Cuộc chiến phòng vệ thương mại: Cảnh báo sớm cho ngành vật liệu xây dựng Việt Nam
Trong bối cảnh toàn cầu hóa, Ngân hàng Thế giới nhận định 60% doanh nghiệp Việt Nam đang phải đối mặt với áp lực từ các quy định ngày càng khắt khe về tiêu chuẩn môi trường, xã hội và quản trị từ những thị trường xuất khẩu lớn.
Hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam đang chịu áp lực gia tăng từ các biện pháp phòng vệ thương mại. Đáng chú ý, các cuộc điều tra ngày càng mở rộng, không chỉ nhắm vào những mặt hàng truyền thống mà còn nhắm tới cả những sản phẩm ít hoặc chưa từng bị điều tra. Ngành vật liệu xây dựng đứng trước áp lực lớn từ hàng nhập khẩu giá rẻ và làn sóng điều tra phòng vệ thương mại từ trong nước đến quốc tế.
Ngày 6/6/2025, Cục Phòng vệ thương mại, Bộ Công Thương đã tiếp nhận hồ sơ đề nghị điều tra chống bán phá giá với kính nổi không màu nhập khẩu từ Indonesia và Malaysia, do các doanh nghiệp đại diện ngành sản xuất trong nước đệ trình. Đây không phải là lần đầu tiên sản phẩm kính Việt Nam chịu áp lực từ hàng ngoại. Từ năm 2023 đến nay, lượng kính nổi và các sản phẩm kính gia công nhập khẩu đã tăng mạnh, đặc biệt từ Trung Quốc, Malaysia và Thái Lan. Trong khi đó, doanh thu ngành kính nội giảm đến 70 - 80% so với cùng kỳ năm trước. Việc khởi động điều tra chống bán phá giá với sản phẩm kính nổi không màu được nhiều doanh nghiệp kỳ vọng là một bước đi kịp thời.
Giữa lúc thị trường bất động sản chưa hồi phục hoàn toàn, ngành sản xuất vật liệu xây dựng lại đứng trước áp lực lớn từ hàng nhập khẩu giá rẻ và làn sóng điều tra phòng vệ thương mại từ trong nước đến quốc tế. Trong bối cảnh toàn cầu hóa, Ngân hàng Thế giới nhận định 60% doanh nghiệp Việt Nam đang phải đối mặt với áp lực từ các quy định ngày càng khắt khe về tiêu chuẩn môi trường, xã hội và quản trị từ những thị trường xuất khẩu lớn.
Để vượt qua thách thức này, ông Nguyễn Hoàng Hải, Tổng Giám đốc Công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên Thương mại TUILDONAI cho biết, để duy trì tăng trưởng xuất khẩu, doanh nghiệp đã chủ động chuyển đổi mô hình kinh doanh, cải tiến sản phẩm và tối ưu hóa quy trình sản xuất, từ đó củng cố vị thế cạnh tranh và thích ứng linh hoạt với xu hướng mới. Nghiên cứu và sản xuất tấm lợp ngói lớn với tiêu chuẩn công nghệ và quy trình sản xuất cao hơn. Sản phẩm tấm lợp ngói mới 10 viên/m² của doanh nghiệp, giúp giảm trọng lượng mái 12% so với loại ngói truyền thống 22 viên, từ đó giảm chi phí đầu tư xây dựng cho khách hàng. Bên cạnh đó, doanh nghiệp cũng phát triển các loại men đa dạng cho sản phẩm, đáp ứng nhu cầu kiến trúc phong phú của khách hàng. Nhờ những cải tiến này, doanh nghiệp không chỉ giữ vững thị trường truyền thống mà còn mở rộng vào thị trường Trung Đông- thị trường khắt khe về tiêu chuẩn và chất lượng, ghi nhận mức tăng trưởng trên 30%.
