Học sinh trung học cơ sở được xác định là đối tượng phù hợp nhất để tổ chức Cuộc thi. Lứa tuổi này giàu năng lượng, ham tìm hiểu và đã có những kiến thức nền tảng về lịch sử, địa lý và xã hội.
Sau hơn 12 năm triển khai, Cuộc thi “Em yêu biển, đảo quê hương” đã trở thành mô hình giáo dục giàu ý nghĩa, tạo sức lan tỏa mạnh mẽ trong cộng đồng. Từ năm 2024, Đề án tổ chức Cuộc thi trên phạm vi toàn quốc được Bộ Quốc phòng phê duyệt, đặt ra yêu cầu đổi mới đồng bộ về nội dung, hình thức và cơ chế phối hợp. Những điều chỉnh này nhằm khắc phục hạn chế, phát huy hiệu quả tích cực và đưa hoạt động tuyên truyền biển đảo đến gần hơn với học sinh.
Duy trì sức hấp dẫn và tiếp tục lan tỏa sâu rộng trong cộng đồng học sinh
Đề án tổ chức Cuộc thi “Em yêu biển, đảo quê hương” giai đoạn 2024-2030 được Bộ Quốc phòng phê duyệt nhằm kế thừa thành quả 12 năm triển khai và tạo động lực đổi mới mạnh mẽ hơn. Cảnh sát Việt Nam- cơ quan tổ chức đã xác định yêu cầu đổi mới là cần thiết để Cuộc thi duy trì sức hấp dẫn và tiếp tục lan tỏa sâu rộng trong cộng đồng học sinh. Các nội dung đổi mới được xây dựng dựa trên tổng kết kinh nghiệm, những hạn chế đã được nhận diện và yêu cầu thực tiễn đặt ra.
Những điểm đổi mới được xác định rõ trong ba nhóm nội dung lớn. Nhóm thứ nhất là yêu cầu đổi mới hình thức tổ chức Cuộc thi. Đề án mới kết hợp đồng bộ hình thức trực tiếp và trực tuyến, trong đó thi trực tuyến được triển khai trên phần mềm riêng, có phân quyền đến từng đơn vị cơ sở. Ban Tổ chức tổ chức tập huấn kỹ năng vận hành cho cán bộ, giáo viên và lực lượng phối hợp để bảo đảm thống nhất trong thực hiện. Việc này giúp khắc phục tình trạng thi trực tuyến rời rạc trước đây và tạo sự chủ động cao hơn trong tổ chức.
Các phần thi trực tiếp cũng được điều chỉnh nhằm phù hợp hơn với đặc điểm học sinh từng địa phương. Những đổi mới tập trung vào tăng tính linh hoạt, tạo trải nghiệm sinh động và duy trì sức sống Cuộc thi. Các vòng thi tiếp tục kế thừa cấu trúc quen thuộc nhưng được làm mới bằng hình thức trình bày, cách đặt câu hỏi và sự kết hợp giữa vận động và kiến thức.
Nhóm đổi mới thứ hai là nâng yêu cầu về nội dung các phần thi. Đề án lần này quy định mức độ phân hóa rõ ràng theo từng khối kiến thức. Nội dung được xây dựng từ dễ đến khó, phù hợp lứa tuổi và bảo đảm bám sát mục tiêu giáo dục về biển đảo, pháp luật và truyền thống lực lượng Cảnh sát biển. Điều này giúp Cuộc thi tăng tính hệ thống, bảo đảm đúng trọng tâm và tạo điều kiện cho học sinh tiếp cận kiến thức phù hợp.
Nhóm thứ ba là đổi mới công tác phối hợp giữa lực lượng Cảnh sát biển và địa phương. Đảng ủy và Bộ Tư lệnh Cảnh sát biển Việt Nam tăng cường phối hợp với cấp ủy các tỉnh, thành ven biển thông qua hệ thống văn bản ký kết. Các đơn vị cơ sở cụ thể hóa kế hoạch tổng thể bằng kế hoạch hằng năm và từng Cuộc thi. Cách làm này bảo đảm sự vào cuộc thực chất, trách nhiệm và nhất quán từ trung ương đến cơ sở.
