Hương ước, quy ước của thôn, làng đem lại những kết quả thiết thực đối với công tác quản lý xã hội tại cộng đồng dân cư, góp phần đưa pháp luật, chủ trương, chính sách của Nhà nước đi vào cuộc sống, nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước.
Việc xây dựng và thực hiện hương ước, quy ước của thôn, tổ dân phố trên địa bàn Hà Nội thời gian qua đã đem lại những kết quả thiết thực đối với công tác quản lý xã hội tại cộng đồng dân cư.
* Giữ gìn, phát huy truyền thống tập quán tốt đẹp ở cơ sở
Tiếp nối những giá trị từ nội dung quy ước cũ, thôn Trê, xã Tuy Lai, huyện Mỹ Đức đã chỉnh sửa, bổ sung quy ước, hương ước nhằm phát huy vai trò tự quản, giữ gìn các giá trị văn hóa truyền thống, phong tục, tập quán tốt đẹp, xây dựng nếp sống văn minh trong cộng đồng làng xã.
Ông Bùi Văn Hải, Trưởng thôn Trê, xã Tuy Lai cho biết, hương ước thống nhất chung về bố cục và những nội dung theo quy chuẩn pháp luật nhưng những giá trị cốt lõi của văn hóa, bản sắc vẫn luôn được người dân các làng chú trọng giữ gìn. Trong đó, phong trào khuyến học, khuyến tài của thôn được đưa vào bản quy ước để tiếp tục duy trì và phát huy trở thành thông lệ, truyền thống của làng. Quy ước cũng có nội dung chọn ngày chủ nhật trong khoảng thời gian từ ngày 15-20/2 Âm lịch hằng năm khi công việc cấy hái, trồng cây vụ Xuân cơ bản xong xuôi, các xóm trong làng tổ chức liên hoan và giao lưu văn hóa văn nghệ, chơi các trò chơi dân gian giải trí, thắt chặt tình làng nghĩa xóm sau những ngày lao động vất vả…
Thôn My Hạ, xã Thanh Mai, huyện Thanh Oai có hơn 4000 nhân khẩu ở 6 cụm dân cư khác nhau. Để xây dựng tình làng nghĩa xóm, nếp sống văn minh, thanh lịch, dần hình thành nếp sống văn hóa mới, người dân trong thôn cùng xây dựng hương ước, quy ước đề ra các quy định phù hợp với đời sống, sinh hoạt, các hoạt động tại khu dân cư. Trong quy ước, hương ước có nhiều nội dung quy định như việc cưới, việc tang văn minh, lễ hội, mừng thọ, đảm bảo cảnh quan môi trường, bảo vệ công trình công cộng và nhiều nội dung quy định khác.
Ông Phạm Đức Cường, Trưởng thôn My Hạ cho biết: Đời sống xã hội đã có sự chuyển biến, đời sống kinh tế của người dân được cải thiện rõ rệt, không còn hộ nghèo; đời sống văn hóa, tinh thần được nâng lên, tình làng nghĩa xóm được củng cố; giảm các tệ nạn xã hội cũng như các tập quán, hủ tục trong cưới xin, ma chay. Người dân ngày càng ý thức hơn trong việc chấp hành các chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách,pháp luật của Nhà nước. Vai trò tự quản của cộng đồng tham gia vào việc xây dựng, thực hiện hương ước, quy ước ngày càng được phát huy.
Phó Giám đốc Sở Văn hóa và Thể thao Hà Nội Trần Thị Vân Anh cho biết, trải qua quá trình triển khai và thực hiện, có thể khẳng định, hương ước, quy ước của thôn, làng trong thời gian qua đã đem lại những kết quả thiết thực đối với công tác quản lý xã hội tại cộng đồng dân cư, góp phần đưa pháp luật, chủ trương, chính sách của Nhà nước đi vào cuộc sống, nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước. Đồng thời, giữ gìn, phát huy truyền thống tập quán tốt đẹp ở cơ sở; bài trừ các hủ tục lạc hậu; hình thành giá trị chuẩn mực xã hội phù hợp với truyền thống, bản sắc của địa phương; xây dựng nông thôn mới; xây dựng người Hà Nội thanh lịch, văn minh.
