Phụ nữ Đồng bằng sông Cửu Long khởi nghiệp thích ứng biến đổi khí hậu * Bài 1: Nhận diện các thách thức
Khó khăn đặc trưng của phụ nữ khởi nghiệp ở các địa phương này chính là gặp khó khăn trong việc tiếp cận đất đai, nguyên liệu sản xuất bị ảnh hưởng…
Được đánh giá là đối tượng dễ bị tổn thương bởi tác động của biến đổi khí hậu nhưng phụ nữ ở vùng Đồng bằng sông Cửu Long với nghị lực, nhạy bén và sự sáng tạo, kiên trì đã tận dụng lợi thế khởi nghiệp từ sản vật bản địa. Phụ nữ khởi nghiệp trong lĩnh vực nông nghiệp ở Đồng bằng sông Cửu Long không chỉ góp phần vào sự phát triển kinh tế mà còn thể hiện vai trò quan trọng trong việc thích ứng và bảo vệ môi trường.
Phóng viên Thông tấn xã Việt Nam thực hiện chùm 4 bài viết mang thông điệp mạnh mẽ và truyền cảm hứng về vai trò của phụ nữ trong ứng phó biến đổi khí hậu ở Đồng bằng sông Cửu Long.
Bài 1: Nhận diện các thách thức
Đồng bằng sông Cửu Long là vùng đất trù phú, được mệnh danh vựa lúa, vựa thủy sản lớn nhất cả nước, đóng góp quan trọng vào an ninh lương thực quốc gia và xuất khẩu nông sản. Tuy nhiên, những năm gần đây, Đồng bằng sông Cửu Long đang phải đối mặt với những thách thức lớn, tác động bao trùm, nhất là ảnh hưởng của biến đổi khí hậu đến sự phát triển kinh tế - xã hội thiếu bền vững. Phụ nữ được xác định là đối tượng dễ bị tổn thương, điều này vô hình trung khiến hành trình khởi nghiệp của họ càng thêm gian nan.
*Từ nhận định của chuyên gia…
Việt Nam là một trong những quốc gia bị ảnh hưởng nặng nề nhất bởi biến đổi khí hậu. Những năm gần đây, thiên tai không chỉ tăng về tần suất mà còn cả cường độ. Riêng khu vực Đồng bằng sông Cửu Long, tình trạng này càng trở nên phổ biến hơn khi nước biển dâng cao, xâm nhập mặn ngày càng sâu vào đất liền, hạn hán, sạt lở bờ sông, bờ biển diễn biến ngày càng phức tạp, khó lường đã đe dọa sinh kế của hàng triệu người dân.
Trong khi đó, phụ nữ luôn được xếp vào nhóm đối tượng dễ bị tổn thương trước những tác động của biến đổi khí hậu, đặc biệt tại các khu vực nhạy cảm với thiên tai, thời tiết bất thường, vùng nông thôn, miền núi, nơi điều kiện sản xuất cũng như mức sống còn nhiều khó khăn. Đối với phụ nữ khởi nghiệp ở Đồng bằng sông Cửu Long, những thách thức này càng trở nên khắc nghiệt.
Theo Phó Giáo sư, Tiến sĩ Lê Anh Tuấn (giảng viên cao cấp Đại học Cần Thơ), Đồng bằng sông Cửu Long với đặc trưng là sản xuất nông nghiệp nên khi bị tác động bởi biến đổi khí hậu dẫn đến quá trình sản xuất, nguồn nguyên liệu không ổn định, rủi ro cao. Trong khi đó, 99% phụ nữ nơi đây khởi nghiệp từ nông nghiệp. Do đó, khó khăn đặc trưng của phụ nữ khởi nghiệp ở các địa phương này chính là chịu tác động của biến đổi khí hậu khiến họ gặp khó khăn trong việc tiếp cận đất đai, nguyên liệu sản xuất bị ảnh hưởng…
Bà Nguyễn Thị Thương Linh, Phó Giám đốc Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam chi nhánh Đồng bằng sông Cửu Long (VCCI Đồng bằng sông Cửu Long) cho rằng, quy mô nhỏ, siêu nhỏ chính là khó khăn, thách thức chung nhất của doanh nghiệp khởi nghiệp ở Đồng bằng sông Cửu Long (hơn 98% doanh nghiệp khởi nghiệp do nữ làm chủ là siêu nhỏ và nhỏ).
