Nỗ lực gìn giữ nghề làm trang phục truyền thống không chỉ bảo tồn giá trị văn hóa độc đáo, mà còn thắp lên niềm tự hào và trách nhiệm của cộng đồng.
Giữa nhịp sống hiện đại, đồng bào Dao (ngành Dao khâu) tỉnh Điện Biên vẫn lặng lẽ gìn giữ những giá trị văn hóa thấm sâu trong từng tấm vải, từng họa tiết thêu trên trang phục truyền thống. Mỗi bộ trang phục là câu chuyện về cội nguồn, niềm tự hào dân tộc, được trao truyền từ đời này sang đời khác. Bằng sự bền bỉ, khéo léo và tình yêu văn hóa, người Dao khâu thắp sáng bản sắc riêng có giữa dòng chảy cuộc sống hôm nay.
Tại các xã Sáng Nhè, Nà Hỳ, Nà Bủng, người Dao khâu không chỉ giữ phong tục tập quán mà còn lưu truyền những bộ trang phục truyền thống tinh xảo. Nghệ nhân Chảo Thị Lai, bản Đề Tâu, xã Sáng Nhè, chia sẻ: Ngay từ nhỏ, các cô gái Dao khâu đã được bà, mẹ truyền dạy từng đường kim, mũi chỉ, học cách khâu, thêu để tạo nên trang phục vừa phục vụ sinh hoạt, vừa lưu giữ hồn cốt dân tộc qua từng lớp vải, từng họa tiết.
Trang phục dân tộc Dao (ngành Dao khâu) gồm áo, quần, khăn đội đầu, thắt lưng, tạp dề, trang phục thầy cúng… Mỗi bộ được đo, cắt hoàn toàn thủ công, đảm bảo vừa vặn, thoải mái khi mặc. Nền vải chàm sẫm của phụ nữ Dao khâu được trang trí những hoa văn tinh xảo: chữ thập, hình hoa, hình núi, con vật… vừa biểu trưng cho đất trời, sự sinh sôi, vừa gắn kết các thế hệ. Kỹ thuật thêu từ mặt trái vải giúp hoa văn nổi bật mà không lộ đường chỉ thừa, trong khi kỹ thuật khâu vắt hay khâu đột tạo độ mềm mại hoặc cứng cáp cần thiết cho từng chi tiết. Những mảnh vải ghép tỉ mỉ trên vạt áo, gấu áo hay tạp dề khiến bộ trang phục vừa rực rỡ, vừa độc đáo.
Chị Chảo Thị Pết, bản Đề Tâu, chia sẻ: “Mỗi lần khoác áo truyền thống, tôi cảm thấy tự tin, duyên dáng và tự hào về bản sắc dân tộc, như nối dài sợi dây gắn kết giữa quá khứ và hiện tại.” Tuy nhiên, khi xã hội phát triển, nhiều người Dao trẻ chuyển sang trang phục hiện đại, chỉ mặc trang phục truyền thống trong dịp lễ, tết. Số người thành thạo kỹ thuật làm trang phục truyền thống ngày càng ít, đặt ra thách thức trong việc gìn giữ bản sắc.
Để bảo tồn văn hóa, Bảo tàng tỉnh phối hợp UBND xã Sáng Nhè và các nghệ nhân mở lớp truyền dạy kỹ thuật thêu, làm trang phục cho học viên. Qua thực hành, học viên nắm vững quy trình, hoàn thành 10 bộ trang phục công phu, trong đó 5 bộ được bàn giao cho UBND xã lưu giữ, trưng bày. Chị Tẩn Thị Hà, học viên lớp nghề, cho biết: “Tham gia lớp học, tôi mới hiểu hết giá trị nghề truyền thống, từng đường kim, mũi chỉ đều mang ý nghĩa văn hóa sâu sắc. Tôi tự hào được học và mong muốn truyền lại nghề cho thế hệ sau.”
Nỗ lực gìn giữ nghề làm trang phục truyền thống không chỉ bảo tồn giá trị văn hóa độc đáo, mà còn thắp lên niềm tự hào và trách nhiệm của cộng đồng. Mỗi đường kim, mũi chỉ là sợi dây kết nối quá khứ với hiện tại, góp phần giữ gìn và lan tỏa bản sắc dân tộc Dao rực rỡ giữa đa dạng văn hóa các dân tộc Điện Biên.
