Điểm cốt lõi tạo nên sự khác biệt và thành công của Cồn Sơn chính là tinh thần liên kết cộng đồng.
Giữa dòng sông Hậu hiền hòa, Cồn Sơn (phường Bình Thủy, thành phố Cần Thơ) như một điểm sáng độc đáo trên bản đồ du lịch Đồng bằng sông Cửu Long trong suốt một thập kỷ qua. Không có khu nghỉ dưỡng sang trọng hay công trình nhân tạo hoành tráng, Cồn Sơn thu hút du khách bằng sự mộc mạc, mến khách và mô hình du lịch cộng đồng, nơi mỗi người dân là một đại sứ du lịch.
Từ một ý tưởng tự phát, người dân Cồn Sơn đã cùng nhau “dệt” nên một hành trình 10 năm đầy ấn tượng, biến sinh kế đời thường thành trải nghiệm độc nhất vô nhị, lan tỏa sâu rộng vẻ đẹp văn hóa miệt vườn sông nước đến với du khách trong và ngoài nước.
*Từ điều bình dị thành “đặc sản”
Hành trình đến Cồn Sơn là một cuộc trở về với những điều bình dị và chân thật nhất. Du khách đến Cồn Sơn chỉ mất vài phút đi đò từ bến Cô Bắc, để bước vào không gian xanh mát của những vườn cây trái trĩu cành, nơi mỗi ngôi nhà là một trạm dừng chân thú vị, mỗi người nông dân là một hướng dẫn viên nhiệt thành. Chính mô hình liên kết cộng đồng bền chặt, lấy lợi ích chung làm trọng, đã biến những điều bình dị thường ngày như làm bánh, chăm sóc vườn cây, nuôi cá trên bè… thành sản phẩm du lịch độc đáo, hấp dẫn, lan tỏa mạnh mẽ hình ảnh một miền Tây hào sảng và nghĩa tình.
Con đường làm du lịch của người dân Cồn Sơn nảy mầm một cách tự nhiên từ chính cuộc sống và tư duy nhạy bén của họ khi một nhóm sinh viên đến đây thực hiện video clip với chủ đề "Một ngày làm nông dân" vào năm 2014. Những thước phim ghi lại cảnh hái trái cây, làm món bánh quê bình dị đã khiến người dân Cồn Sơn bất ngờ nhận ra, những công việc quen thuộc của họ lại chính là nét hấp dẫn riêng biệt mà du khách thành thị luôn tìm kiếm.
Năm 2015, ý tưởng về du lịch cộng đồng chính thức được khởi động. Ban đầu, chỉ có 7 hộ gia đình mạnh dạn tham gia, cùng nhau bàn bạc, góp ý và tự định hình những bước đi đầu tiên. Người dân thành lập một tổ liên kết mang tên "Câu lạc bộ Liên thế hệ tự giúp nhau" do bà Phan Kim Ngân (thường gọi là Bảy Muôn) làm Chủ nhiệm.
Bà Bảy Muôn, nay là Giám đốc Hợp tác xã (HTX) Du lịch Nông nghiệp Cồn Sơn nhớ lại: "Giai đoạn đầu vô cùng khó khăn. Khách ít, kinh nghiệm chưa có, nhiều thành viên trong tổ chán nản, muốn bỏ cuộc. Chúng tôi phải động viên nhau, cứ kiên trì làm, lấy sự chân thành để đối đãi với khách, rồi từ từ mọi chuyện sẽ tốt hơn".
Bước ngoặt đến vào năm 2016, khi mô hình "cá lóc bay" của một thành viên trong tổ được các phương tiện truyền thông biết đến và giới thiệu rộng rãi. Cùng năm đó, món bánh kẹp cuốn của bà Bảy Muôn giành Huy chương Bạc tại Lễ hội Bánh dân gian Nam Bộ, mang lại sự nổi tiếng bất ngờ. Từ hai "cú hích" này, du khách bắt đầu tìm đến Cồn Sơn ngày một đông hơn.