Theo chuyên gia VCCI Đồng bằng sông Cửu Long, nguyên nhân do phụ nữ bị hạn chế về nguồn lực, kiến thức quản trị, khả năng tiếp cận thị trường, thiếu các cơ hội tham gia chương trình hỗ trợ xúc tiến thương mại, không có mạng lưới kết nối…
Đặc biệt, doanh nghiệp nhỏ nên bị hạn chế quy mô vốn dẫn đến khó đầu tư mở rộng, phát triển lớn. Ngoài ra, các mô hình khởi nghiệp không chú trọng vào tài chính, sản phẩm không có tính bền vững, không đạt tiêu chuẩn tiêu thụ quốc tế, các chỉ tiêu tài chính không đảm bảo, không rõ ràng dẫn đến nhà đầu tư không thể đổ vốn vào mô hình.
Đáng chú ý, doanh nghiệp do phụ nữ làm chủ cũng gặp khó khăn do đặc trưng về giới. Phụ nữ bao giờ cũng bị gánh nặng kép giữa công việc kinh doanh và chăm sóc gia đình. Điều này khiến phụ nữ ít có thời gian học tập về kinh doanh, mở rộng quy mô kinh doanh, thiết lập mạng lưới...
Cũng theo nữ chuyên gia VCCI Đồng bằng sông Cửu Long, ít người thấy khó khăn của phụ nữ khi làm kinh doanh chính là “trần thủy tinh”. Nghĩa là khi người khác nhìn vào người phụ nữ làm kinh doanh thì thấy họ giỏi, thành đạt (trong suốt) nhưng chính bản thân phụ nữ luôn cho rằng, chăm sóc gia đình, con cái... là trách nhiệm của bản thân nên khi họ phát triển kinh doanh đi lên sẽ bị “đụng trần” (băn khoăn trách nhiệm với gia đình, con cái...).
“Trong khi môi trường kinh doanh, xã hội luôn thay đổi, đòi hỏi phải cập nhật, nâng cấp kiến thức, kỹ năng nhưng vì “trần thủy tinh” nên phụ nữ sẽ chủ động bỏ qua cơ hội phát triển kinh doanh, học hành, phát triển bản thân. Nếu phụ nữ không được đào tạo, nâng cấp kiến thức hàng ngày khả năng hấp thu kiến thức sẽ thấp, ảnh hưởng đến kinh doanh”, bà Thương Linh phân tích.
Là người nhiều năm gắn bó, chứng kiến phụ nữ khởi nghiệp, bà Nguyễn Thị Ngọc Thúy, Phó Chủ tịch Hội Liên hiệp Phụ nữ tỉnh Cà Mau nhìn nhận, những năm qua, phong trào khởi nghiệp phát triển mạnh mẽ nhưng phụ nữ ở vùng nông thôn vẫn gặp nhiều khó khăn. Quy mô sản xuất còn nhỏ lẻ, thiếu sự tiếp cận với công nghệ, chuyển đổi số và sản phẩm còn thiếu sự đa dạng. Ðặc biệt, nguồn vốn đầu tư phát triển cũng như sự thiếu thốn về cơ sở hạ tầng, kênh tiêu thụ ổn định là những vấn đề lớn đối với các doanh nghiệp nhỏ, hộ kinh doanh của phụ nữ.
Bên cạnh đó, sự chuyển đổi mạnh mẽ của công nghệ 4.0, thiên tai, dịch bệnh, biến đổi khí hậu tạo ra không ít khó khăn đối với phụ nữ khởi nghiệp trong các lĩnh vực nông nghiệp - nơi việc áp dụng phương thức kinh doanh truyền thống vẫn còn rất phổ biến.
