dân vững vàng giữa biển lớn.
Con tàu rời bến, để lại sau lưng vệt nước trắng xóa. Khi đi được khoảng 20 hải lý, màn hình VMS trên cabin vụt tắt. Anh Ngà vội dùng máy vô tuyến VX1700 liên lạc về bờ. Giọng anh vang dội giữa mặt biển lộng gió, nhắc đi nhắc lại nhiều lần: “Tàu TTH- 90223 TS báo vị trí… Mất tín hiệu VMS… Đề nghị trạm bờ ghi nhận”. Cứ chưa tròn 6 giờ, anh Ngà lại báo tọa độ, cố giữ con tàu trong lằn ranh pháp lý.
Đến chiều, khi tàu tiến vào vùng biển chỉ cách ranh giới Trung Quốc chừng 10 hải lý, mặt nước chuyển sang màu xanh thẫm. Anh Ngà kiểm tra tọa độ liên tục trên thiết bị định vị để chắc rằng con tàu không đi quá vùng biển cho phép.
Dò được luồng cá, tàu neo lại. Những múi dù được thả xuống nước, tạo thành vòng cung. Ánh đèn dầu bắt đầu lóe lên khi trời sập tối. Lúc bóng đèn rọi xuống mặt nước, đàn cá ào lên như những vệt bạc. Sau khoảng 4-5 giờ chờ đợi, khi cá đã mắc lưới nhiều, các thuyền viên hò nhau kéo lưới lên. Mùi cá tươi hòa cùng mùi dầu hỏa, báo hiệu một đêm bội thu. Trong đêm đầu tiên ra khơi, tàu thu về 40 tấn hải sản gồm mực, cá nục gai, cá hố, cá ngừ...
Ngày thứ hai, khi đàn cá thưa dần, mặt biển phẳng lặng như mặt trống, tàu chuyển hướng về phía Đông Nam, đến vùng biển ngoài khơi Đà Nẵng. Ở ngư trường mới, sau 3 lần thả dù, cá nục suông, nục gai và cá ngừ về trắng khoang thêm gần 30 tấn nữa. Chừng ấy đã vừa đủ, mọi người trên thuyền gọi nhau đi nghỉ, chuẩn bị khi mặt trời lên, tàu sẽ trở về bờ.
Sau khi cập bờ, anh Ngà cho tàu tiến chậm vào Trạm Kiểm soát Biên phòng Thuận An. Tại đây, anh trình đầy đủ giấy tờ, hồ sơ cho cán bộ Biên phòng kiểm tra, kiểm soát để chắc rằng mình không vi phạm bất cứ quy định khai thác IUU.
Hoàn tất xong thủ tục, anh mang giấy tờ, hồ sơ và nhật ký khai thác nộp tại Cảng cá Thuận An. Những trang giấy lấm mùi muối biển được bàn giao cẩn thận, khép lại một chuyến đi trách nhiệm và tuân thủ, chuẩn bị cho hành trình mới an tâm hơn giữa biển khơi.
Những người “giữ biển” bằng kỷ cương
Cuối tuần trăng, khi tàu đã cập bến, xóm cá lại sáng đèn. Những người đàn ông quây quần bên ấm trà nóng, kể chuyện hành trình trên sóng, chuyện thuyền trôi, chuyện giữ ranh giới. Và ở những buổi như vậy, anh Ngà lại trở thành “tuyên truyền viên” giữa đời thường. Anh nhắc nhở mọi người: Muốn nghề cá bền vững phải có trách nhiệm tháo gỡ “thẻ vàng” IUU. Hiểu đơn giản là phải luôn giữ tuyến, giữ vùng, giữ tín hiệu trong suốt hành trình bám biển.
Anh Ngà cho biết, từ ngày lắp đặt thiết bị định vị, việc bám ngư trường của anh trở nên chủ động và an tâm hơn. Nhờ hệ thống này, anh kiểm soát rõ ràng ranh giới vùng khai thác, không lo lạc sang vùng biển nước ngoài. Mỗi khi phát hiện tàu cá nào có nguy cơ vượt quá ranh giới khai thác, anh lập tức bật bộ đàm, nhắc bạn nghề quay lại, tránh vi phạm đáng tiếc. Không chỉ trên biển, ở nhà anh còn trang bị bộ đàm VX1700 để giữ liên lạc với gia đình trong những lúc tàu mất kết nối. Thiết bị không đơn thuần là sợi dây kết nối giữa ngoài khơi và bờ mà còn giúp người ở bờ bớt lo, người ngoài khơi thêm vững lòng.
