Kinh tế Gig (Gig Economy) là mô hình kinh tế trong đó công việc tạm thời, ngắn hạn hoặc theo hợp đồng chiếm ưu thế, thay vì công việc toàn thời gian truyền thống. Trong mô hình này, các cá nhân chủ yếu làm việc như lao động tự do, nhân viên thời vụ hoặc theo hợp đồng, thay vì trở thành nhân viên chính thức của một công ty.
Ngày 26/9, tại Hà Nội, Viện Xã hội học và Tâm lý học (Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam) phối hợp với Quỹ Friedrich Naumann vì Tự do (FNF) tổ chức Hội thảo quốc tế “Tăng cường quyền năng kinh tế cho phụ nữ trong nền kinh tế Gig: Nghiên cứu trường hợp phụ nữ buôn bán nhỏ và giúp việc gia đình” nhằm phân tích thực trạng, chia sẻ kinh nghiệm, đề xuất kiến nghị chính sách để nâng cao quyền năng kinh tế cho phụ nữ trong bối cảnh chuyển đổi số và hội nhập. Sự kiện thu hút đông đảo các chuyên gia, nhà nghiên cứu, nhà quản lý các bộ, ngành tham dự.
Kinh tế Gig (Gig Economy) là mô hình kinh tế trong đó công việc tạm thời, ngắn hạn hoặc theo hợp đồng chiếm ưu thế, thay vì công việc toàn thời gian truyền thống. Trong mô hình này, các cá nhân chủ yếu làm việc như lao động tự do, nhân viên thời vụ hoặc theo hợp đồng, thay vì trở thành nhân viên chính thức của một công ty.
Phát biểu khai mạc hội thảo, bà Lê Thu Trang, đại diện Văn phòng FNF tại Hà Nội nhấn mạnh, cùng với sự phát triển của kinh tế, công nghệ và các nền tảng số, xã hội đang đứng trước nhiều cơ hội mới. Song song với đó không ít thách thức lớn, đặc biệt đối với lao động phi chính thức. Tại Việt Nam, phụ nữ buôn bán nhỏ và giúp việc gia đình, vốn phụ thuộc vào thu nhập hàng ngày, được xác định là nhóm dễ bị tổn thương nhất. Khi kinh tế số ngày càng chiếm ưu thế và một số chính sách mới như xóa bỏ chợ tạm, hạn chế xe xăng trong thành phố được triển khai, sinh kế của họ có nguy cơ bị tác động trực tiếp, khiến cuộc sống vốn khó khăn càng thêm bấp bênh. Thông qua hội thảo này, FNF mong muốn cùng các chuyên gia, nhà nghiên cứu phân tích thực trạng, từ đó đưa ra những kiến nghị chính sách thiết thực nhằm giảm bớt tác động tiêu cực, giúp phụ nữ tự tin hơn, chủ động hơn trong phát triển kinh tế, phát huy vai trò quan trọng với gia đình và xã hội.
Phó Giáo sư, Tiến sĩ Đặng Thị Hoa, Phó Viện trưởng Viện Xã hội học và Tâm lý học cho rằng, nghiên cứu về phụ nữ buôn bán nhỏ và giúp việc gia đình tại Hà Nội cho thấy đây là nhóm lao động có vai trò quan trọng trong việc duy trì thu nhập của hộ gia đình, nhưng cũng là nhóm dễ bị tổn thương nhất trong nền kinh tế Gig. Họ phụ thuộc chủ yếu vào công việc phi chính thức, thiếu hợp đồng lao động, không được tiếp cận đầy đủ các chính sách an sinh và cơ hội nâng cao kỹ năng nghề nghiệp. Điều này khiến họ gặp nhiều rủi ro khi thị trường thay đổi hoặc khi có những chính sách mới được áp dụng.
Để cải thiện vấn đề này, cần quan tâm xây dựng các chương trình đào tạo phù hợp với điều kiện của phụ nữ lao động phổ thông, nhất là về kỹ năng số và quản lý tài chính nhỏ. Cùng với đó, việc hoàn thiện khung pháp lý nhằm bảo đảm quyền lợi cơ bản, mở rộng tiếp cận dịch vụ xã hội và hỗ trợ cân bằng giữa công việc và gia đình sẽ là những hướng đi quan trọng. Việc tăng cường quyền năng kinh tế cho phụ nữ không chỉ giúp ổn định sinh kế mà còn góp phần phát huy nguồn lực xã hội trong phát triển bền vững.
