Năm 2024–2025 ghi nhận nhiều thành tựu nổi bật của khảo cổ học Việt Nam, với 385 thông báo trải rộng trên cả khảo cổ học Tiền sử, Sơ sử, Lịch sử, khảo cổ học Champa – Óc Eo và khảo cổ học dưới nước. Ở khảo cổ học Tiền sử, các cuộc khai quật tại Thái Nguyên, Lai Châu, Nghệ An, Gia Lai, Ninh Thuận… phát hiện nhiều di tích cư trú, mộ táng, mảnh tước, công cụ đá, đồ gốm, trầm tích văn hóa có niên đại từ 12.000 đến 3.500 năm, cung cấp dữ liệu quan trọng về sự phát triển kỹ nghệ chế tác đá và đời sống cư dân thời Hòa Bình, hậu Hòa Bình.
Ngày 13/11, Viện Khảo cổ học (Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam) tổ chức Hội thảo "Thông báo khảo cổ học toàn quốc lần thứ 60- năm 2025" nhằm công bố những phát hiện mới, chia sẻ các kết quả nghiên cứu khảo cổ học trong năm qua và thảo luận các định hướng nghiên cứu của ngành trong thời gian tới.
Phát biểu tại Hội thảo, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Đức Minh, Phó Chủ tịch Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam nhấn mạnh, khảo cổ học là bộ phận cốt lõi trong nền văn hóa dân tộc, luôn nhận được sự quan tâm của Đảng, Nhà nước và toàn xã hội. Những thành tựu nghiên cứu khảo cổ học trong thời gian qua đã góp phần làm sáng tỏ nhiều vấn đề của tiến trình lịch sử, nâng cao nhận thức cộng đồng, thúc đẩy bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa của Việt Nam.
Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Đức Minh đánh giá cao truyền thống học thuật 60 năm của Hội thảo Thông báo khảo cổ học toàn quốc; khẳng định đây là diễn đàn khoa học quan trọng, nơi quy tụ các nhà nghiên cứu khảo cổ học trên cả nước để công bố kết quả mới, trao đổi học thuật và phát triển chuyên môn. Những đóng góp này không chỉ làm phong phú tri thức khảo cổ học mà còn góp phần lan tỏa giá trị lịch sử, văn hóa dân tộc tới cộng đồng, đặc biệt là thế hệ trẻ.
Tiến sĩ Hà Văn Cẩn, Viện trưởng Viện Khảo cổ học cho biết, năm 2024 ghi nhận nhiều phát hiện nổi bật ở cả khảo cổ học Tiền sử, Sơ sử đến khảo cổ học lịch sử và khảo cổ học dưới nước, phản ánh sự phong phú của di sản và sự nỗ lực của đội ngũ nghiên cứu trên cả nước. Hội thảo lần này là dịp để nhìn nhận toàn diện các kết quả mới, xác định những vấn đề khoa học đang đặt ra và mở ra hướng tiếp cận mới, góp phần nâng cao chất lượng nghiên cứu khảo cổ học Việt Nam trong bối cảnh mới.
Theo Phó Giáo sư, Tiến sĩ Bùi Văn Liêm, Phó Trưởng Ban tổ chức Hội thảo, năm 2024–2025 ghi nhận nhiều thành tựu nổi bật của khảo cổ học Việt Nam, với 385 thông báo trải rộng trên cả khảo cổ học Tiền sử, Sơ sử, Lịch sử, khảo cổ học Champa – Óc Eo và khảo cổ học dưới nước. Ở khảo cổ học Tiền sử, các cuộc khai quật tại Thái Nguyên, Lai Châu, Nghệ An, Gia Lai, Ninh Thuận… phát hiện nhiều di tích cư trú, mộ táng, mảnh tước, công cụ đá, đồ gốm, trầm tích văn hóa có niên đại từ 12.000 đến 3.500 năm, cung cấp dữ liệu quan trọng về sự phát triển kỹ nghệ chế tác đá và đời sống cư dân thời Hòa Bình, hậu Hòa Bình. Khảo cổ học Sơ sử và Nhà nước sớm tiếp tục bổ sung các phát hiện mới tại Sơn La, Bắc Kạn, Ninh Bình, Hà Nội, Vũng Tàu, Bình Dương…, làm rõ niên đại, tầng văn hóa và đặc trưng cư trú từ thời Đồng Đậu, Gò Mun đến Đông Sơn, đặc biệt xác định thêm nhiều lớp cư trú Đông Sơn ở Thành Dền, Cổ Loa và Luy Lâu.
Ở khảo cổ học Lịch sử, 201 báo cáo phản ánh loạt phát hiện mới về kiến trúc tôn giáo, đồ gốm, đồ kim loại, vật liệu xây dựng, mộ táng, tượng thờ…, giúp nhận diện rõ hơn đời sống kinh tế, văn hóa từ thời Lý, Trần đến Nguyễn. Khảo cổ học Champa – Óc Eo ghi nhận 38 báo cáo, nổi bật là phát hiện tại Tháp K, Liễu Cốc, Khánh Lễ, Mỹ Sơn, Bình Thuận và Huế, xác định cấu trúc, niên đại và chức năng của các kiến trúc tôn giáo, cư trú. Khảo cổ học dưới nước có 17 báo cáo, tập trung vào khu vực miền Trung và Nam Bộ, góp phần xác định tuyến giao thương cổ, niên đại tàu đắm và các hiện vật có giá trị cao. Những kết quả này cho thấy hoạt động khảo cổ học Việt Nam diễn ra sôi nổi, đạt hiệu quả cao và tiếp tục đóng góp quan trọng vào việc phục dựng lịch sử văn hóa dân tộc.
Các đại biểu tập trung thảo luận về những vấn đề nổi bật của khảo cổ học Việt Nam hiện nay, đặc biệt là những kết quả khai quật ghi nhận niên đại sớm, các tầng văn hóa có diễn biến phức tạp và sự thay đổi trong kỹ nghệ chế tác công cụ đá, mảnh tước, hạch cuội nguyên liệu ở nhiều địa điểm trên cả nước. Nhiều ý kiến phân tích sâu về cấu trúc địa tầng, đặc trưng văn hóa của từng lớp trầm tích, khả năng xác định niên đại bằng phương pháp xác định tuổi cổ vật dựa trên việc đo trực tiếp số nguyên tử Carbon14 còn lại trong mẫu vật hữu cơ như than, xương, gỗ, vỏ sò (AMS-C14), cũng như việc nhận diện dấu vết cư trú, hoạt động kinh tế, xã hội của cư dân cổ qua di vật và sinh cảnh.
Từ các phân tích này, các đại biểu đề xuất tăng cường nghiên cứu liên ngành, đặc biệt giữa khảo cổ học, địa chất, cổ sinh và địa mạo nhằm làm rõ hơn bối cảnh hình thành di tích. Bên cạnh đó là giải pháp đẩy mạnh ứng dụng công nghệ số, nhằm lưu trữ và xử lý dữ liệu để nâng cao độ chính xác của các lớp văn hóa. Các đại biểu cũng nhấn mạnh việc kiểm kê, bảo quản và phát huy giá trị di tích gắn với giáo dục cộng đồng và quản lý di sản trong giai đoạn mới./.
