Đây được xem như hướng đi mới giúp người dân có thêm thu nhập và góp phần bảo tồn nghề khai thác, nuôi trồng thủy sản tại địa phương.
Bên cạnh việc dựa vào mô hình nuôi cá lồng bè trên lòng hồ thủy điện, các hộ dân sinh sống trên lòng hồ Sê San (thôn 7, xã Ia Tơi, huyện Ia H’Drai, tỉnh Kon Tum) còn phát triển đa dạng các loại hình du lịch, thu hút nhiều lượng khách đến tham quan hằng năm. Đây được xem như hướng đi mới giúp người dân nơi đây có thêm thu nhập và góp phần bảo tồn nghề khai thác, nuôi trồng thủy sản tại địa phương.
*Phát triển nhờ nguồn lợi thủy sản
Vào năm 2010, có 29 hộ dân ở các tỉnh Cà Mau, An Giang, Long An đã đến lòng hồ thủy điện Sê San để mưu sinh bằng nghề nuôi trồng thủy sản. Thời gian đầu, những hộ dân này không có giấy tờ tùy thân, con cái không được học hành, điều kiện còn nhiều khó khăn, thiếu thốn.
Năm 2015, khi huyện Ia H’Drai được thành lập, chính quyền địa phương đã tạo điều kiện để người dân làng chài làm giấy đăng ký tạm trú, tạm vắng. Từ đó, 29 hộ dân tại đây đã trở thành công dân của xã Ia Tơi. Với các chính sách hỗ trợ của chính quyền địa phương như tạm cấp 400m2 đất và 50 triệu đồng/hộ để xây nhà; con em được đến trường, cuộc sống của những người dân trên làng chài đã bước sang trang mới, ổn định và phát triển hơn.
Chị Hà Thị Diễm Bé (xã Ia Tơi, huyện Ia H’Drai) chia sẻ, gia đình chị tập trung khai thác giống cá cơm tại lòng hồ để chế biến và làm ra các sản phẩm như nước mắm, cá cơm khô và bánh tráng cá cơm. Cùng với việc nuôi trồng tại lồng bè, thu nhập bình quân của gia đình chị đạt hơn 17 triệu đồng/tháng. Cuộc sống nhờ đó đã khá hơn trước rất nhiều.
Để khai thác ổn định và bền vững nguồn lợi thủy sản, chính quyền địa phương đã vận động người dân nơi đây không thực hiện đánh bắt bằng hình thức kích điện hay sử dụng bom mìn. Người dân còn cam kết không đánh bắt vào thời điểm sinh sản của cá từ ngày 14-16 âm lịch hằng tháng.
Ông Nguyễn Văn Bình (xã Ia Tơi, huyện Ia H’Drai) chia sẻ, việc tuân thủ các quy định đề ra đã giúp người dân bảo vệ được nguồn lợi thủy sản và giữ vững “cần câu cơm” của mình. Ngoài ra, việc tích cực bảo vệ nguồn nước còn tạo môi trường để các loài cá phát triển giúp bà con nuôi trồng thuận lợi, thu nhập cũng nhờ đó mà tăng cao.
Với các loài cá đặc trưng như cá cơm, lăng, chình bông, diêu hồng, thác lác, người dân tại làng chài Sê San đã chế biến thành những sản phẩm đặc trưng để đưa ra thị trường, đáp ứng được nhu cầu của người tiêu dùng trong và ngoài tỉnh. Ủy ban nhân dân xã Ia Tơi còn hỗ trợ, hướng dẫn người dân xây dựng các sản phẩm OCOP với nhãn mác, bao bì, chứng nhận đầy đủ để có “chỗ đứng” vững chắc trên thị trường. Giá bán của mỗi sản phẩm hiện dao động từ 40.000-100.000 đã mang lại nguồn lợi lớn giúp đời sống người dân nơi làng chài ngày càng cải thiện.
