Từ mùa Thu năm ấy đến nay tròn 80 năm, Hà Nội đã vượt qua bao gian khó, giữ vững vị thế một trong những địa phương dẫn đầu cả nước về phát triển kinh tế - văn hóa - xã hội, được vinh danh là Thủ đô vì hòa bình, gia nhập mạng lưới thành phố sáng tạo UNESCO.
Tháng Tám mùa thu lịch sử năm 1945, dưới sự lãnh đạo của Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh, nhân dân ta vùng lên thực hiện cuộc cách mạng “long trời, lở đất”, giành lại quyền độc lập cho dân tộc. Cuộc khởi nghĩa giành chính quyền ở Hà Nội có ý nghĩa quyết định, thúc đẩy Tổng khởi nghĩa thắng lợi trên cả nước; để lại nhiều bài học kinh nghiệm quý báu. Từ mùa thu năm ấy đến nay tròn 80 năm, Hà Nội – trái tim của cả nước đã vượt qua bao gian khó, giữ vững vị thế một trong những địa phương dẫn đầu cả nước về phát triển kinh tế - văn hóa - xã hội, được vinh danh là Thủ đô vì hòa bình, gia nhập mạng lưới thành phố sáng tạo UNESCO.
Theo các chuyên gia, trước Cách mạng Tháng Tám năm 1945, Trung ương Đảng, Xứ ủy Bắc Kỳ xác định Hà Nội là địa bàn chiến lược đặc biệt quan trọng nên đã lãnh đạo, chỉ đạo Hà Nội khởi nghĩa giành chính quyền, tạo cơ sở, tiền đề cho các địa phương khác khởi nghĩa, trong đó chú trọng phát triển lực lượng chính trị, vũ trang và bán vũ trang để khi có điều kiện chớp thời cơ khởi nghĩa, giành chính quyền về tay nhân dân.
Tối 9/3/1945, Nhật đảo chính Pháp. Ngày 12/3/1945, Ban Thường vụ Trung ương Đảng đã kịp thời ra Chỉ thị: “Nhật - Pháp bắn nhau và hành động của chúng ta”; xác định rõ kẻ thù lúc này của cách mạng Việt Nam và Đông Dương là phát xít Nhật. Cùng với nhân dân cả nước, Hà Nội phát động phong trào đấu tranh kháng Nhật, cứu nước, tăng cường khối đại đoàn kết toàn dân nêu cao tinh thần đấu tranh vì độc lập, tự do của dân tộc.
Chỉ trong thời gian ngắn, lực lượng của Mặt trận Việt Minh không ngừng lớn mạnh. Gần đến ngày khởi nghĩa, lực lượng vũ trang Hà Nội đã không ngừng lớn mạnh cả về số lượng và chất lượng. Hà Nội còn tổ chức cho nhân dân phá kho thóc của Nhật, cung cấp lương thực cho đồng bào, trực tiếp tập dượt công tác tổ chức, chỉ huy để Đảng bộ Hà Nội rút kinh nghiệm làm cơ sở chỉ đạo khởi nghĩa giành chính quyền…
Đêm 13/8/1945, Ủy ban Khởi nghĩa toàn quốc ra Quân lệnh số 1 hạ lệnh Tổng khởi nghĩa; thời cơ khởi nghĩa giành chính quyền ở Hà Nội đã chín muồi. Chiều 15/8/1945, Xứ ủy Bắc kỳ quyết định thành lập Ủy ban Quân sự cách mạng Hà Nội (Ủy ban khởi nghĩa) do đồng chí Nguyễn Khang làm Chủ tịch. Ngày 17/8/1945, dưới sự lãnh đạo của Đảng, lực lượng Việt Minh đã biến diễn đàn của chính phủ Trần Trọng Kim thành cuộc mít tinh tuyên truyền đường lối cách mạng, kêu gọi toàn dân Tổng khởi nghĩa; tuần hành trên các đường phố nhằm biểu dương lực lượng, uy hiếp tinh thần của quân xâm lược.
Sáng 19/8, các đội tự vệ nội thành, ngoại thành được trang bị vũ khí, giương cao cờ đỏ sao vàng và biểu ngữ cách mạng tiến về Nhà hát Lớn. Trên các ngả đường từ ngoại thành vào trung tâm, hàng vạn đồng bào của các huyện lân cận Hà Nội nườm nượp kéo vào trung tâm tham gia khởi nghĩa. Hàng vạn quần chúng hai bên đường nhập vào đoàn quân, làm cho lực lượng cách mạng ngày càng đông, khí thế dâng trào. Đúng 11 giờ, ngày 19/8, một cuộc mít tinh lớn gồm hàng chục vạn người tham gia đã diễn ra ở Nhà hát Lớn, rồi nhanh chóng chuyển thành cuộc biểu tình, tuần hành thị uy. Lực lượng vũ trang tổ chức thành hai khối tỏa đi đánh chiếm các cơ quan trọng yếu của địch.
Mặt trận Việt Minh cử đoàn cán bộ trực tiếp gặp gỡ, đàm phán với quân Nhật. Cuộc đàm phán diễn ra gay go, phức tạp, nhưng cuối cùng quân Nhật buộc phải chấp nhận theo yêu cầu của ta… Thắng lợi của cuộc đàm phán có ý nghĩa đặc biệt quan trọng đối với cuộc khởi nghĩa của Hà Nội. Lực lượng khởi nghĩa tránh đối đầu trực tiếp với quân Nhật, loại trừ các lực lượng chính trị khác đang có ý đồ làm đảo ngược tình thế lúc này tại Hà Nội.
