Việc phát triển và ứng dụng công nghệ sinh học là một trong những trụ cột để đảm bảo phát triển bền vững đất nước trong tình hình mới. Muốn vậy, việc chuẩn bị nguồn nhân lực là điều tất yếu.
Triển khai từ năm 2019, mô hình EduBiofarm của Viện Công nghệ sinh học, Đại học Huế thu hút đông đảo học sinh cả nước đến tham quan, trải nghiệm. Mô hình này không chỉ giúp các em kết nối lý thuyết học đường với thực tiễn qua hoạt động thực hành và thí nghiệm mà còn góp phần khơi dậy đam mê khoa học, định hướng nghề nghiệp, đào tạo nhân lực công nghệ sinh học, phù hợp định hướng của Ban Chấp hành Trung ương tại Nghị quyết 36-NQ/TW.
*Ươm mầm đam mê từ những trải nghiệm
Dưới nắng gắt những ngày cuối hè, các em nhỏ kiên nhẫn, nối đuôi nhau tham quan khu vườn cây ăn quả, vườn nuôi thú tại Viện Công nghệ Sinh học, Đại học Huế. Tò mò xen lẫn thích thú, các em được tận mắt chứng kiến cách cô chú chăm vườn, tự mình ươm cây hay chạm tay lên những trái cà chua nhỏ, trái mướp treo lủng lẳng trên giàn…
Đoàn học sinh (10 - 17 tuổi) đến từ Thành phố Hồ Chí Minh lại có những trải nghiệm khác bên trong bảo tàng và các phòng thí nghiệm công nghệ sinh học. Ánh mắt các bạn chăm chú theo dõi lời thuyết trình tiếng Anh của chuyên gia về cơ chế vận hành, nguyên lý sinh học đằng sau mỗi công nghệ, công nghệ sinh học ứng dụng trong nông nghiệp...
Bị cuốn hút bởi thí nghiệm PCR chẩn đoán bệnh truyền nhiễm, bạn Nguyễn Lê Hữu Khánh, Trường Trung học Phổ thông chuyên Trần Đại Nghĩa hào hứng chia sẻ, đây là phòng thí nghiệm quy mô lớn nhất em từng tham quan. Đây là cơ hội để em được tiếp xúc với các loại máy móc công nghệ sinh học tiên tiến cùng đội ngũ nghiên cứu có chuyên môn cao.
Nhiều năm qua, khái niệm “giáo dục STEM” không còn xa lạ. Tuy nhiên, việc hiện thực hóa những trải nghiệm học tập gắn với thực tế, đặc biệt trong lĩnh vực sinh học, công nghệ sinh học vẫn là thử thách. Tại thành phố Huế, Viện Công nghệ Sinh học tiên phong với mô hình EduBiofarm “Trải nghiệm và khám phá về khoa học sự sống, nông nghiệp và môi trường” mang lại không gian giáo dục trải nghiệm khoa học tích hợp dành cho học sinh từ bậc mầm non đến trung học phổ thông.
Phó Giáo sư, Tiến sĩ Trương Thị Hồng Hải, Viện trưởng Viện Công nghệ sinh học cho hay, với lợi thế là đơn vị trực thuộc Đại học Huế, Viện được trang bị đầy đủ trang thiết bị công nghệ sinh học, đồng thời có nhiều nhà khoa học trong lĩnh vực công nghệ sinh học, nông nghiệp. Do đó, học sinh đến đây không chỉ được vui chơi, khám phá mà còn được thầy cô truyền đạt kiến thức chuyên sâu, hướng dẫn bài bản cách nhân giống cây trồng, vật nuôi hay làm thí nghiệm nghiên cứu. Đây là điểm khác biệt, tạo nên sự chuyên nghiệp, chất lượng của mô hình EduBiofarm tại Viện.
Mô hình mang sứ mệnh khơi dậy niềm yêu thích khoa học đối với các học viên tham gia ngoại khóa. Trải nghiệm ở mỗi lứa tuổi đều được định hướng rõ ràng bằng chủ đề khác nhau. Với các bé mầm non, chủ đề “Bé thăm vườn” hướng các em đến tình yêu thiên nhiên và sự quan tâm tới môi trường sống.
