Thực tế tại một số địa phương đã cho thấy, việc quan tâm đầu tư xây dựng các thiết chế này đã góp phần đưa phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa” đi vào đời sống.
Bằng kinh phí ngân sách và nguồn xã hội hóa, thời gian qua, nhiều địa phương ở thành phố Hải Phòng đã xây dựng được công trình nhà văn hóa khang trang, rộng rãi, phát huy công năng và mang lại hiệu quả thiết thực, nâng cao đời sống tinh thần của người dân.
* Nâng cao đời sống tinh thần
Thôn Lâm Xá, xã An Phú, thành phố Hải Phòng có 303 hộ dân, với gần 1.000 nhân khẩu. Ông Lê Văn Nhận, Trưởng thôn Lâm Xá cho biết, từ đầu tháng 11/2025 đến nay, không khí tại nhà văn hóa của thôn lúc nào cũng rộn ràng. Các đội văn nghệ, câu lạc bộ dưỡng sinh tập luyện chuẩn bị cho Ngày hội Đại đoàn kết toàn dân tộc năm 2025. Nơi này trước kia vốn là nhà kho để thóc của hợp tác xã và được thôn xin lại để chuyển đổi công năng sang nhà văn hóa.
Sau nhiều năm sử dụng, mặc dù thôn đã nhiều lần sửa nhưng nhà văn hóa vẫn xuống cấp, mưa thường bị dột, rất bất cập khi sử dụng. Năm 2023, địa phương được hỗ trợ ngân sách đầu tư xây mới nhà văn hóa rộng 223m2, tổng kinh phí hơn 1,1 tỷ đồng. Công trình đã được khánh thành vào đúng Ngày hội Đại đoàn kết năm 2023.
Đáng chú ý, trong tổng kinh phí hơn 1,1 tỷ đồng trên, chỉ có 340 triệu đồng từ ngân sách, phần còn lại do người dân trong thôn cùng một số nhà tài trợ đóng góp. Ngay trong dịp khánh thành và trong quá trình sử dụng sau này, thôn tiếp tục nhận thêm một số trang thiết bị do các cá nhân, tổ chức trao tặng. Đến nay, trong hội trường nhà văn hóa có sân khấu, loa đài, quạt trần, bàn ghế, có camera. Phía trước nhà văn hóa có khoảng sân rộng, lắp máy tập thể dục và có bóng điện chiếu sáng. Cách đó không xa là 3 sân bóng chuyền hơi, 1 sân cầu lông, 1 sân đá bóng phục vụ người dân vui chơi văn nghệ, thể thao.
Theo ông Hoàng Văn Hải, Bí thư chi bộ, Trưởng Ban Công tác Mặt trận thôn Lâm Xá, sau khi được xây mới, nhà văn hóa được quản lý và khai thác hiệu quả cho các công việc của thôn. Đặc biệt, nhờ có nhà văn hóa rộng rãi, khang trang, thôn Lâm Xá đã tổ chức nhiều Ngày hội đại đoàn kết trang trọng, ý nghĩa, với nhiều hoạt động văn hóa, văn nghệ, thể thao quy mô. “Có nhà văn hóa khang trang, đủ cho vài trăm người tham gia họp hành. Tất cả các chương trình hội họp, văn nghệ, sinh hoạt chi bộ, lấy ý kiến cử tri... đều diễn ra tại đây. Người dân trong thôn rất phấn khởi”, ông Hải chia sẻ.
Giai đoạn 2022-2023, nhà văn hóa thôn An Lương, xã An Phú (trước kia thuộc xã An Lâm, huyện Nam Sách tỉnh Hải Dương) cũng được xây mới bằng kinh phí ngân sách kết hợp với nguồn xã hội hóa. Hiện nay, nhà văn hóa thôn An Lương là công trình khang trang, rộng rãi nhất trong các nhà văn hóa thôn của xã An Phú.
Tại thôn Đồng Đội, xã Trường Tân (trước kia là xã Thống Kênh, huyện Gia Lộc, tỉnh Hải Dương), đầu năm 2025, người dân trong thôn vui mừng khi nhà văn hóa thôn sau 6 tháng thi công đã hoàn thiện, đưa vào sử dụng. Công trình có tổng diện tích 310m2, tổng kinh phí trên 1 tỷ đồng, trong đó hơn 600 triệu đồng do các nhà hảo tâm và nhân dân ủng hộ. Sau khi hoàn thành, nơi đây trở thành là địa điểm hội họp, sinh hoạt văn hóa - thể thao của nhân dân. Đây cũng là nơi thôn tổ chức các hoạt động tuyên truyền nhiệm vụ chính trị, chủ trương, đường lối, chính sách của Đảng, pháp luật của nhà nước tới nhân dân.