Để hoạt động chuyên nghiệp và bài bản, năm 2022, Tổ liên kết đã phát triển thành "Hợp tác xã du lịch nông nghiệp Cồn Sơn". Đến nay, hợp tác xã đã trở thành ngôi nhà chung vững mạnh của 230 thành viên và cộng tác viên, trong đó có 20 thành viên chính thức, 130 hướng dẫn viên tại điểm, cùng nhau chia sẻ lợi ích, kinh nghiệm và trách nhiệm.
Điểm cốt lõi tạo nên sự khác biệt và thành công của Cồn Sơn chính là tinh thần liên kết cộng đồng. Thay vì cạnh tranh, người dân nơi đây chọn cách hợp tác. Mỗi gia đình, với thế mạnh riêng, trở thành một mắt xích không thể thiếu. Nhà có vườn cây ăn trái thì đón khách tham quan, nhà có kinh nghiệm làm bánh thì mở điểm trải nghiệm dạy làm bánh, nhà có bè cá thì trở thành điểm khám phá sông nước.
Minh chứng sống động nhất cho tinh thần hợp tác này là "thực đơn bay". Khi du khách đặt một bữa ăn, mỗi món sẽ do một nhà trên cồn đảm nhiệm: Nhà vườn Phương My nấu lẩu mắm, nhà vườn Song Khánh chiên xù cá tai tượng, nhà vườn Công Minh nướng trui cá lóc... Khi món ăn hoàn thành, sẽ có người chạy xe đi gom từng món lại và mang đến điểm du khách dùng bữa. Hình ảnh những chiếc xe chở giỏ thức ăn nóng hổi len lỏi trên đường làng đã trở thành một nét đẹp đặc trưng, minh chứng cho mô hình "cùng hưởng lợi" độc đáo của Cồn Sơn.
Chị Lisa Pfabigan, du khách 18 tuổi đến từ Áo, không giấu được sự thích thú: "Trải nghiệm 'thực đơn bay' thật tuyệt vời. Các đặc sản ở đây rất hấp dẫn và độc đáo. Đặc biệt, người dân vô cùng nhiệt tình và dễ mến. Tôi cảm nhận được sự gắn kết của họ qua từng món ăn được chuẩn bị chu đáo".
*Bản sắc địa phương, hành trình chạm tới trái tim du khách
Cồn Sơn mang đến chuỗi trải nghiệm phong phú, đậm bản sắc văn hóa sông nước. Điểm đến đầu tiên thường là bè cá của ông Lý Văn Bon (Bảy Bon). Đây không chỉ là nơi nuôi cá thương phẩm mà còn là một "bảo tàng sống" về các loài cá đặc hữu của sông Mekong, với nhiều loại quý hiếm như cá hô, cá trà sóc, cá tra dầu...
Ông Bảy Bon chia sẻ: "Tôi muốn giữ lại những con giống bản địa quý của dòng sông Hậu cho con cháu sau này biết đến. Du khách đến đây không chỉ xem cá, mà còn hiểu thêm về nghề nuôi cá trên sông và tầm quan trọng của việc bảo vệ hệ sinh thái". Tại đây, du khách sẽ được xem màn trình diễn cá mang rổ săn mồi ngoạn mục bằng cách bắn ra tia nước cao tầm 1 mét làm cho con mồi rớt xuống với độ chính xác gần như tuyệt đối, trải nghiệm massage chân bằng cá koi hay tận tay sờ những con cá hô cận nặng hàng chục ký.
Vợ chồng ông Didien Longueville và bà Dominique (du khách người Bỉ) nhận xét: “Cồn Sơn là một nơi rất đẹp với hệ sinh thái đa dạng, phong phú, mang đậm nét đặc sắc của khu vực sông Mekong. Chúng tôi thực sự ấn tượng với cách người dân bảo tồn và giới thiệu những giá trị tự nhiên của họ”.
Rời bè cá, du khách đến với vườn nhà Công Minh, nơi du khách có thể tự làm các món bánh dân gian với sự hướng dẫn của bà Bảy Muôn. Với hơn 40 năm kinh nghiệm làm hơn 50 loại bánh Nam Bộ, bà được xem là một "nghệ nhân" của Cồn Sơn. Du khách sẽ được bà tận tình chỉ cách tự tay đổ từng chiếc bánh kẹp giòn tan từ những nguyên liệu "cây nhà lá vườn". Một trải nghiệm khó quên khác là chứng kiến công đoạn "nổ cốm" truyền thống. Tiếng "bùm" lớn vang lên từ ống gang và từ trong làn khói trắng, những hạt gạo đã bung thành cốm giòn tan, thơm nức.
