Ngày nay, ăn chay đã trở thành một xu hướng đại chúng với mục đích vì sức khỏe, vì môi trường trở nên phổ biến hơn.
Trong những năm gần đây, sống xanh đã trở thành một xu hướng toàn cầu, một lối sống hiện đại mang tính bền vững. Sống xanh bao trùm từ nhận thức, hành vi đối với cuộc sống, với môi trường, đến ẩm thực, trang phục, ăn ở, đi lại, du lịch… Trong đó, lối sống thuần chay được nhiều người lựa chọn với những lý do, mục đích khác nhau như tín ngưỡng, tâm linh, hay vì môi trường, sức khỏe, sở thích.
*Ăn chay vì sức khỏe, vì môi trường
Bữa cơm của gia đình anh Lê Quang Lâm (phường Cầu Kiệu, Thành phố Hồ Chí Minh) dịp Vu Lan - rằm tháng bảy âm lịch - được dọn lên với dĩa rau muống xào chao, đậu hũ ướp hành chiên giòn, rau củ kho thập cẩm và tô canh rau dền nấu với nấm rơm. Một bữa cơm chay đủ đầy, thơm ngon, bắt mắt, được cả nhà 4 người đón nhận với sự hài lòng, ngon miệng. Gia đình theo đạo Phật, nhưng không chỉ mùng một và ngày rằm, mà bất cứ ngày nào cũng có thể ăn chay vì cả nhà đều thích. “Có khi tháng ăn chay cả chục ngày. Mình ăn chay không phải tâm nguyện điều gì, chỉ vì thấy ngon miệng và cũng muốn giảm bớt thịt cá, tăng cường thực vật, rau củ các loại, coi như thanh lọc cơ thể xíu”, anh Lâm chia sẻ.
Trước đây, phần lớn người ăn chay là vì lý do tôn giáo, tín ngưỡng, còn lại là vì lý do sức khỏe, bị dị ứng hoặc không thích sản phẩm từ thịt động vật. Ngày nay, ăn chay đã trở thành một xu hướng đại chúng với mục đích vì sức khỏe, vì môi trường trở nên phổ biến hơn. Theo bác sỹ Mai Hằng - chuyên gia dinh dưỡng tự nhiên từng được đào tạo tại Mỹ và Nhật Bản - ăn chay giúp giảm nguy cơ mắc các bệnh mạn tính như tim mạch, cao huyết áp, tiểu đường type 2 và một số loại ung thư, nhờ chế độ nhiều rau củ quả, chất xơ, vitamin và khoáng chất.
“Thực phẩm có nguồn gốc thực vật có hàm lượng chất béo bão hòa thấp, giàu chất chống oxy hóa, hỗ trợ làm sạch mạch máu, kiểm soát cholesterol và tăng cường sức khỏe hệ miễn dịch. Nhiều nghiên cứu y khoa cho thấy chế độ ăn chay cân bằng góp phần duy trì cân nặng hợp lý, hệ tiêu hóa khỏe mạnh và tuổi thọ cao hơn... Vì thế, ăn chay hay ăn thực phẩm từ thực vật tươi, sạch giúp tăng cường sức đề kháng, dưỡng chất được hấp thụ cao nhất”, bác sỹ Mai Hằng cho biết.
Trên thế giới có rất nhiều người nổi tiếng từ chính khách, tỷ phú, nhà khoa học, nghệ sỹ, người mẫu, vận động viên… chọn lối sống thuần chay vì môi trường, kêu gọi bảo vệ động vật, giảm phát thải, cứu hành tinh xanh. Tại Việt Nam cũng có không ít văn nghệ sỹ chuộng ăn chay, hoặc ăn chay trường để giữ gìn sức khỏe, vóc dáng, tuổi xuân, hay với tâm niệm không tiêu thụ thịt động vật vì tôn trọng cuộc sống của muôn loài, góp phần bảo vệ hành tinh, như ca sĩ Hồ Quỳnh Hương, Võ Hạ Trâm, diễn viên Angela Phương Trinh, Dương Cẩm Lynh, á hậu Việt Nam Ngọc Hằng, á hậu Trương Thị May, MC - diễn viên Đại Nghĩa…
Chuyển sang ăn chay trường gần 15 năm nay, MC - diễn viên Đại Nghĩa cho biết, lợi ích lớn nhất từ việc thay đổi chế độ ăn uống là cơ thể và tinh thần đều chuyển biến tích cực. Theo anh, ăn chay giúp giữ sức khỏe thể chất lẫn sức khỏe tinh thần được tốt, tăng sức đề kháng, giảm nguy cơ mắc nhiều loại bệnh, duy trì năng lượng dồi dào cho hoạt động nghệ thuật và cuộc sống bận rộn. Điều quan trọng là phải thực hiện một chế độ ăn chay khoa học, phù hợp với thể trạng, điều kiện, hoàn cảnh mới đảm bảo sức khỏe tốt.
