Đầu tư phát triển năng lượng hướng tới mục tiêu tăng trưởng kinh tế cao và bền vững
Tại Diễn đàn, các đại biểu cho rằng, các cơ hội đầu tư vào năng lượng ở Việt Nam trong giai đoạn tới là rất lớn, nhưng cũng đối mặt với nhiều thách thức, đặc biệt là trong việc bảo đảm an ninh năng lượng song hành với mục tiêu giảm phát thải.
Ngày 21/8, tại Hà Nội, Viện Kinh tế Việt Nam và Thế giới (Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam) phối hợp với Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật tổ chức Diễn đàn “Đầu tư phát triển năng lượng hướng tới mục tiêu tăng trưởng kinh tế cao và bền vững”. Sự kiện thu hút đông đảo đại biểu là các nhà quản lý, chuyên gia, nhà khoa học và lãnh đạo doanh nghiệp trong và ngoài nước tham dự.
Phát biểu khai mạc, Tiến sĩ Tạ Đình Thi, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội nhấn mạnh, năng lượng chính là huyết mạch của nền kinh tế, là cơ sở hạ tầng thiết yếu cho mọi hoạt động sản xuất, tiêu dùng và đời sống xã hội. Để đạt mục tiêu tăng trưởng kinh tế cao, ngành năng lượng phải phát triển nhanh hơn tốc độ tăng trưởng chung, bảo đảm cung ứng ổn định và bền vững. Nếu nền kinh tế tăng trưởng khoảng 8% thì năng lượng cần tăng từ 10 -11% và duy trì tỷ lệ này trong nhiều năm tới. Đây là thách thức lớn nhưng đồng thời cũng mở ra nhiều cơ hội cho doanh nghiệp, từ các tập đoàn lớn đến các doanh nghiệp vừa và nhỏ, cùng tham gia vào quá trình cạnh tranh và sáng tạo. Việt Nam đã cam kết giảm phát thải về mức “0” vào năm 2050, vừa thể hiện trách nhiệm quốc tế, vừa tạo động lực để tái cấu trúc hệ thống năng lượng theo hướng hiện đại, xanh và bền vững hơn.
Phó Giáo sư, Tiến sĩ Vũ Trọng Lâm, Tổng Biên tập Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật cho biết, những năm gần đây, Việt Nam đã có bước tiến nhanh chóng trong phát triển năng lượng sạch, đặc biệt là điện gió và điện mặt trời. Chỉ trong chưa đầy một thập kỷ, từ chỗ gần như con số không, năng lượng tái tạo đã chiếm gần một nửa tổng công suất nguồn điện, đưa Việt Nam trở thành một trong những quốc gia dẫn đầu khu vực về lĩnh vực này. Sự phát triển này đã góp phần giảm phụ thuộc vào các nguồn nhiên liệu truyền thống, đồng thời nâng cao uy tín quốc tế của Việt Nam trong việc thực hiện các cam kết phát triển bền vững. Tuy nhiên, thực tiễn cũng cho thấy nhiều hạn chế. Hệ thống truyền tải điện chưa theo kịp tốc độ phát triển nguồn điện mới, chính sách về giá và cơ chế khuyến khích đầu tư chưa thật sự đồng bộ, thị trường năng lượng chưa vận hành minh bạch, khiến việc huy động và sử dụng các nguồn lực chưa đạt hiệu quả như mong muốn.
Các tham luận tại Diễn đàn tập trung phân tích xu hướng và kịch bản tăng trưởng kinh tế cao của Việt Nam giai đoạn 2026 – 2030 gắn với nhu cầu năng lượng, cũng như yêu cầu về huy động nguồn vốn đầu tư rất lớn. Theo Quy hoạch phát triển điện lực đã được điều chỉnh, đến năm 2030 Việt Nam đặt mục tiêu nâng tổng công suất nguồn điện lên mức rất cao, trong đó tỷ trọng đáng kể sẽ đến từ điện mặt trời, điện gió và thủy điện, bên cạnh các nguồn truyền thống như điện khí, nhiệt điện và dự kiến có thêm điện hạt nhân sau năm 2030. Để thực hiện được mục tiêu này, trong giai đoạn tới, đất nước cần nguồn vốn đầu tư rất lớn cho cả phát triển nguồn điện và hệ thống truyền tải. Đây là thách thức không nhỏ, chỉ có thể đáp ứng nếu có sự phối hợp chặt chẽ giữa Nhà nước và doanh nghiệp, đồng thời thu hút thêm các nguồn lực quốc tế.
Ông Hà Đăng Sơn, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Năng lượng và Tăng trưởng xanh nêu rõ, Việt Nam cần tập trung phát triển thị trường điện cạnh tranh, đẩy nhanh tiến độ xây dựng hạ tầng truyền tải, từng bước hình thành thị trường tín chỉ các-bon, mở rộng hợp tác quốc tế và thu hút vốn xanh. Việc phân bổ hợp lý các nguồn điện theo từng vùng, gắn với phát triển hạ tầng, là yếu tố then chốt bảo đảm sự cân bằng cung cầu trong dài hạn. Bên cạnh đó, cần chú trọng phát triển hệ sinh thái công nghiệp và dịch vụ năng lượng, đồng thời đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao, thúc đẩy nghiên cứu khoa học và ứng dụng công nghệ hiện đại.
Tại Diễn đàn, các đại biểu cho rằng, các cơ hội đầu tư vào năng lượng ở Việt Nam trong giai đoạn tới là rất lớn, nhưng cũng đối mặt với nhiều thách thức, đặc biệt là trong việc bảo đảm an ninh năng lượng song hành với mục tiêu giảm phát thải. Đây là yêu cầu mang tính chiến lược, đòi hỏi Việt Nam phải có những bước đi đột phá về cơ chế, chính sách, cũng như cách tiếp cận trong huy động và sử dụng nguồn lực. Các ý kiến đều nhấn mạnh vai trò trung tâm của thị trường và tầm quan trọng của cải cách thể chế, từ đơn giản hóa thủ tục hành chính đến tạo môi trường minh bạch, công bằng cho mọi thành phần kinh tế.
Ngoài ra các đại biểu tập trung nhận diện rõ cơ hội và thách thức, đánh giá thẳng thắn những hạn chế trong cơ chế và chính sách, đồng thời đề xuất những giải pháp thiết thực nhằm khơi thông điểm nghẽn, thu hút đầu tư cho phát triển năng lượng xanh, hiện đại và bền vững. Những giải pháp đó không chỉ phục vụ mục tiêu tăng trưởng nhanh trong giai đoạn 2026 – 2030 mà còn góp phần đặt nền móng vững chắc để Việt Nam tiến tới mục tiêu trở thành quốc gia phát triển, thu nhập cao vào năm 2045./.