Theo yêu cầu tổ chức, việc phối hợp được nâng tầm cả về chiều rộng lẫn chiều sâu. Sự phối hợp không chỉ dừng ở hỗ trợ kỹ thuật và nhân lực mà còn bao gồm xây dựng nội dung, lựa chọn đối tượng, chuẩn bị kịch bản và triển khai các hoạt động bổ trợ. Đây là bước quan trọng để bảo đảm Cuộc thi vận hành hiệu quả, an toàn và hấp dẫn tại nhiều địa phương khác nhau.
Tạo thêm sức hút, tăng tính chủ động
Dù mới triển khai năm đầu, Đề án đang cho thấy triển vọng tích cực. Các đơn vị đánh giá những điều chỉnh về hình thức, nội dung và cơ chế phối hợp đã tạo thêm sức hút, tăng tính chủ động và làm rõ vai trò của từng bên. Hiệu quả tổng thể sẽ được đánh giá khi sơ kết một năm thực hiện trong thời gian tới.
Qua thực tiễn 12 năm triển khai, Cuộc thi “Em yêu biển, đảo quê hương” đã hình thành như một mô hình tuyên truyền đặc thù của tuổi trẻ lực lượng Cảnh sát biển. Việc tổ chức Cuộc thi bắt nguồn từ yêu cầu cấp thiết về nâng cao nhận thức cộng đồng, đặc biệt là thế hệ trẻ, trong công tác bảo vệ chủ quyền biển đảo. Các nghị quyết và chỉ đạo từ Trung ương về chiến lược biển, chương trình tuyên truyền biển đảo và nhiệm vụ giáo dục thanh thiếu nhi đã tạo nền tảng pháp lý cho mô hình ra đời.
Học sinh trung học cơ sở được xác định là đối tượng phù hợp nhất để tổ chức Cuộc thi. Lứa tuổi này giàu năng lượng, ham tìm hiểu và đã có những kiến thức nền tảng về lịch sử, địa lý và xã hội. Các em cũng là lực lượng đóng vai trò quan trọng trong tương lai, khi tham gia xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Vì vậy, từ năm 2013, mô hình Cuộc thi được đề xuất và lần đầu tổ chức tại Hà Nội, sau đó nhanh chóng được nhân rộng trong toàn lực lượng.
Công tác lãnh đạo, chỉ đạo được triển khai sớm và chặt chẽ. Nội dung Cuộc thi được đưa vào kế hoạch công tác Đảng, công tác chính trị từ năm 2014, được cụ thể hóa trong chỉ thị công tác từ năm 2016 và xác định thành nhiệm vụ trong nghị quyết lãnh đạo năm từ 2019. Nhờ đó, các cấp ủy và chỉ huy có cơ sở pháp lý để tập trung chỉ đạo, tạo nguồn lực và phối hợp với nhà trường.
Ban Thanh niên Quân đội cũng đưa mô hình vào nhóm công trình trọng điểm giai đoạn 2014-2017, bảo đảm sự hướng dẫn và hỗ trợ cần thiết. Các kế hoạch tổ chức được xây dựng chi tiết, phù hợp từng địa phương, giúp Cuộc thi vận hành thống nhất nhưng không máy móc. Hoạt động phối hợp với chính quyền, ngành giáo dục và các tổ chức xã hội được triển khai nghiêm túc, nhất quán trong nhiều năm.
Nội dung và hình thức Cuộc thi được thiết kế phù hợp với học sinh. Cấu trúc thi trực tiếp gồm bốn phần “Ra khơi”, “Vượt sóng”, “Cập bến”, “Đặt mốc chủ quyền”, tạo nên hình ảnh sinh động về hành trình khám phá biển đảo. Câu hỏi được trình bày dưới dạng trắc nghiệm, điền khuyết hoặc nhận diện thông tin. Xen giữa là các phần chơi vận động mang tính giáo dục cao như chuyển hàng vào đảo, góp đá xây đảo hay ghép tranh về biển.
