Phó Thủ tướng Nguyễn Chí Dũng: Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam cần phát huy tinh thần “dám nghĩ, dám làm, dám thử, dám tiên phong”
Kết luận buổi làm việc, Phó Thủ tướng Nguyễn Chí Dũng khẳng định, trong kỷ nguyên mới - kỷ nguyên vươn mình của dân tộc, khoa học và công nghệ có vai trò đặc biệt quan trọng, là động lực tạo ra bứt phá để đến năm 2045 Việt Nam trở thành nước phát triển, có thu nhập cao.
Ngày 4/4, Phó Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Chí Dũng đã làm việc với Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam về kết quả hoạt động của Viện và định hướng nhiệm vụ trọng tâm thời gian tới. Cùng dự có đại diện lãnh đạo một số Bộ, Ban, ngành, đơn vị liên quan.
* Ứng dụng kết quả nghiên cứu, công nghệ theo từng lĩnh vực
Báo cáo tại buổi làm việc, Chủ tịch Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam (Viện Hàn lâm) Châu Văn Minh cho biết, sau gần 5 năm thực hiện Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng, các Nghị quyết của Quốc hội về Kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội 5 năm 2021 - 2025, Nghị quyết Đại hội Đảng bộ lần thứ VIII, nhiệm kỳ 2020 - 2025 của Viện Hàn lâm, Viện Hàn lâm tiếp tục phát huy, nâng cao thành tựu trong nghiên cứu cơ bản, nâng cao số lượng và chất lượng của công trình công bố quốc tế…
Cụ thể, số lượng công trình công bố quốc tế của Viện Hàn lâm tăng trung bình hàng năm hơn 10% và hơn 5% về số lượng công trình công bố quốc tế chất lượng cao. Viện đẩy mạnh công tác nghiên cứu ứng dụng và triển khai công nghệ, số lượng văn bằng sở hữu trí tuệ, trung bình hàng năm tăng tối thiểu hơn 5%; trong đó, chú trọng các văn bằng sở hữu trí tuệ quốc tế; làm chủ các công nghệ lõi, công nghệ tiên tiến trên thế giới trong các lĩnh vực vật liệu mới, công nghệ sinh học, công nghệ thông tin, khoa học trái đất, môi trường…
Theo Chủ tịch Viện Hàn lâm Châu Văn Minh, công tác quản lý, sử dụng tài chính công, tài sản công tại Viện và các đơn vị trực thuộc về cơ bản tuân thủ theo quy định hiện hành của Nhà nước, không phát hiện tham nhũng, tiêu cực, thất thoát, lãng phí. Việc mở rộng quan hệ hợp tác quốc tế trong khoa học công nghệ với các tổ chức và đơn vị quốc tế góp phần tăng cường cơ sở vật chất cho các đơn vị nghiên cứu, qua đó tích cực đào tạo và nâng cao trình độ của cán bộ.
Để thực hiện thành công các chủ trương của Đảng, Chính phủ, đặc biệt là Nghị quyết số 45-NQ/TW ngày 24/11/2023, Hội nghị lần thứ tám Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII về tiếp tục xây dựng và phát huy vai trò của đội ngũ trí thức đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước nhanh và bền vững trong giai đoạn mới; Nghị quyết 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia, Phó Chủ tịch Viện Hàn lâm Lê Trường Giang đề nghị Chính phủ nghiên cứu sửa đổi, điều chỉnh thống nhất các quy định, chế tài trong văn bản pháp lý liên quan như: Luật Khoa học và Công nghệ, Luật Viên chức, Luật Quản lý, sử dụng tài sản công…Từ đó tạo điều kiện thuận lợi để các nhà khoa học yên tâm công tác, phát huy tính sáng tạo, tập trung vào nghiên cứu cơ bản và phát triển công nghệ, đẩy mạnh chuyển giao các kết quả nghiên cứu vào đời sống.
Với mục tiêu thúc đẩy phát triển công nghệ chiến lược, công nghệ nền và đổi mới sáng tạo, sớm chuyển giao vào thực tiễn sản xuất, phát triển kinh tế - xã hội, Viện Hàn lâm đề xuất được xây dựng thí điểm các khu thử nghiệm và triển khai công nghệ với các cơ chế hoạt động ưu đãi để thu hút doanh nghiệp (đặc biệt là các doanh nghiệp khoa học công nghệ, doanh nghiệp khởi nghiệp) cùng phối hợp với các nhà khoa học của Viện phát triển, hoàn thiện và triển khai ứng dụng công nghệ. Đồng thời, Viện cần được mở rộng, hình thành thêm các đơn vị và hướng nghiên cứu chuyên sâu mới, thêm biên chế để tuyển dụng nhân tài, nhân lực chất lượng cao.
Tại buổi làm việc, lãnh đạo các đơn vị thuộc Viện Hàn lâm đề xuất phát triển Quỹ đào tào nhân lực khoa học công nghệ quốc gia để có nguồn nhân lực chất lượng cao; ưu tiên bố trí ngân sách cho hoạt động khoa học công nghệ vào các lĩnh vực trọng tâm, đột phá, phù hợp với từng giai đoạn phát triển như công nghệ vũ trụ, khoa học vật liệu, công nghệ sinh học…
*Biến phòng thí nghiệm thành “vườn ươm” công nghệ
Kết luận buổi làm việc, Phó Thủ tướng Nguyễn Chí Dũng khẳng định, trong kỷ nguyên mới - kỷ nguyên vươn mình của dân tộc, khoa học và công nghệ có vai trò đặc biệt quan trọng, là động lực tạo ra bứt phá để đến năm 2045 Việt Nam trở thành nước phát triển, có thu nhập cao.