Tác động tích cực tới sức khỏe và tinh thần từ việc ăn chay cũng là điều được chị Đinh Thị Hoa (nhân viên truyền thông, quê Sơn La, đang công tác tại Thành phố Hồ Chí Minh) cảm nhận được khi kết hợp thực đơn chay với các bài tập yoga, thể dục thẩm mỹ zumba. Ẩm thực chay còn là “sản phẩm du lịch” ưa thích của chị Hoa mỗi khi ghé đến những vùng đất có nền ẩm thực phong phú, đặc sắc. “Hà Nội, Huế, Đà Lạt, hay Thành phố Hồ Chí Minh đều có nhiều quán chay ngon, hấp dẫn. Còn nước ngoài thì món chay ở Thái Lan, Nhật Bản cũng rất ngon miệng”, chị Hoa chia sẻ.
*Chay lành chú trọng an toàn thực phẩm
Theo thời gian, ăn chay cũng có nhiều thay đổi để phù hợp với cuộc sống hiện đại và sở thích, nhu cầu tiêu dùng của số đông. Không còn đơn giản là bữa ăn chay như của người tu hành, sống thanh đạm, ẩm thực chay ngày càng phong phú, đa dạng, giúp người tiêu dùng dễ dàng lựa chọn, từ phân khúc bình dân tới cao cấp, từ dân dã tới chế biến cầu kỳ, công phu, từ món chay Việt đến các món chay theo phong cách ẩm thực phương Đông, phương Tây.
Tại nhiều nhà hàng chay ở Thành phố Hồ Chí Minh, từ những nguyên liệu chay quen thuộc, các đầu bếp, nghệ nhân đã kết hợp tinh hoa ẩm thực truyền thống với kỹ thuật chế biến hiện đại, mang đến những trải nghiệm vị giác mới mẻ và tinh tế cho thực khách. Nhưng không chỉ ở cách chế biến, thay đổi lớn nhất là nhận thức về ẩm thực chay, từ việc chọn nguyên liệu, chọn món ăn đều đặt tiêu chí “chay lành”, đảm bảo an toàn thực phẩm, dinh dưỡng, tốt cho sức khỏe.
Mùa Vu Lan 2025, Chay Garden (thương hiệu được giới thiệu trong danh sách Bib Gourmand của Michelin Guide trong 3 năm 2023, 2024 và 2025) tổ chức sự kiện ẩm thực Vu Lan chay lành – Mùa “Ươm” tại khách sạn Rex, dự kiến thu hút 18.000 lượt khách. Thực đơn mỗi tuần là một bước chuyển, một tầng ý nghĩa, để từ sự “ươm” các loại hạt (hạt gạo, hạt sen, hạt điều, đậu xanh, đậu đỏ…), từng món chay bừng nở như một bức tranh hương vị. Bà Hoàng Mộng Diễm - CEO Chay Garden chia sẻ, đây là cách tôn vinh sự sống mộc mạc, lòng biết ơn thiên nhiên, và kết nối lại với những giá trị dưỡng lành từ đất mẹ, với thực đơn chế biến từ nguyên liệu là các loại hạt, rau củ sạch được tuyển chọn kỹ lưỡng, mang lại năng lượng thuần khiết từ thiên nhiên.
Với người nấu ăn tại nhà như chị Đặng Thị Như Thùy (phường Diên Hồng, Thành phố Hồ Chí Minh), vị chay lành càng được chú trọng khi lựa chọn nguyên liệu, thực phẩm chay. “Mình ít khi mua nguyên liệu chay chế biến sẵn, đồ hộp, các loại thực phẩm chay tẩm ướp phẩm màu..., hay hàng nước ngoài khó kiểm soát chất lượng, mà chủ yếu dùng rau củ quả, sản phẩm chay sản xuất trong nước, đặc biệt là mua ở siêu thị, hoặc cửa hàng đảm bảo nguồn gốc xuất xứ”, chị Thùy cho biết.
Theo các chuyên gia, ngoài việc chú trọng an toàn thực phẩm, để ăn chay thực sự “lành”, có lợi cho sức khỏe, còn cần một chế độ ăn chay khoa học, phù hợp và an toàn với riêng mỗi người. Theo đó, chọn thực phẩm tươi sạch, hạn chế đồ chế biến sẵn nhiều dầu, muối; rửa sạch, chế biến đúng cách để giữ dưỡng chất. Nấu nhanh, đơn giản, không dùng gia vị chứa hóa chất, chất tạo màu. Sử dụng các loại cây, rau gia vị như gừng, nghệ, sả, chanh, rau có nhiều tinh dầu để kích thích vị giác, tăng sức đề kháng cho cơ thể.
“Cùng với đó cần một chế độ ăn chay được xây dựng khoa học, cân đối nhóm chất: Bổ sung đủ đạm thực vật (đậu, hạt, nấm), sắt, kẽm, vitamin B12, axit béo Omega-3 từ thực vật hoặc tảo biển. Đa dạng nguyên liệu để tránh thiếu chất và duy trì sự ngon miệng: Rau củ theo mùa, ngũ cốc nguyên hạt, các loại hạt – đậu, trái cây tươi…”, chuyên gia dinh dưỡng Mai Hằng lưu ý với người ăn chay, sống thuần chay để thân khỏe, tâm an, từ đó giúp chúng ta có một cuộc sống xanh trọn vẹn, hạnh phúc và ý nghĩa./.