Chị Phạm Phương Ly (24 tuổi, tỉnh Thanh Hóa) cho biết, đây là lần đầu chị được sống trong không gian miền Tây đúng nghĩa, với con người hiền hòa, trải nghiệm gần gũi mà không sắp đặt. Điều để lại ấn tượng sâu đậm nhất là sự chân thành và mến khách của người dân.
Sự phát triển bền bỉ của du lịch Cồn Sơn được minh chứng rõ nét qua những con số ấn tượng. Nếu như năm 2024, Cồn Sơn đón 43.000 lượt khách thì chỉ trong 6 tháng đầu năm 2025, con số này đã là 28.000 lượt, riêng tháng 6/2025 đã có 7.000 lượt khách ghé thăm. Riêng khách quốc tế, chỉ trong 6 tháng đầu năm 2025, Cồn Sơn đã đón 4.800 lượt khách quốc tế, gần bằng cả năm 2024 (5.200 lượt). Đây là "quả ngọt" xứng đáng cho những nỗ lực không ngừng nghỉ của cộng đồng người dân nơi đây.
Chia sẻ với phóng viên Thông tấn xã Việt Nam, Tiến sĩ Trần Hữu Hiệp, Phó Chủ tịch Hiệp hội Du lịch Đồng bằng sông Cửu Long nhấn mạnh, thành công của du lịch cộng đồng Cồn Sơn là một minh chứng sinh động cho thấy, khi cộng đồng nhận diện rõ giá trị tài nguyên thiên nhiên, văn hóa bản địa của mình và biết cách kể lại câu chuyện ấy bằng trải nghiệm chân thật, sáng tạo sẽ tạo ra được sản phẩm du lịch độc đáo, bền vững. "Người dân Cồn Sơn, Cần Thơ không chạy theo mô hình sao chép, mà chọn “đi từ gốc”. Cộng đồng dân cư nơi đây đã dựa vào cảnh quan sông nước, sản vật miệt vườn, ẩm thực dân gian… làm nền, rồi thổi vào đó tinh thần hiếu khách và sự đồng lòng", ông nói.
Từ câu chuyện Cồn Sơn, Tiến sĩ Trần Hữu Hiệp cho rằng, bài học cho các địa phương khác trong Đồng bằng sông Cửu Long nếu muốn thoát khỏi “một màu” giống nhau, phải bắt đầu từ nhận diện bản sắc riêng, tổ chức lại nguồn lực cộng đồng và kết nối với bản đồ du lịch vùng, quốc gia, tạo ra sức hấp dẫn cho du khách quốc tế. Liên kết tour tuyến, điểm đến, chia sẻ thị trường, bổ trợ sản phẩm sẽ giúp các điểm đến không cạnh tranh triệt tiêu mà cùng nhau nâng tầm giá trị.
Đặc biệt, cần đặt mô hình du lịch cộng đồng trong xu hướng chuyển đổi xanh. Làm du lịch không “khai thác tối đa” mà biết gìn giữ hệ sinh thái, giảm dấu chân carbon, ưu tiên vật liệu và năng lượng tái tạo, hạn chế rác thải nhựa… Khi mỗi địa phương tìm ra và nuôi dưỡng “câu chuyện” của mình theo hướng xanh và liên kết, du lịch Đồng bằng sông Cửu Long sẽ trở thành một bức tranh đa sắc, vừa giàu trải nghiệm vừa bền vững, đủ sức cạnh tranh lâu dài.
Sau một thập kỷ, Cồn Sơn không chỉ là một điểm đến du lịch. Nơi đây đã trở thành biểu tượng cho sự thành công của mô hình kinh tế cộng đồng, minh chứng sống động cho thấy khi người nông dân cùng nhau đồng lòng, họ không chỉ làm giàu trên mảnh đất quê hương mà còn bảo tồn và lan tỏa được nét đẹp văn hóa của vùng đất phương Nam đã được gìn giữ qua bao thế hệ./.