Từ báo cáo của Viện Hàn lâm, Phó Thủ tướng lưu ý những thách thức cần được giải quyết trong thời gian tới. Đó là khả năng tự chủ về tài chính và nghiên cứu khoa học của Viện còn thấp, cơ sở vật chất chưa đồng bộ, một số phòng thí nghiệm chưa đạt chuẩn quốc tế; nhất là quy mô và nguồn nhân lực còn hạn chế, chỉ khoảng 2.500 nhà nghiên cứu khoa học. Các hoạt động hợp tác quốc tế chưa nhiều mặc dù Viện đã có quan hệ với hơn 70 đối tác tại 50 quốc gia. Số lượng bài báo quốc tế có tăng dần qua các năm nhưng chưa cao (khoảng 500-600 bài/năm) chủ yếu tập trung vào một số lĩnh vực như công nghệ vũ trụ. Phó Thủ tướng Nguyễn Chí Dũng cũng đánh giá, hiệu quả đào tạo nhân lực chất lượng cao chưa tương xứng với tiềm năng mặc dù đây cũng là chức năng chính của Viện. Bên cạnh đó, Viện thiếu cơ chế khuyến khích thương mại hóa kết quả nghiên cứu, phần lớn mới dừng lại ở báo cáo hoặc ứng dụng giới hạn; tầm ảnh hưởng chủ yếu trong nước, chưa tạo được dấu ấn mạnh mẽ trong khu vực và quốc tế.
“Nghị quyết số 57-NQ/TW của Bộ Chính trị, Nghị quyết số 03/NQ-CP của Chính phủ và các nhiệm vụ triển khai Nghị quyết đã xác định Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam là cơ quan trực thuộc Chính phủ, trở thành trung tâm khoa học công nghệ hàng đầu Việt Nam, ngang tầm các nước tiên tiến trong khu vực và trên thế giới, thuộc nhóm dẫn đầu khu vực trong lĩnh vực nghiên cứu cơ bản, nghiên cứu ứng dụng, phát triển công nghệ, đào tạo nguồn nhân lực khoa học công nghệ trình độ cao”, Phó Thủ tướng nhấn mạnh.
Để đạt được những mục tiêu này, Phó Thủ tướng gợi mở một số định hướng, nhiệm vụ trọng tâm Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam cần tập trung thực hiện trong thời gian tới.
Về tổ chức bộ máy sau khi tinh gọn, Viện cần tiếp tục nghiên cứu, coi đây là cơ hội để tái cấu trúc, lựa chọn và phát huy năng lực của những cá nhân, tập thể xuất sắc. Đặc biệt, phải lựa chọn được những cá nhân, trưởng nhóm nghiên cứu có định hướng dẫn dắt các nghiên cứu khoa học có giá trị thời đại, phù hợp với xu hướng phát triển của khu vực và thế giới; tiếp tục phát huy vai trò đầu tàu của Viện Hàn lâm trong nghiên cứu khoa học và công nghệ; trở thành một trong những các cơ quan tư vấn hàng đầu của nhà nước trong hoạch định chính sách, chiến lược phát triển khoa học công nghệ và phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. Với định hướng này, Phó Thủ tướng cho rằng Viện cần đẩy mạnh nghiên cứu cơ bản, phát triển công nghệ lõi và công nghệ nguồn để tạo nền tảng tri thức, gắn kết chặt chẽ với nhu cầu thực tiễn và thị trường như y tế, năng lượng, môi trường và công nghệ cao.
Viện cũng cần nâng cao năng lực nghiên cứu thông qua việc đào tạo và phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao. “Viện phải có mục tiêu cụ thể trong công tác thu hút nhà khoa học trẻ, tài năng, nhà khoa học trình độ quốc tế; phát triển các nhóm nghiên cứu mạnh, đạt chuẩn khu vực và quốc tế”, Phó Thủ tướng đề nghị.
Đặc biệt, Phó Thủ tướng yêu cầu Viện Hàn lâm tập trung thúc đẩy chuyển giao và thương mại hóa kết quả nghiên cứu; phấn đấu 5 năm tới, mỗi năm có ít nhất 10 sản phẩm từ nghiên cứu ra thị trường. Cùng với đó, Viện thu hút đầu tư, đẩy mạnh hợp tác công - tư, hiện đại hóa phòng thí nghiệm đạt chuẩn quốc tế, biến phòng thí nghiệm thành “vườn ươm” công nghệ; đẩy mạnh hợp tác quốc tế, nâng tầm ảnh hưởng khoa học.
Về các khó khăn, vướng mắc, kiến nghị của Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam, Phó Thủ tướng cho biết Chính phủ, các bộ, ngành liên quan sẽ xem xét, sớm có phản hồi trên tinh thần luôn đồng hành, tạo mọi điều kiện thuận lợi để Viện hoàn thành sứ mệnh của mình. Chính phủ tin tưởng, Viện Hàn lâm tiếp tục phát huy tinh thần “dám nghĩ, dám làm, dám thử, dám tiên phong” trong nghiên cứu cơ bản và phát triển công nghệ chiến lược, vượt qua mọi rào cản để tạo nên những bước đột phá đưa Việt Nam trở thành quốc gia phát triển, thu nhập cao, giàu mạnh vào năm 2045.
Tiếp thu ý kiến chỉ đạo của Phó Thủ tướng Nguyễn Chí Dũng, Chủ tịch Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam Châu Văn Minh khẳng định, Viện Hàn lâm sẽ chỉ đạo thực hiện tốt các đề án do Bộ Chính trị, Ban Bí thư giao; các dự án lớn, các nhiệm vụ do Thủ tướng Chính phủ giao. Viện xây dựng, đề xuất và tổ chức thực hiện các chương trình khoa học và công nghệ cấp quốc gia gắn với thế mạnh đa ngành, đa lĩnh vực của Viện./.
