Tỉnh Cao Bằng có rất nhiều điều kiện để phát triển du lịch cộng đồng tuy còn nhiều tồn tại cần khắc phục.
Du lịch cộng đồng là loại hình du lịch mang lại nhiều lợi ích phát triển kinh tế bền vững nhất cho cư dân bản địa, giúp người dân bảo vệ tài nguyên môi trường sinh thái, bảo tồn và phát triển văn hóa truyền thống. Tỉnh Cao Bằng có rất nhiều điều kiện thuận lợi để phát triển du lịch cộng đồng. Tuy nhiên, việc phát triển du lịch cộng đồng tại tỉnh Cao Bằng vẫn chưa phát huy được tiềm năng, còn bộc lộ nhiều tồn tại, hạn chế cần được khắc phục.
Ông Ngô Quang Tú, Trưởng phòng quản lý du lịch, Sở văn hóa Thể thao và Du lịch Cao Bằng cho biết, khoảng 5 năm trở lại đây, du lịch cộng đồng của tỉnh Cao Bằng đã có bước phát triển mạnh mẽ, vượt bậc, góp phần quan trọng cho phát triển du lịch tỉnh nhà. Tuy vậy, du lịch cộng đồng cũng đang tồn tại nhiều yếu kém, bất cập cần tháo gỡ. Vẫn còn khá phổ biến tình trạng một số người kinh doanh du lịch chưa hiểu, chưa phân biệt rõ các loại hình kinh doanh như thế nào là khách sạn, nhà nghỉ, hay homestay, do đó chưa cung cấp đúng chất lượng dịch vụ cho du khách. Nhiều chủ homestay bước vào kinh doanh khi chưa đủ kiến thức về du lịch, họ tự đi thăm quan học hỏi ở những mô hình giá rẻ, sau đó xây dựng theo ý thích cá nhân của mình mà chưa nắm được nhu cầu của khách, không đưa được các yếu tố văn hóa truyền thống vào phục vụ du khách. Những tồn tại này nếu không sớm được khắc phục sẽ không tạo được sức hút, khiến du khách quay lưng lại với du lịch cộng đồng như đã xảy ra ở nhiều địa phương.
Sau chuyến khảo sát các mô hình homestay tại Cao Bằng, chị Bùi Thị Nhàn, chuyên gia tư vấn về du lịch cộng đồng - người sáng lập và điều hành thương hiệu du lịch Ecohost Việt Nam chia sẻ: Tôi nhận thấy Cao Bằng có rất nhiều lợi thế để phát triển loại hình du lịch cộng đồng. Cao Bằng có những thắng cảnh thiên nhiên đẹp nổi tiếng thế giới như Thác Bản Giốc, núi Mắt Thần, hang Pác Bó… Sắc màu dân tộc ở Cao Bằng cũng rất phong phú, đa dạng và còn giữ được nhiều nét văn hóa truyền thống độc đáo; giữ được nhiều ngôi làng cổ rất đẹp. Quan trọng hơn, vẻ đẹp của Cao Bằng đã được UNESCO công nhận là Công viên địa chất toàn cầu. Về con người, nhân dân Cao Bằng cũng rất hiền hòa, mến khách. Ẩm thực Cao Bằng cũng rất độc đáo, phong phú với những món ăn dân gian lạ miệng… Đó là những điều kiện hết sức thuận lợi để phát triển du lịch cộng đồng.