“Chúng tôi đã có nhiều thay đổi trong công nghệ sản xuất tạo ra các sản phẩm chất lượng cao hơn, chuyển đổi lò nung bằng Tuynel từ dầu FO sang khí xanh giúp công ty giảm 20% khí thải CO2, tiết kiệm điện năng, nhờ đó bên cạnh duy trì thị trường truyền thống, chúng tôi đã mở rộng sang thị trường Trung Đông, với rào cản rất lớn về chứng nhận tiêu chuẩn kiểm định chất lượng, được gia hạn hàng năm" - ông Nguyễn Hoàng Hải, chia sẻ.
Không chỉ có Việt Nam, các quốc gia khác cũng đang tăng cường các biện pháp phòng vệ thương mại đối với các sản phẩm của ngành vật liệu xây dựng. Vào tháng 11/2024, Bộ Thương mại Mỹ (DOC) tiếp nhận đơn kiện từ các công ty nội địa yêu cầu điều tra chống bán phá giá và trợ cấp đối với kính nổi nhập từ Trung Quốc và Malaysia. Các mức biên độ phá giá bị cáo buộc lên tới 165%, kèm theo nghi vấn về nhận trợ cấp lớn từ chính phủ sở tại.
Theo luật sư Trần Tuấn Anh, Đoàn Luật sư Thành phố Hà Nội, điều tra chống lẩn tránh đang là xu hướng phổ biến trong các vụ kiện thương mại quốc tế. Vì vậy, doanh nghiệp Việt cần rất cẩn trọng khi sử dụng nguyên liệu nhập khẩu từ nước bị điều tra để xuất khẩu sản phẩm sang thị trường đó. Để được chấp thuận điều tra và sau đó áp dụng biện pháp phòng vệ thương mại, hồ sơ của doanh nghiệp Việt Nam cần đáp ứng đầy đủ chứng cứ về thiệt hại, có tư cách đại diện ngành, và đặc biệt là chứng minh hành vi bán phá giá thực tế từ đối tượng bị điều tra. Đây là một quá trình không dễ dàng, đòi hỏi sự chuẩn bị kỹ lưỡng và hỗ trợ pháp lý bài bản.
Các doanh nghiệp trong ngành sản xuất vật liệu xây dựng đặc biệt là nhóm có hoạt động xuất khẩu sang Mỹ, được Cục Phòng vệ Thương mại, Bộ Công thương khuyến cáo cần rà soát lại chuỗi cung ứng, minh bạch xuất xứ, chủ động chuẩn bị hồ sơ kỹ thuật và liên hệ sớm với Cục để được hướng dẫn pháp lý.
Ông Chu Thắng Trung, Phó Cục trưởng Cục Phòng vệ thương mại, Bộ Công thương cho biết, hệ thống cảnh báo sớm đã được thiết lập và vận hành nhằm theo dõi, thu thập, phân tích dữ liệu liên quan đến các mặt hàng xuất khẩu của Việt Nam có nguy cơ bị áp dụng các biện pháp phòng vệ thương mại. "Chúng tôi sẽ tiếp tục phối hợp với các bộ, ngành để xây dựng chính sách hỗ trợ thiết thực, bảo vệ ngành sản xuất trong nước và tạo điều kiện cho doanh nghiệp vững vàng mở rộng xuất khẩu giữa áp lực phòng vệ thương mại ngày càng lớn", ông Trung khẳng định.
Cục Phòng vệ thương mại cũng khuyến nghị các hiệp hội ngành hàng cần đóng vai trò kết nối, cảnh báo sớm và đại diện tiếng nói chung cho cộng đồng doanh nghiệp khi có rủi ro phát sinh. Cục Phòng vệ thương mại sẽ tiếp tục mở rộng hệ thống cảnh báo sớm, tăng cường phối hợp với các cơ quan trong và ngoài nước, cùng các thương vụ Việt Nam hỗ trợ doanh nghiệp tiếp cận thông tin thị trường và kịp thời ứng phó với các biện pháp phòng vệ thương mại từ nước ngoài./.