*… Đến thực tế của người trong cuộc
Phụ nữ ở Đồng bằng sông Cửu Long khởi nghiệp ngoài đối diện với tác động từ thiên nhiên, hành trình của họ gặp nhiều trở ngại.
Với người khởi nghiệp từ nông nghiệp, nguyên liệu chất lượng là khâu quan trọng làm nên thành công của sản phẩm. Để sản phẩm làm ra giữ được chân khách hàng, cách làm truyền thống, thiếu yếu tố bền vững sẽ phải nhường chỗ cho những đổi mới. Tuy nhiên, để thay đổi “nếp nghĩ” đó, không đơn giản.
Nhìn lại hơn 8 năm khởi nghiệp từ loài cây bản địa - thốt nốt vùng đất Tri Tôn (tỉnh An Giang), chị Chau Ngọc Dịu, Tổng Giám đốc Công ty Cổ phần Palmania chia sẻ, để sản phẩm từ thốt nốt mang thương hiệu Palmania có mặt ở nhiều thị trường khó tính (Hà Lan, Thụy Điển…) như hiện nay là chặng đường không dễ dàng và gặp nhiều khó khăn.
Theo chị Dịu, muốn làm được các dòng sản phẩm từ mật thốt nốt đáp ứng yêu cầu thị trường “xanh, sạch” (các khâu đều không được sử dụng bất kỳ hóa chất hay phụ gia nhằm đảm bảo hương vị tự nhiên và an toàn tuyệt đối cho sức khỏe người dùng). Chính vì vậy, việc thuyết phục người dân từ bỏ lối sản xuất kém an toàn rất khó, nhất là với bà con Khmer đã quen với lối sản xuất quen thuộc lâu nay.
Trong khi đó, “bỏ phố” về quê để khởi nghiệp từ sản vật quê hương - cây dừa, vợ chồng Thạch Thị Chal Thi, Công ty Trách nhiệm hữu hạn Trà Vinh Farm (Sokfarm), tỉnh Vĩnh Long cũng gặp nhiều thử thách.
Chị Chal Thi bộc bạch, thời điểm vợ chồng chị quyết định về quê lấy mật hoa dừa để chế biến sản phẩm đã vấp phải nhiều ý kiến trái chiều của nông dân, bởi xưa nay họ chỉ trồng dừa để lấy trái chứ không lấy mật.
“Chưa kể, một trong những khó khăn lớn nữa là sản phẩm từ mật hoa dừa còn xa lạ với người tiêu dùng, khách hàng chưa biết đến mật hoa dừa là gì, thậm chí có người còn nói rằng họ chọn mật ong cho dễ sử dụng”, chị Chal Thi chia sẻ.
Hầu hết phụ nữ ở Đồng bằng sông Cửu Long không phải vì khó khăn mới khởi nghiệp để giúp cải thiện sinh kế mà họ nắm bắt cơ hội khởi nghiệp với khát vọng, mong muốn trở thành hộ kinh doanh, doanh nghiệp. Chính bản thân họ phải “đấu tranh” vượt lên chính mình để đi trên hành trình không dễ dàng.
Sau một hành trình nhiều năm khởi nghiệp từ kinh doanh nông sản bản địa, chị Đoàn Thị Hồng Thắm (Công ty Trách nhiệm hữu hạn Hygie & Panacee, thành phố Cần Thơ) đúc rút: “Vượt qua được bản thân chính mình, không nản chí là khó khăn lớn của nhiều phụ nữ khởi nghiệp. Bởi, trước đây, khi còn đi làm thì có mức lương và thu nhập tương đối tốt, cuộc sống gia đình ổn định. Nhưng khi quyết định dấn thân vào con đường khởi nghiệp, phụ nữ đối mặt với những rủi ro và sự bấp bênh”./. (Còn tiếp)