Tuy nhiên, có một điều đáng tiếc là tỉnh chưa phát huy được những tiềm năng nói trên để phục vụ du lịch, phát triển kinh tế, nâng cao đời sống kinh tế cho người dân. Một số làng làm du lịch tự phát, không có quy hoạch, chất lượng phục vụ yếu kém, không có đổi mới về sản phẩm du lịch, hầu hết là khách "phượt", chi tiêu thấp, vẫn làm theo lối mòn cũ. Điều này sẽ có nguy cơ xóa sổ một số làng du lịch cộng đồng khi không được định hướng đúng, cảnh quan sẽ bị tác động, biến đổi, lai tạp, không còn giữ được những nét cổ xưa, truyền thống. Bên cạnh đó, chất lượng phục vụ kém, cạnh tranh giá không lành mạnh sẽ dẫn đến mất nguồn thu lớn và không có kinh phí để tái đầu tư cho tương lai. Để tháo gỡ tình trạng này, tỉnh cần quy hoạch và xây dựng lại sản phẩm du lịch cho từng đối tượng khách hàng theo hướng phát triển bền vững, bảo tồn 3 yếu tố trụ cột là bảo vệ thiên nhiên môi trường, bảo tồn văn hóa và phát triển kinh tế.
Hiện nay, xóm Khuổi Ky, xã Đàm Thủy, huyện Trùng Khánh đang là điểm du lịch cộng đồng đông khách nhất của tỉnh Cao Bằng. Tuy nhiên, tại đây đang diễn ra tình trạng mâu thuẫn, cạnh tranh không lành mạnh, giảm giá, phá giá để cạnh tranh. Mặt khác, các hộ kinh doanh du lịch cộng đồng ở đây đa phần chưa có kiến thức cơ bản về phục vụ du khách, chỉ đáp ứng chủ yếu về lưu trú, chưa khai thác được chiều sâu. Ngoài ra, các vấn đề môi trường, cảnh quan cũng chưa được người dân quan tâm, gìn giữ, tôn tạo.
Tại huyện Nguyên Bình, xóm Hoài Khao, xã Quang Thành đã được UBND huyện đầu tư rất nhiều nguồn lực để trở thành điểm du lịch cộng đồng. Tuy nhiên, lượng khách đến Hoài Khao còn rất ít và người dân vẫn chưa thể sống được bằng nghề dịch vụ du lịch. Hoài Khao giữ gìn văn hóa dân tộc tốt nhưng đường giao thông rất khó khăn, dịch vụ còn nghèo nàn, sản phẩm du lịch còn ít, chưa có tính hàng hóa và người dân chỉ sản xuất hàng hóa du lịch vào thời gian nông nhàn. Người dân ở đây dệt thổ cẩm rất đẹp nhưng nếu khách muốn mua phải chờ rất lâu mới có sản phẩm.
Tại thành phố Cao Bằng, dịch vụ homestay đang nở rộ. Tuy nhiên, đa phần các homestay tại thành phố là tận dụng diện tích nhà ở không hết để làm phòng nghỉ cho khách nên chưa đáp ứng được các yêu cầu của homestay về tính trải nghiệm (bản chất là cải tạo lại nhà ở để kinh doanh) nên không hấp dẫn được du khách. Để thu hút khách, nhiều homestay phải giảm giá tối đa.
Theo ông Ngô Quang Tú, để khắc phục những yếu kém nói trên, người kinh doanh cần đáp ứng bộ tiêu chí quốc gia về du lịch cộng đồng, chú trọng đào tạo bồi dưỡng nhân lực phục vụ hướng tới chuyên nghiệp, chất lượng, hiệu quả. Các chủ homestay nên hướng tới trang trí theo phong cách truyền thống địa phương, sử dụng vật liệu thân thiện môi trường, gắn với văn hóa truyền thống bản địa, nâng cao tính trải nghiệm văn hóa bản địa, đẩy mạnh sản xuất các sản phẩm đi kèm, tăng cường giao lưu kết nối, quan tâm tổ chức các hoạt động điều hành, tăng cường quảng bá hình ảnh… Song song với đó, chính quyền các địa phương cần có sự vào cuộc mạnh mẽ hơn, cần thành lập hợp tác xã để thống nhất ý chí, hành động, phân chia lợi ích và phân công nhiệm vụ tránh tình trạng cạnh tranh không lành mạnh dẫn đến giảm chất lượng sản phẩm./.