Nhà văn hóa nói riêng, các thiết chế văn hóa – thể thao ở cơ sở đóng vai trò quan trọng trong việc gắn kết cộng đồng, xây dựng tình làng nghĩa xóm. Thực tế tại một số địa phương đã cho thấy, việc quan tâm đầu tư xây dựng các thiết chế này đã góp phần đưa phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa” đi vào đời sống.
* Gỡ nút thắt về nguồn lực
Hải Phòng hiện có 1.598 thôn, 1.488 tổ dân phố ở 114 xã, phường, đặc khu. Bên cạnh những nơi có nhà văn hóa khang trang, vẫn còn thôn, tổ dân phố chưa có nhà văn hóa hoặc nhà văn hóa cũ, xuống cấp, không đủ diện tích phục vụ sinh hoạt chung. Tại các hội nghị tiếp xúc cử tri của Đoàn đại biểu Quốc hội thành phố, đây cũng là nội dung được nhiều cử tri phản ánh. Tuy vậy, nguồn lực vẫn là nút thắt của hầu hết các địa phương trong thực hiện mục tiêu này.
Tại phường Kiến An, mới có 19 trong tổng số 43 tổ dân phố có nhà văn hóa. Trong quá trình sắp xếp, sáp nhập tổ dân phố, có tổ dân phố lại có nhiều nhà văn hóa. Cơ sở vật chất tại các nhà văn hóa như bàn, ghế, hệ thống âm thanh, bục trang trí, tủ sách, bình phòng cháy, chữa cháy… đều do nhân dân và địa phương xã hội hóa để phục vụ các hoạt động.
Theo ông Trần Quang Tuấn, Bí thư Đảng ủy phường Kiến An, hầu hết các nhà văn hóa được khai thác tốt, mang lại hiệu quả rất cao. Nhân dân các tổ dân phố thường xuyên hội họp, sinh hoạt cộng đồng và tổ chức các hoạt động văn hóa, văn nghệ, thể dục, thể thao tại đây. Tuy vậy, phường có nhiều nhà văn hóa đã được xây dựng từ lâu nên tình trạng xuống cấp, trang thiết bị chưa được đầu tư đồng bộ, thiếu quỹ đất cho các công trình văn hóa.
Tại xã Hà Bắc, theo ông Phạm Văn Hùng, Bí thư Đảng ủy xã, trong số 18 thôn của xã, 5 thôn có nhà văn hóa đã xây từ lâu, nhỏ hẹp và bất cập khi tổ chức các hoạt động. Tương tự, tại phường Nam Đồng, các thôn Cập Nhất 1, Cập Nhất 3, Cập Thượng 2 (trước kia thuộc xã Tiền Tiến, thành phố Hải Dương) có nhà văn hóa được tận dụng từ trụ sở các nhà trẻ cũ. Ông Nguyễn Quang Huy, Chủ tịch UBND phường Nam Đồng cho biết, trong kế hoạch đầu tư công giai đoạn 2026-2030, phường sẽ xây dựng các nhà văn hóa cho các thôn; trước mắt, các thôn vẫn sử dụng cơ sở vật chất như hiện tại.
Trong đợt giám sát của HĐND thành phố Hải Phòng tại xã Nam An Phụ mới đây, qua ghi nhận khó khăn của địa phương trong cải tạo, nâng cấp nhà văn hóa một số thôn, Phó Chủ tịch HĐND thành phố Hải Phòng Nguyễn Khắc Toản đề nghị các cơ quan chuyên môn tiếp thu những đề xuất của cơ sở, tổng hợp để báo cáo thành phố có hướng tháo gỡ. Lãnh đạo HĐND thành phố cũng mong muốn địa phương tích cực huy động nguồn lực xã hội chung tay trong xây dựng các nhà văn hóa thôn.
Nghị quyết Đại hội Đảng bộ ngành Văn hóa, Thể thao và Du lịch Hải Phòng nhiệm kỳ 2025-2030 đã xác định mục tiêu đến năm 2030, tất cả các thôn, tổ dân phố đều có nhà văn hóa và khu thể thao. Để việc đầu tư thiết chế văn hóa trong đó có nhà văn hóa thực sự hiệu quả, theo nhiều ý kiến từ cơ sở, cần có cơ chế hỗ trợ một phần kinh phí từ ngân sách để xây dựng và đầu tư trang thiết bị và khuyến khích các tổ chức, cá nhân tham gia, hỗ trợ xây dựng. Cùng với đó là cần có cơ chế hỗ trợ cho người tham gia quản lý nhà văn hóa để khích lệ đội ngũ này, góp phần khai thác hiệu quả công năng của thiết chế văn hóa cơ sở, nâng cao chất lượng cuộc sống, đặc biệt là đời sống tinh thần cho người dân./.