Chủ đề “Em tập làm nông dân” giúp học sinh tiểu học tìm hiểu quy trình sản xuất nông nghiệp như, trồng cây, chăm bón và thu hoạch. Ở trải nghiệm “Em tập làm nhà khoa học”, học sinh trung học cơ sở được tiếp cận kiến thức nền tảng về sinh học, công nghệ sinh học thông qua các thiết bị chuyên dụng. Các trải nghiệm đối với bậc trung học phổ thông lại mang tính chuyên sâu hơn tại phòng thí nghiệm sinh học phân tử, làm quen thao tác nghiên cứu cơ bản, góp phần định hướng nghề nghiệp, khơi dậy đam mê và tiềm năng trở thành nhà nghiên cứu trong tương lai.
“Điểm khác biệt lớn của mô hình EduBiofarm là xây dựng lộ trình trải nghiệm liên tục, gắn với giáo dục sớm - điều mà hiện nay chưa nhiều đơn vị triển khai được. Đây chính là chiến lược dài hạn của Viện nhằm đóng góp vào công cuộc phát triển nguồn nhân lực khoa học công nghệ cho đất nước”, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Trương Thị Hồng Hải nhấn mạnh.
*Trí tuệ trẻ, động lực lớn cho đất nước
Năm 2023, Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết 36-NQ/TW xác định phát triển và ứng dụng công nghệ sinh học phục vụ phát triển bền vững quốc gia, trong đó đặc biệt nhấn mạnh việc xây dựng nguồn lực chất lượng cao, đổi mới phương thức đào tạo và liên kết đào tạo giữa nhà trường, đơn vị nghiên cứu và doanh nghiệp.
Cuối năm 2024, phát triển khoa học và công nghệ như một động lực chính thúc đẩy phát triển kinh tế, xã hội tiếp tục được nhấn mạnh tại Nghị quyết 57-NQ/TW. Từ thực tế cho thấy, EduBiofarm vận hành đúng với định hướng, tinh thần các chủ trương lớn của Đảng, Nhà nước. Mô hình không chỉ là trải nghiệm đơn thuần mà còn mang đậm tính định hướng nghề nghiệp cho những mầm non tương lai đất nước góp phần hiện thực hóa mục tiêu đến năm 2030 phát triển công nghệ sinh học trở thành ngành kinh tế, kỹ thuật quan trọng, đóng góp tích cực cho nền kinh tế tri thức mới.
Từng chỉ biết và yêu thích sinh học qua sách vở nhưng nay bạn Nguyễn Thị Hồng Thắm, học sinh lớp 12 đến từ Thành phố Hồ Chí Minh lại càng củng cố thêm niềm đam mê của mình đối với môn học này cũng như định hình con đường học tập nghiên cứu sắp tới. Hồng Thắm cho biết, em luôn mong muốn được trải nghiệm thực tế để mở rộng vốn kiến thức, sẵn sàng bước chân vào cánh cửa đại học. Do đó, khi biết Viện Công nghệ sinh học là một trong những cơ sở đào tạo nghiên cứu sinh học hàng đầu tại khu vực miền Trung, Thắm quyết tâm dành thời gian đến đây để học hỏi, biến kỳ nghỉ hè trở nên ý nghĩa hơn.
Bà Trương Khánh Linh, Trưởng đoàn ngoại khóa đến từ Thành phố Hồ Chí Minh cho hay, Viện Công nghệ sinh học là điểm đến đặc biệt của đoàn bởi ở đây học sinh được chứng kiến công việc của chuyên gia, nhà nghiên cứu ngành công nghệ sinh học. Từ đó, các em có thể hình dung rõ hơn công việc bản thân khi lựa chọn theo đuổi ngành học. Các thành viên đoàn khẳng định sẽ quay trở lại đây tiếp tục khám phá các thiết bị hiện đại và lắng nghe thêm chuyên gia chia sẻ những điều lý thú về thế giới sinh học xung quanh.
Việc phát triển và ứng dụng công nghệ sinh học là một trong những trụ cột để đảm bảo phát triển bền vững đất nước trong tình hình mới. Muốn vậy, việc chuẩn bị nguồn nhân lực là điều tất yếu. Mô hình EduBiofarm không chỉ là sân chơi học thuật mà còn là chiến lược dài hạn đóng góp cho sự nghiệp đào tạo nhân lực khoa học công nghệ. Từ những “hạt giống đam mê” được gieo hôm nay, mai sau sẽ nảy nở thành những nhà khoa học, kỹ sư, chuyên gia trực tiếp góp phần xây dựng nền kinh tế tri thức, giúp Việt Nam vươn mình trong kỷ nguyên mới./.