Phường Thuận An hiện quản lý 453 tàu cá, trong đó, có 197 tàu cá có chiều dài trên 15m khai thác vùng biển ngoài khơi, chiếm khoảng 50% số tàu cá của thành phố Huế. Tại Trạm Kiểm soát Biên phòng Thuận An, những người lính Biên phòng vẫn ngày đêm bám trụ bên màn hình giám sát, dõi theo từng chấm xanh di chuyển của tàu cá ngoài khơi.
Đại úy Nguyễn Văn Nhân, Trạm trưởng Trạm Kiểm soát Biên phòng Thuận An, Đồn Biên phòng Cửa khẩu Thuận An, Bộ đội Biên phòng thành phố Huế cho biết, thời gian qua, ngư dân trên địa bàn đã chấp hành nghiêm các quy định về phòng, chống khai thác IUU; không có trường hợp vi phạm vùng biển nước ngoài. Toàn bộ tàu cá đủ điều kiện vươn khơi được Nhà nước hỗ trợ lắp đặt miễn phí máy thông tin VX1700, giúp ngư dân duy trì liên lạc an toàn giữa biển lớn. Với những tàu chưa đáp ứng điều kiện theo quy định, trạm kiên quyết không cho xuất bến, nhằm ngăn chặn vi phạm ngay từ đầu. Song song đó, đơn vị thường xuyên phối hợp chính quyền địa phương đẩy mạnh tuyên truyền, nâng cao nhận thức và kiên quyết đấu tranh với hành vi khai thác IUU.
Ngư dân Trần Lát, chủ tàu TTH-91009 TS, trú tổ dân phố Hải Tiến, phường Thuận An bộc bạch, cán bộ Biên phòng coi ngư dân như người nhà, lúc nào cũng sát cánh. Có gì mới, cán bộ Biên phòng xuống tận bến giải thích rõ ràng. Nhờ vậy, ngư dân trong vùng hiểu hơn quy định quốc tế về phòng, chống khai thác IUU và quyết tâm không vi phạm. Ông mong Nhà nước cùng bà con đồng lòng sớm gỡ thẻ vàng. Từ đó, sản phẩm của ngư dân đi châu Âu không còn gặp khó, ngư dân có thêm thu nhập, bám biển lâu dài.
Theo thống kê toàn thành phố Huế, từ tháng 1/2024 đến 14/11/2025 chỉ có 7 vụ vi phạm khai thác IUU, tất cả đều đã được xử lý và cập nhật theo đúng quy định. Có 998 tàu cá đã hoàn tất đối soát thông tin trên hệ thống VNFishbase, đánh dấu bước tiến quan trọng để minh bạch dữ liệu, phục vụ mục tiêu gỡ thẻ vàng. Kết quả này có được là nhờ sự vào cuộc đồng bộ của cả hệ thống chính trị thành phố, từ việc nắm chắc địa bàn trọng điểm, tăng cường kiểm soát đến đẩy mạnh tuyên truyền để ngư dân chấp hành nghiêm quy định IUU. Những thông điệp vang lên mỗi sáng từ chiếc loa truyền thanh, các buổi họp ngư dân vào dịp cuối trăng hay những lời nhắc nhở chân tình của cán bộ Biên phòng… tất cả đã góp lại thành một “bức tường mềm” nhưng vững chắc, giữ ngư dân đi đúng hướng, đúng pháp luật khi ra khơi.
Giữa sóng nước, mỗi con tàu Huế giờ đây không chỉ là phương tiện mưu sinh. Đó là một dấu chấm chuyển động của niềm tự hào, là “ngọn đèn nhỏ” góp vào ánh sáng chung giúp Việt Nam thoát khỏi cảnh báo IUU, giữ gìn uy tín của nghề cá đất nước trên thị trường thế giới./.