Tối 19/8/1945, các cơ quan quan trọng của triều đình Bảo Đại tại Hà Nội đã về tay cách mạng. Việt Minh hoàn toàn làm chủ thành phố. Cả Hà Nội ngập tràn niềm vui, rực rỡ cờ, hoa. Cuộc khởi nghĩa ở Hà Nội - trung tâm kinh tế, chính trị, quân sự, văn hóa của cả nước - đã hoàn toàn thắng lợi.
Theo đánh giá của các chuyên gia, Hà Nội là nơi diễn ra cuộc khởi nghĩa sớm nhất so với các đô thị khác (Huế ngày 23/8, Sài Gòn ngày 25/8). Khởi đầu thắng lợi nhờ vận dụng linh hoạt, sáng tạo, khéo léo tạo và chớp thời cơ, tổn thất ít nhất đã tạo sức lan tỏa, cổ vũ, động viên, thúc đẩy rất lớn đối với các đô thị và địa phương trong cả nước. Trong thời gian rất ngắn sau khởi nghĩa, song dưới sự lãnh đạo, chỉ đạo của Đảng bộ thành phố, Hà Nội đã nhanh chóng ổn định tình hình, gấp rút chuẩn bị mọi công việc nhằm đảm bảo an ninh chính trị, trật tự, an toàn xã hội để đón Chủ tịch Hồ Chí Minh và Trung ương Đảng về tổ chức lễ tuyên bố độc lập (ngày 2/9), khai sinh ra nước Việt Nam dân chủ cộng hòa.
Đã 80 năm trôi qua qua kể từ mùa Thu lịch sử năm 1945. Hà Nội, nơi lan tỏa những thành công đầu tiên của khởi nghĩa vẫn luôn là biểu tượng thiêng liêng của lòng yêu nước, tinh thần đoàn kết và ý chí quật cường. Thủ đô tiếp tục khẳng định vai trung tâm chính trị - văn hóa - tinh thần của cả nước, tiếp nối dòng chảy lịch sử với khát vọng phát triển hùng cường, mạnh mẽ cùng cả nước tiến vào kỉ nguyên mới, kỉ nguyên vươn mình của dân tộc.
Trong hành trình phát triển cùng đất nước, năm 1999, Thủ đô tự hào được UNESCO vinh danh “Thành phố vì hòa bình”. Điều này có ý nghĩa quan trọng khi Hà Nội từng trải qua nhiều đau thương của những năm tháng kháng chiến, hàn gắn vết thương chiến tranh, chuyển mình trên mọi mặt và vươn lên mạnh mẽ. Cho đến nay, Hà Nội vẫn là Thủ đô duy nhất của khu vực châu Á-Thái Bình Dương nhận được danh hiệu này.
Để được chọn là một trong 5 thành phố tiêu biểu, đại diện cho khu vực châu Á - Thái Bình Dương, Hà Nội đã đáp ứng nhiều tiêu chí: Có thành tích tiêu biểu về các hoạt động trong cải thiện đời sống nhân dân, thúc đẩy đoàn kết xã hội, phát triển văn hóa, giáo dục, giải quyết các vấn đề đô thị hóa, môi trường sinh thái… Đây cũng là sự ghi nhận của cộng đồng quốc tế về những đóng góp tích cực của Thủ đô Hà Nội trong công cuộc đấu tranh vì hòa bình, sự nghiệp phát triển, xây dựng một thành phố hòa bình.
Cho đến nay, Hà Nội vẫn luôn là nơi tổ chức nhiều sự kiện quốc tế lớn với sự tham gia của nhiều nguyên thủ quốc gia, chính khách, nhà ngoại giao, du khách từ nhiều nước trên thế giới. Tất cả đều có thể thong thả đạp xe, đi bộ trên các ngõ nhỏ, phố nhỏ, quanh Hồ Gươm, thư thái ngồi vỉa hè uống cà phê, ăn bánh mỳ, bún chả, phở, bún ốc… cùng người dân thân thiện, mến khách. Những hình ảnh đẹp đó đã lan tỏa đi khắp thế giới đã truyền tải chân thực một không gian bình yên, một thành phố an toàn, cởi mở, đậm đà bản sắc tới đông đảo bạn bè quốc tế.
Tròn 20 năm sau khi đạt danh hiệu “Thành phố vì hòa bình”, ngày 30/10/2019, Hà Nội tiếp tục được vinh danh là thành viên của Mạng lưới các thành phố sáng tạo của UNESCO trong lĩnh vực thiết kế, với mục tiêu “lấy nguồn lực văn hóa và sáng tạo văn hóa làm nền tảng cho quá trình phát triển đô thị một cách bền vững”. Danh hiệu này không chỉ là sự công nhận mà còn là nguồn cảm hứng mạnh mẽ, thúc đẩy thành phố không ngừng đổi mới và sáng tạo.
Việc này giúp Thủ đô Hà Nội quảng bá văn hóa và sáng tạo nghệ thuật, thúc đẩy các ngành công nghiệp sáng tạo, từ đó tạo ra cơ hội hợp tác quốc tế và nâng cao vị thế của thành phố trên bản đồ thế giới. Từ đó, Hà Nội cũng xác lập mục tiêu phát triển văn hóa mới, truyền cảm hứng sáng tạo và định vị thương hiệu mới cho Thủ đô, phát huy sức mạnh tổng hợp các nguồn lực đảm bảo thúc đẩy mạnh mẽ việc kế thừa, phát triển dòng chảy văn hóa sáng tạo ở vùng đất ngàn năm văn hiến…/.
Nội dung: Thanh Giang
Thiết kế: Vũ Bắc
Ảnh, Video: TTXVN, Phòng Media Ban BT tin Trong nước