Thời gian tới, huyện Ia H’Drai tiếp tục xây dựng, tạo chuỗi liên kết giá trị cho các sản phẩm thủy sản nói riêng và những sản phẩm khác nói chung, hỗ trợ xúc tiến thương mại để tạo đầu ra ổn định, bền vững, mang lại thu nhập cao cho người dân.
*Xây dựng điểm đến thu hút du khách
Bên cạnh nguồn thủy sản phong phú, làng chài Sê San còn được thiên nhiên ưu đãi với vẻ đẹp đơn sơ, mộc mạc. Tại đây, du khách có thể tham quan bằng cách di chuyển trên thuyền máy đến các địa điểm như Thác Mơ, dạo quanh các hòn đảo lớn, nhỏ giữa lòng hồ. Đặc biệt, nếu ở lại qua đêm, du khách sẽ được tự mình trải nghiệm cách đánh bắt cá cơm tự nhiên của người dân trên bằng phương pháp thủ công.
Ông Nguyễn Văn Triều (xã Ia Tơi, huyện Ia H’Drai) cho biết, cuối tuần là dịp làng chài tất bật nhất khi có 4-5 đoàn từ 10-20 người đến tham quan, ăn uống. Các hoạt động từ du lịch giúp các hộ gia đình tại làng chài có nguồn thu cao, chiếm khoảng 70% tổng thu nhập. Đây là tín hiệu tích cực cho thấy sự khởi sắc từ du dịch và mở ra cơ hội để người dân làm giàu.
Tuy nhiên, việc hạ tầng chưa được đầu tư đồng bộ; các mô hình du lịch được tổ chức theo hướng đơn lẻ; hoạt động khai thác, nuôi trồng thủy sản chưa gắn kết chặt chẽ với phát triển du lịch nên hiệu quả kinh tế còn thấp là những nguyên nhân khiến lượng khách đến nơi đây còn hạn chế.
Ông Đặng Văn Thuộc (xã Ia Tơi) cho rằng, để mang lại hiệu quả và đem đến những trải nghiệm tốt, đáp ứng lượng du khách đông hơn, làng chài Sê San cần xây dựng hệ thống tua tuyến, phát triển thêm những chỗ lưu trú và đa dạng các loại hình dịch vụ. Việc các cá nhân làm du lịch theo hướng tự phát sẽ dễ dẫn tới việc mất đi lượng khách khi không đáp ứng đủ về cơ sở vật chất hoặc chất lượng dịch vụ.
Hiện, huyện Ia H’Drai đang nghiên cứu thực hiện “Dự án xây dựng mô hình thí điểm du lịch làng chài Sê San gắn với bảo tồn nghề khai thác, nuôi trồng thủy sản trên lòng hồ Thủy điện Sê San 4”.
Phó Chủ tịch Ủy ban nhân dân huyện Ia H’Drai Nguyễn Tiến Dũng cho biết, việc triển khai Dự án nhằm mang lại thu nhập bền vững cho người dân tại làng chài nói riêng và trên địa bàn huyện nói chung; góp phần chuyển dịch cơ cấu kinh tế huyện theo hướng tích hợp đa giá trị, bao trùm và phát triển bền vững. Mục tiêu của Dự án là đến cuối năm 2025, huyện sẽ phát triển điểm đến và sản phẩm du lịch làng chài Sê San được cấp thẩm quyền công nhận; 50% cơ sở kinh doanh dịch vụ du lịch tại làng chài Sê San được công nhận đạt tiêu chuẩn phục vụ khách du lịch; cập nhật các điểm du lịch tại làng chài Sê San vào cơ sở dữ liệu và bản đồ số các điểm du lịch nông thôn trên toàn quốc.
Huyện tập trung đẩy mạnh việc liên kết, hợp tác trong lĩnh vực phát triển du lịch giữa các địa phương, vùng miền để tạo nên những sản phẩm du lịch độc đáo, thu hút du khách trong và ngoài nước. Qua đó, mang những hình ảnh về vùng đất và con người của vùng biên giới Ia H’Drai đến gần hơn với bạn bè gần xa, góp phần mang lại nguồn thu nhập bền vững cho người dân nơi đây./.