Một số đơn vị sáng tạo phần thi cuối bằng hình thức vẽ tranh, hùng biện hoặc làm thơ về biển đảo. Hình thức thi trực tuyến cũng được sử dụng linh hoạt để sơ loại và chọn học sinh vào vòng chung kết. Từ đó, Cuộc thi tạo nên sự kết hợp hài hòa giữa kiến thức và trải nghiệm, giữa lý thuyết và vận động thể chất.\
Góp phần củng cố thế trận lòng dân
Cùng với các vòng thi chính, những hoạt động bổ trợ tạo nên “ngày hội về biển đảo” ở địa phương. Hoạt động tuyên truyền tập trung được triển khai bằng nói chuyện chuyên đề, chiếu phim tư liệu và trưng bày tranh ảnh về biển đảo. Tài liệu pháp luật và tờ rơi tuyên truyền được phát cho học sinh và người dân. Phần lớn các cuộc thi đều gắn với chiến dịch làm sạch môi trường, hưởng ứng “Vì một Việt Nam xanh” và “Hãy làm sạch biển”.
Các chương trình an sinh xã hội được tổ chức theo điều kiện thực tế từng địa phương. Hoạt động này hướng đến người có công, gia đình chính sách và học sinh có hoàn cảnh khó khăn. Những phần quà, học bổng hay xe đạp trao tặng thể hiện tinh thần “Uống nước nhớ nguồn” và khích lệ học sinh nỗ lực vượt khó. Các đoàn viên và chiến sĩ tham gia trực tiếp đã tăng sự gắn kết quân dân và lan tỏa hình ảnh đẹp của người chiến sĩ Cảnh sát biển.
Qua 12 năm, Cuộc thi đã đạt nhiều kết quả nổi bật. Hơn 156 cuộc thi được tổ chức trên 35 tỉnh, thành với 561 trường tham gia. Hệ thống thi trực tuyến thu hút hơn 230.000 lượt học sinh, trong khi hơn 8.600 học sinh tham gia thi trực tiếp. Hàng nghìn giải thưởng đã được trao, cùng nhiều hoạt động văn học nghệ thuật, sáng tác và trải nghiệm.
Cuộc thi cũng gắn với công tác tuyên truyền pháp luật, vệ sinh môi trường và an sinh xã hội. Nhiều đối tượng khác nhau trong cộng đồng đã được hỗ trợ thiết thực. Nhà trường được trang bị phương tiện dạy học, giúp nâng cao điều kiện giáo dục.
Tác động tích cực được ghi nhận ở nhiều cấp độ. Với địa phương, Cuộc thi góp phần tăng cường phối hợp và củng cố “thế trận lòng dân”. Với nhân dân, Cuộc thi giúp nâng cao nhận thức, gắn kết quân dân và xây dựng niềm tin vào lực lượng Cảnh sát biển. Với thầy cô, Cuộc thi tạo môi trường trải nghiệm và hỗ trợ giáo dục kỹ năng sống cho học sinh. Với học sinh, Cuộc thi giúp hình thành tình yêu biển đảo, hiểu biết pháp luật và kỹ năng tự bảo vệ mình trước tệ nạn xã hội.
Nhờ những giá trị tích cực, Cuộc thi đã nhận nhiều phần thưởng xứng đáng. Năm 2019, Trung ương Đoàn chứng nhận là “Công trình Thanh niên làm theo lời Bác” tiêu biểu toàn quốc. Trước đó, Cuộc thi được trao Bằng khen của Tổng cục Chính trị và Giải thưởng Vừ A Dính. Đặc biệt, việc Bộ Quốc phòng phê duyệt Đề án tổ chức toàn quốc từ năm 2024 khẳng định tầm quan trọng và hiệu quả của mô hình.
Sau hơn một thập kỷ, Cuộc thi đã phát triển thành mô hình giáo dục toàn diện, thiết thực và bền vững. Sự đổi mới trong giai đoạn mới hứa hẹn tạo thêm động lực để Cuộc thi tiếp tục chạm tới trái tim học sinh, nuôi dưỡng tình yêu biển đảo và góp phần xây dựng thế hệ trẻ giàu tri thức, trách nhiệm với Tổ quốc./.