* Phát huy vai trò của hương ước
Từ năm 1995 đến năm 2024, việc xây dựng và thực hiện hương ước, quy ước của các thôn, tổ dân phố trên địa bàn huyện Chương Mỹ được cấp ủy, chính quyền, hệ thống chính trị và nhân dân quan tâm chỉ đạo thực hiện. Việc xây dựng, rà soát, bổ sung, sửa đổi và thực hiện hương ước, quy ước của các thôn, tổ dân phố trên địa bàn huyện những năm qua đã góp phần tích cực trong việc xây dựng đời sống văn hóa cơ sở; hạn chế, loại bỏ các tập tục lạc hậu trong đời sống xã hội; giữ gìn, phát huy truyền thống, tập quán tốt đẹp của cộng đồng dân cư và hình thành các giá trị văn hóa mới, tiến bộ.
Trong những năm qua, việc xây dựng và thực hiện hương ước, quy ước trên địa bàn huyện Quốc Oai từng bước đi vào chiều sâu, đạt được nhiều kết quả tích cực. Đến nay, 95/95 thôn, tổ dân phố thuộc 21 xã, thị trấn trên địa bàn huyện đã xây dựng và thực hiện hương ước, quy ước văn hóa của địa phương. Việc niêm yết, phổ biến quy ước được công khai đến các thành viên đại diện hộ gia đình, trong cộng đồng dân cư thông qua các buổi họp, sinh hoạt thôn, xóm tại nhà văn hóa. Nhiều địa phương tiến hành in ấn, cấp phát hương ước, quy ước đến từng hộ gia đình. Trong thời gian tới, huyện Quốc Oai tiếp tục duy trì, phát huy hương ước, quy ước trong việc điều chỉnh các quan hệ xã hội mang tính tự quản của cộng đồng dân cư, nhằm giữ gìn và phát huy những phong tục, tập quán tốt đẹp và truyền thống văn hóa, góp phần hỗ trợ tích cực việc quản lý nhà nước bằng pháp luật.
Theo bà Bùi Thị Lan Phương, Phó Chủ tịch UBND quận Tây Hồ, việc xây dựng, thực hiện hương ước, quy ước trên địa bàn quận gắn với việc thực hiện Phong trào "Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa", Cuộc vận động "Toàn dân đoàn kết xây dựng nông thôn mới, đô thị văn minh", việc xây dựng các mô hình "Dân vận khéo", xây dựng phường văn hóa, phường đạt chuẩn "Đô thị văn minh", gắn với việc thực hiện Quy chế dân chủ ở phường.
UBND 8 phường trong quận đã xây dựng kế hoạch triển khai thực hiện quy ước, hương ước; chỉ đạo và hướng dẫn các tổ dân phố xây dựng nội dung quy ước lồng ghép các quy định của pháp luật và những phong tục, tập quán, nếp sống tốt đẹp của địa phương. 108 quy ước tổ dân phố đảm bảo chất lượng, ngắn gọn, dễ hiểu, dễ nhớ và dễ thực hiện, phù hợp với đặc thù từng địa bàn được công nhận, triển khai thực hiện. Các quy ước do nhân dân tự đặt ra, được thảo luận, bàn bạc và nhất trí thông qua, phù hợp với pháp luật và phong tục tập quán tốt đẹp của địa phương nên được toàn thể nhân dân tự giác chấp hành.
Bên cạnh những kết quả đáng ghi nhận trong thực hiện hương ước, quy ước vẫn còn một số bất cập như: Một số quy ước nội dung còn giống nhau, chưa thể hiện đặc điểm về kinh tế, văn hóa, xã hội, phong tục tập quán, truyền thống văn hóa riêng. Việc thực hiện quy ước có lúc chưa được quan tâm đúng mức, việc xử lý vi phạm các quy định trong quy ước không đủ sức răn đe; chưa có nhiều mô hình tiêu biểu về xây dựng, thực hiện quy ước. Các địa phương đã đề xuất những giải pháp nhằm triển khai thực hiện có hiệu quả hương ước, quy ước trong thời gian tới với các cơ quan chức năng; đồng thời mong muốn tiếp tục nhận được sự quan tâm, chỉ đạo của thành phố Hà Nội tới công tác xây dựng đời sống văn hoá cơ sở nói riêng, trong đó có việc xây dựng và thực hiện hương ước, quy ước./.