Tiến sĩ Trần Thị Cẩm Nhung, Viện Nghiên cứu Con người, Gia đình và Giới (Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam) phân tích bối cảnh xã hội hiện nay đang thay đổi nhanh chóng bởi chuyển đổi số, già hóa dân số và các hình thái di cư mới, phụ nữ tham gia việc làm trong kinh tế Gig đang phải đối diện nhiều thách thức. Phần lớn họ làm việc trong khu vực phi chính thức, thu nhập bấp bênh, thiếu bảo hiểm và phúc lợi xã hội. Khoảng cách giới trong thu nhập vẫn tồn tại khi phụ nữ vừa phải lao động tạo thu nhập, vừa gánh nặng chăm sóc gia đình. Thực tế cho thấy phụ nữ còn hạn chế về nguồn lực tài chính, kỹ năng số và cơ hội tham gia quyết định, nên kết quả đạt được chưa tương xứng với những đóng góp...
Theo Tiến sĩ Trần Thị Cẩm Nhung, muốn tăng quyền năng kinh tế cho phụ nữ trong nền kinh tế số hiện nay thì phải đồng bộ cả chính sách, đào tạo kỹ năng, dịch vụ xã hội để giúp phụ nữ thích ứng với yêu cầu mới của thị trường lao động; xây dựng chính sách pháp lý đảm bảo quyền lợi cơ bản và phúc lợi tối thiểu cho họ; đồng thời, phát triển dịch vụ chăm sóc công cộng để giảm gánh nặng gia đình, thúc đẩy truyền thông về bình đẳng giới và học hỏi kinh nghiệm quốc tế. Những giải pháp này sẽ góp phần nâng cao năng lực tham gia và làm chủ kinh tế của phụ nữ giúp phụ họ chủ động hơn trong phát triển kinh tế và đời sống xã hội.
Thạc sĩ Nguyễn Thị Tuyết Mai, Học viện Khoa học xã hội (Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam) cho rằng, ngoài những thách thức về thu nhập bấp bênh và thiếu bảo hiểm, nhiều phụ nữ phải cùng lúc đảm đương cả công việc tạo thu nhập và chăm sóc con nhỏ, người già, khiến họ ít có cơ hội tham gia đào tạo, nâng cao tay nghề hay tiếp cận những việc làm có mức lương tốt hơn. Bên cạnh đó, khung chính sách hiện nay chưa bao phủ toàn diện lao động phi chính thức, khiến phụ nữ khó tiếp cận các gói hỗ trợ an sinh hoặc vốn phát triển kinh doanh nhỏ.
Giải pháp cần bắt đầu từ việc hoàn thiện luật pháp để bảo vệ quyền lợi của lao động nữ, trong đó cần có quy định rõ về hợp đồng, chế độ thai sản và bảo hiểm y tế. Đồng thời, phải có chính sách khuyến khích doanh nghiệp nền tảng tạo điều kiện cho lao động nữ tham gia nhiều hơn ở các vị trí ổn định, thu nhập tốt. Một yếu tố quan trọng khác là thay đổi nhận thức xã hội, phân bổ lại trách nhiệm chăm sóc trong gia đình, qua đó giúp phụ nữ có thêm thời gian và cơ hội tham gia bình đẳng vào thị trường lao động.
Các ý kiến tại hội thảo cho rằng, để tăng cường quyền năng kinh tế cho phụ nữ, cần nhận diện đầy đủ cả cơ hội lẫn thách thức; đề xuất nhiều giải pháp thiết thực như: Chú trọng đào tạo và phổ cập kỹ năng số, giúp phụ nữ, nhất là nhóm buôn bán nhỏ và giúp việc gia đình, có khả năng thích ứng tốt hơn; nâng cao, phát triển các dịch vụ xã hội, chia sẻ gánh nặng chăm sóc gia đình, đồng thời thúc đẩy bình đẳng giới, nâng cao nhận thức cộng đồng. Những giải pháp đồng bộ này sẽ góp phần không chỉ cải thiện sinh kế trước mắt mà còn khẳng định vai trò, vị thế của phụ nữ trong phát triển kinh tế - xã hội hiện nay./.
