Trà hoa vàng được mệnh danh là “nữ hoàng của các loại trà”, bởi trong loại trà này có các hoạt chất tốt cho sức khỏe, nhờ vậy giá trị hàng hóa cao, mang lại nguồn kinh tế vững vàng cho các hộ trồng.
Huyện Ba Chẽ, tỉnh Quảng Ninh được biết đến là địa phương có diện tích trồng trà hoa vàng lớn nhất khu vực phía Bắc. Loại cây này không những giúp người dân huyện miền núi thoát nghèo mà giờ đây đã trở thành cây làm giàu với giá bán từ 12-15 triệu đồng/kg hoa khô. Để nâng cao giá trị của cây chè, địa phương này đang có định hướng sản xuất đa dạng thêm các sản phẩm từ trà hoa vàng như nước đóng chai, xây dựng thương hiệu sản phẩm lên OCOP 5 sao.
* Thảo dược quý
Hiện nay các sản phẩm từ trà hoa vàng chủ yếu là các loại bông hoa trà khô đóng hộp, trà túi lọc…hoặc trà tươi. Bông trà tươi loại 1 có giá bán từ 500.000 - 600.000 đồng/kg, dạng khô có giá từ 12-15 triệu đồng/kg. Chính vì giá trị kinh tế cao, nên dòng trà này cũng sở hữu những đặc tính riêng, chẳng hạn như thời gian thu hái, độ bung của hoa…
Trà hoa vàng là thảo dược quý có dược tính cao, từ lá, búp non và hoa trà đều có công dụng, riêng lá trà có thế hái bất kỳ mùa nào trong năm mà không ảnh hưởng tới chất lượng. Chính vì vậy, từ loại mọc tự nhiên trong rừng, đến nay trà hoa vàng Ba Chẽ đã trở thành sản phẩm OCOP 4 sao nổi tiếng cả nước và được trồng tập trung ở các xã Đạp Thanh, Đồn Đạc, Thanh Lâm, Thanh, Sơn Lương Mông và Nam Sơn.
Gia đình chị Phòong Thị Dân, xã Thanh Sơn, huyện Ba Chẽ trồng hơn 2,5 ha trà. Chị cho biết 2/3 diện tích vườn trà có từ tuổi đời 7-10 năm, đang độ cho hoa đẹp và chất lượng. Chị Dân chia sẻ, để có được bông hoa trà chất lượng loại 1 thì người dân phải đi hái từ 6 giờ sáng, đến muộn sẽ bị ong châm chích dập mất cánh, nhụy hoa, nếu vào chính vụ bà con phải hái cả đêm, phải là những bông hơi bung cánh mới thu hoạch, còn đang là nụ thì chưa được hái, vì như vậy hoa trà chưa có giá trị. Những ngày đầu mùa thì chỉ hái được từ 5-6 kg hoa tươi, còn vụ chính thì khoảng 20 kg/ngày. Vụ thu hoạch trà hoa vàng bắt đầu từ tháng 12 kéo dài đến tháng 3 năm sau.
Nhiều hộ dân ở Ba Chẽ đã giàu lên nhờ cây trà hoa vàng, như gia đình ông Đàm Văn Cường, thôn Khe Lọng xã Thanh Sơn cho biết, vụ trà năm ngoái gia đình ông thu hoạch được khoảng 1 tấn trà hoa vàng tươi, trừ chi phí gia đình cũng thu về được khoảng 300 triệu đồng. Tuy nhiên vào chính vụ, các cơ sở thu mua chỉ thu mua búp loại 1, không mua loại 2 và 3 vì không đủ công suất sấy. Ông Cường cho biết, vụ năm nay để không lãng phí trà, gia đình ông đang nghĩ tới phương án đầu tư máy sấy thủ công. Ông cũng mong muốn trên địa bàn huyện có thêm các lò sấy ở các xã để có thể sấy và tiêu thụ tất cả hoa, hoặc sẽ chế biến thêm các sản phẩm khác từ trà hoa vàng để tận dụng tối đa nguyên liệu.
Huyện Ba Chẽ có khoảng trên 300 ha diện tích trồng cây dược liệu, trong đó trà hoa vàng khoảng 160 ha; trong đó có 100 ha đã cho thu hoạch. Theo mục tiêu đến năm 2025, Ba Chẽ sẽ phát triển lên 500 ha diện tích cây dược liệu. Hiện trên địa bàn có 2 cơ sở sơ chế và chế biến trà hoa vàng, trong năm 2023 huyện đã hỗ trợ kinh phí cho một cơ sở nâng cấp dây chuyền sấy trà.
* Nâng cao giá trị của trà hoa vàng
Năm 2024, huyện có kế hoạch tiếp tục hỗ trợ kinh phí để hỗ trợ các doanh nghiệp địa phương phát triển dây chuyền chế biến sản phẩm, đồng thời phát triển thêm các sản phẩm được chế biến từ trà hoa vàng như nước uống đóng chai sẵn (đang được hội đồng thẩm định của tỉnh đánh giá), huyện cũng sẽ phấn đấu để có từ 4-5 sản phẩm được làm từ hoa, lá của trà hoa vàng.
Theo lãnh đạo huyện Ba Chẽ, ở vùng trồng lớn là Đồn Đạc và Đạp Thanh được cấp mã vùng trồng, huyện đang tiếp tục quy hoạch vùng trồng ở Lương Mông, Minh Cầm, Thanh Lâm, đồng thời tiếp tục đề xuất cấp mã vùng trồng để truy xuất nguồn gốc, góp phần nâng cao thương hiệu.
Huyện cũng đang hoàn thiện các thủ tục, hồ sơ thẩm định đề nghị công nhận trà hoa vàng là sản phẩm OCOP đạt tiêu chuẩn 5 sao cấp quốc gia, tạo cơ sở để địa phương quảng bá, đưa sản phẩm trà hoa vàng ra nhiều thị trường trong và ngoài nước, từ đó nâng cao giá trị của trà hoa vàng của địa phương.
Ba Chẽ đã triển khai khoảng 10 mô hình liên kết sản xuất tiêu thụ và được cấp mã vùng trồng trà. Nghề trồng cây dược liệu quý này không chỉ tạo sinh kế, giúp người dân làm giàu trên đất khó mà còn tạo ra những giá trị văn hóa đặc sắc, riêng có là nền tảng để huyện miền núi Ba Chẽ phát triển cả dịch vụ du lịch.
Huyện đang hướng dẫn người dân trồng thêm và duy trì diện tích trồng trà hữu cơ. Nguồn lợi đầu tiên từ việc này là duy trì được chất lượng và thương hiệu OCOP trà hoa vàng. Đây là cánh cửa để trà hoa vàng có thể xuất khẩu ra nước ngoài. Trước mắt, địa phương tập trung thúc đẩy hơn nữa dự án trồng cây trà hoa vàng, lập hồ sơ, mở rộng vườn giống, các mô hình vườn mẫu, đầu tư nâng công suất nhân giống và chất lượng cây tới các cơ sở sấy trà nhằm đảm bảo nguồn nguyên liệu cho sản phẩm kinh tế chủ lực của địa phương.
Với sự vào cuộc của chính quyền địa phương, sự nỗ lực của người dân Ba Chẽ, sẽ là tiền đề để cây trà hoa vàng khẳng định giá trị, chất lượng, xứng danh là “nữ hoàng trà", là cây "vàng" giúp đồng bào dân tộc thiểu số Ba Chẽ đổi đời./.
