Tỉnh Hưng Yên hiện có khoảng 180 làng nghề. Các làng nghề không chỉ tạo việc làm thường xuyên cho hàng chục nghìn lao động địa phương mà còn góp phần chuyển dịch cơ cấu lao động nông thôn theo hướng giảm phụ thuộc vào sản xuất nông nghiệp thuần túy.
Trong bối cảnh phát triển nông thôn mới và giảm nghèo bền vững, nhiều địa phương tại Hưng Yên đã và đang triển khai các mô hình phát triển nghề truyền thống, hỗ trợ đào tạo và khởi nghiệp, tạo ra sinh kế ổn định ngay tại quê hương với phương châm “ly nông bất ly hương”. Qua đó, không chỉ mang lại thu nhập mà còn góp phần giữ gìn văn hóa nghề truyền thống và nâng cao chất lượng cuộc sống cho cộng đồng.
*Sinh kế bền vững từ nghề truyền thống
Cũng như nhiều địa phương khác trên cả nước, khu vực nông thôn tại Hưng Yên hiện nay đang đối mặt với nhiều thách thức khi xu hướng già hóa dân số ngày càng rõ nét. Phần lớn lao động trẻ rời quê ra thành phố làm việc tại các khu công nghiệp, trong khi lực lượng ở lại chủ yếu là người trung tuổi và cao tuổi. Nhiều lao động từ 40–55 tuổi dù còn sức khỏe lao động nhưng không đủ điều kiện nhất là tuổi tác để làm việc tại các Khu, cụm công nghiệp.
Trong bối cảnh đó, việc phát triển các nghề truyền thống, nghề thủ công và mô hình sản xuất quy mô nhỏ phù hợp với sức khỏe, độ tuổi và điều kiện sinh hoạt của lao động nông thôn trở thành “bệ đỡ” quan trọng, giúp nhóm lao động này tiếp tục tham gia thị trường lao động, ổn định thu nhập. Những nghề có thể tận dụng thời gian nhàn rỗi, không đòi hỏi cường độ lao động cao, dễ học và có đầu ra ổn định đang dần trở thành hướng đi hiệu quả. Trong số đó, nghề mây tre đan – một nghề truyền thống gắn bó lâu đời với làng quê – đã và đang khẳng định vai trò là sinh kế bền vững, giúp nhiều lao động ở xã Bình Nguyên tìm được việc làm, ổn định thu nhập và yên tâm gắn bó với quê hương.
Từ hộ sản xuất quy mô nhỏ lẻ, với sự hỗ trợ của Hội Liên hiệp Phụ nữ xã, năm 2019 chị Nguyễn Thị Doan (thôn Nam Lâu, xã Thanh Tân, nay là xã Bình Nguyên) đã quyết định thành lập Hợp tác xã Mây tre đan Thanh Tân. Ban đầu khởi nghiệp với vốn ít ỏi và thiếu kinh nghiệm, chị đã tự mày mò học hỏi để điều hành mọi hoạt động sản xuất. Trải qua nhiều khó khăn, đến nay, cơ sở của chị Doan thu hút hàng trăm lao động cả trong và ngoài xã. Các sản phẩm ngày càng được cải tiến, đa dạng chủng loại, mẫu mã, từ đó tạo được uy tín với khách hàng với số lượng đơn hàng tăng, tạo nhiều việc làm lao động trung, cao tuổi ở địa phương.
Ở tuổi 74, hàng ngày bà Phạm Thị Lan (thôn Nam Lâu, xã Bình Nguyên) vẫn đều đặn đến Hợp tác xã của chị Doạn để làm việc. Với bà Lan, được làm việc bà cảm thấy vui, khỏe hơn nhiều. Đặc biệt, với tinh thần sẻ chia, giúp đỡ nhau, ở Hợp tác xã bà được giao những công việc nhẹ nhàng, phù hợp với sức khỏe. Mỗi tháng thu nhập của bà từ 4 – 5 triệu đồng/tháng, giúp bà thêm phần kinh phí trang trải sinh hoạt và tích lũy lúc tuổi già.
Còn ở xã Thư Trì, giữa nhịp sống hiện đại vẫn bắt gặp những lao động trung, cao tuổi miệt mài bên khung thêu, tỉ mỉ với từng đường kim mũi chỉ. Với họ, giữ nghề không chỉ là giữ kế sinh nhai mà còn là gìn giữ hồn cốt, tinh hoa của thương hiệu làng nghề 200 năm tuổi. Nghệ nhân tranh thêu Nguyễn Cao Bính (thôn Bùi Xá, xã Thư Trì) chia sẻ, tranh thêu ở đây khác biệt so với những nơi khác ở kỹ thuật “đổ màu” tinh xảo, cho phép chuyển sắc chỉ mềm mại như tranh vẽ, tạo chiều sâu và độ mịn đặc trưng. Mũi thêu ở đây nhỏ, đều, bố cục tranh cũng được chăm chút theo nghệ thuật tạo hình truyền thống, đảm bảo hài hòa màu sắc và tỷ lệ.
