Phát huy vai trò tổ chức khoa học và công nghệ: Khơi thông nguồn lực, thúc đẩy phát triển bền vững
Hội nghị nhằm tạo diễn đàn trao đổi thực chất giữa các tổ chức nghiên cứu, các nhà khoa học và nhà quản lý nhằm thảo luận giải pháp tăng cường hợp tác trong nghiên cứu, chuyển giao và ứng dụng tri thức khoa học; làm rõ vị trí, đóng góp của các tổ chức trong hệ sinh thái đổi mới sáng tạo quốc gia.
Nhằm tăng cường hiệu quả phối hợp giữa các tổ chức khoa học và công nghệ với các bộ, ngành và đoàn thể, ngày 18/6 tại Hà Nội, Hội Nghiên cứu Khoa học về Đông Nam Á - Việt Nam (SEARAV) phối hợp với Viện Nghiên cứu quản lý phát triển bền vừng (MSD) tổ chức Hội nghị thảo luận“Tăng cường hợp tác, thúc đẩy vai trò của các tổ chức khoa học và công nghệ - Huy động nguồn lực thực hiện các mục tiêu phát triển khoa học và công nghệ bền vững trong thời đại mới”. Đây là dịp để các chuyên gia, nhà khoa học, nhà quản lý và đại diện các cơ quan cùng trao đổi, làm rõ vai trò của tổ chức khoa học và công nghệ trong việc huy động nguồn lực thực hiện các mục tiêu phát triển bền vững trong giai đoạn mới.
Phát biểu tại Hội nghị, Tiến sỹ Phạm Thanh Tịnh, Chủ tịch SEARAV, cho rằng trong bối cảnh thế giới đang chứng kiến những biến đổi sâu rộng về kinh tế, xã hội, môi trường và công nghệ, khoa học và công nghệ tiếp tục được khẳng định là động lực then chốt cho phát triển bền vững, đổi mới sáng tạo và nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia. Hội nghị nhằm tạo diễn đàn trao đổi thực chất giữa các tổ chức nghiên cứu, các nhà khoa học và nhà quản lý nhằm thảo luận giải pháp tăng cường hợp tác trong nghiên cứu, chuyển giao và ứng dụng tri thức khoa học; làm rõ vị trí, đóng góp của các tổ chức trong hệ sinh thái đổi mới sáng tạo quốc gia.
Tiến sỹ Nguyễn Thị Thu Hiền, công tác tại Cục Tài chính và Quản lý đầu tư (Văn phòng Trung ương Đảng) cho rằng, để Việt Nam trở thành quốc gia có thu nhập cao vào năm 2045 và phát triển nền kinh tế tri thức, việc đổi mới cơ chế tài chính cho khoa học và công nghệ là yêu cầu cấp bách. Do đó, cần nâng cao hiệu quả chi tiêu công thông qua cơ chế khoán chi và chấp nhận rủi ro, hoàn thiện hệ thống quỹ phát triển, đồng thời ban hành chính sách tín dụng ưu đãi và thúc đẩy vốn đầu tư tư nhân cho các dự án công nghệ sâu.
Đề cập tới việc cải cách quyền sở hữu trí tuệ và và phát triển hệ thống hỗ trợ định giá kết quả nghiên cứu, chuyển giao công nghệ, coi đây là yếu tố sống còn để thúc đẩy thương mại hóa kết quả nghiên cứu, Tiến sỹ Nguyễn Thị Thu Hiền khẳng định, Nhà nước cần tạo điều kiện thuận lợi hơn cho doanh nghiệp sử dụng Quỹ phát triển khoa học công nghệ vào hoạt động đổi mới, đồng thời thúc đẩy hợp tác công, tư để tạo đột phá trong hệ thống đổi mới sáng tạo quốc gia.
Bà Nguyễn Thị Minh Hòa, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký SEARAV đề xuất, trong thời gian tới cần hoàn thiện hành lang pháp lý, ban hành các chính sách khuyến khích riêng cho tổ chức khoa học và công nghệ ngoài công lập, đặc biệt trong tiếp cận quỹ nghiên cứu, ưu đãi thuế, đăng ký sở hữu trí tuệ và tiếp cận tín dụng. Bà Nguyễn Thị Minh Hòa cũng nhấn mạnh sự cần thiết của cơ chế đầu tư cạnh tranh không phân biệt công lập hay tư nhân, nhằm tạo động lực bình đẳng trong nghiên cứu và chuyển giao công nghệ.
Theo các chuyên gia, để phát huy tối đa tiềm năng của các tổ chức khoa học và công nghệ, cần tiếp tục rà soát và hoàn thiện hệ thống pháp luật liên quan, bao gồm Luật Khoa học và Công nghệ, các Nghị định về cơ chế tài chính và sở hữu trí tuệ.
Một số ý kiến đề xuất xây dựng cơ chế thử nghiệm chính sách (sandbox) nhằm hỗ trợ tổ chức ngoài công lập hoạt động linh hoạt, phù hợp với đặc thù nghiên cứu ứng dụng và khởi nghiệp đổi mới sáng tạo. Đồng thời, cần tăng vai trò của các quỹ phát triển khoa học và công nghệ trong tài trợ cạnh tranh công bằng giữa khu vực công lập và ngoài công lập. Các quỹ nên ưu tiên các lĩnh vực trọng điểm như công nghệ số, công nghệ sinh học, vật liệu mới và chuyển đổi năng lượng xanh. Các tổ chức nghiên cứu cũng cần được hỗ trợ về tiếp cận thị trường quốc tế, đăng ký sáng chế và bảo vệ sở hữu trí tuệ ở nước ngoài.
Các đại biểu tại hội nghị thống nhất, để khoa học và công nghệ thực sự trở thành động lực phát triển bền vững, cần chú trọng nâng cao năng lực quản trị tổ chức nghiên cứu, đẩy mạnh truyền thông khoa học và mở rộng liên kết giữa viện, trường, doanh nghiệp và địa phương. Đây là nền tảng hình thành hệ sinh thái đổi mới sáng tạo toàn diện, góp phần đa dạng hóa nguồn lực và phát huy hiệu quả đóng góp của các tổ chức khoa học và công nghệ trong thời kỳ chuyển đổi số, kinh tế xanh và kinh tế tri thức./.