Bà Hoàng Thị Phượng (thôn Bùi Xá, xã Thư Trì) chia sẻ, gia đình bà có truyền thống 3 thế hệ gắn bó với nghề thêu tranh thủ công. Năm nay đã ngoài 60 tuổi, ngày công của bà hiện được khoảng 200.000 đồng/ngày, bà vẫn kiên quyết giữ nghề bởi đó không chỉ là sinh kế mà còn bản sắc văn hóa địa phương với nghề thêu truyền thống.
*Để nông thôn phát triển bền vững
Tỉnh Hưng Yên hiện có khoảng 180 làng nghề. Các làng nghề không chỉ tạo việc làm thường xuyên cho hàng chục nghìn lao động địa phương mà còn góp phần chuyển dịch cơ cấu lao động nông thôn theo hướng giảm phụ thuộc vào sản xuất nông nghiệp thuần túy. Cùng với nghề truyền thống, tư duy mới và cách làm hiện đại của những thanh niên trẻ lựa chọn “bỏ phố về làng” đã góp phần làm cho bức tranh “nghề ở nông thôn” thêm khởi sắc.
Những năm gần đây, nông dân các xã Quỳnh An, Ngọc Lâm, Quỳnh Phụ…đã quen canh tác liên kết với Công ty Trách nhiệm hữu hạn Đầu tư và Thương mại Duy Nguyên do anh Nguyễn Văn Luân (sinh năm 1988, xã Quỳnh An) làm chủ. Năm 2024, anh Luân cũng là một trong hai thanh niên trẻ tiêu biểu của tỉnh Thái Bình (cũ) nhận giải thưởng toàn quốc tôn vinh nhà nông trẻ xuất sắc- giải thưởng Lương Định Của lần thứ XIX.
Anh Luân từng có thời gian làm công nhân cho một công ty đóng tàu tại Quảng Ninh, song cuộc sống xa nhà và công việc không ổn định, năm 2010 anh quyết định trở về quê và khởi nghiệp với công việc thu mua thóc gạo của nhân dân trong vùng. Năm 2015 anh đầu tư gần 200 triệu đồng mua giàn sấy thóc, giải quyết khó khăn nhất của nông dân địa phương về mặt bằng phơi thóc và tạo chất lượng đồng đều cho nông sản sau mỗi mùa vụ.
Anh Luân cho biết, sau 3 năm hoạt động, anh có thêm nhiều kinh nghiệm cho bản thân trong hành trình khởi nghiệp từ nông nghiệp. Năm 2018 anh thành lập Công ty Trách nhiệm hữu hạn Đầu tư và Thương mại Duy Nguyên với định hướng phát triển chuỗi sản xuất lúa gạo khép kín. Hiện Công ty đã đầu tư nhiều lò sấy thóc; thực hiện thu mua và xây dựng vùng nguyên liệu cho chuỗi quy trình sản xuất của Công ty. Mỗi năm doanh thu Công ty đạt hàng chục tỷ đồng. Mô hình của anh đã thu hút nhiều đại điền tham gia chuỗi tạo phát triển bền vững cho sản phẩm lúa gạo địa phương.
Cùng với mở rộng liên kết, anh Nguyễn Văn Luân cũng là một trong những doanh nghiệp tiên phong của địa phương xây dựng thương hiệu gạo đạt OCOP 3 sao. Năm 2023 dự án “Mô hình liên kết sản xuất và tiêu thụ lúa gạo theo chuỗi sản xuất bền vững tại miền Bắc và miền Trung Việt Nam” của anh Luân đã đạt giải Nhì dự án khởi nghiệp thanh niên nông thôn do Trung ương Đoàn tổ chức.
Thực tiễn từ các làng nghề và mô hình sản xuất ở Hưng Yên cho thấy, phát triển nghề ở nông thôn không chỉ là giải pháp tạo việc làm, nâng cao thu nhập mà còn là hướng đi quan trọng để giữ gìn bản sắc văn hóa và ổn định đời sống xã hội. Khi nghề truyền thống được tiếp sức bằng tư duy mới, cách làm hiện đại và sự đồng hành của chính quyền, các tổ chức hội, nông thôn sẽ trở thành không gian phát triển bền vững, nơi người dân yên tâm gắn bó và làm giàu ngay trên chính quê hương mình./.
