Tỷ lệ đất dành cho bãi đỗ xe ở Hà Nội chưa đến 1% diện tích đô thị, trong khi chuẩn quốc tế yêu cầu con số này ít nhất 3–4%. Thực tế cho thấy thành phố đang thiếu hụt tới 70–80% diện tích bãi đỗ xe công cộng so với nhu cầu.
Một đô thị gần 10 triệu dân với hơn 8 triệu xe máy và 1,5 triệu ô tô đang lưu thông hằng ngày, nhu cầu bãi đỗ xe của Hà Nội đang trong tình trạng thiếu trầm trọng. Trong khi quy hoạch phát triển hàng nghìn bãi đỗ xe công cộng đã được phê duyệt, nhưng trên thực tế đến nay chỉ có vài chục công trình được triển khai, khiến lòng đường, vỉa hè bị chiếm dụng, giao thông thêm hỗn loạn.
*Thiếu hụt 70-80% diện tích bãi đỗ xe công cộng
Theo tính toán, đến năm 2030, Hà Nội cần gần 1.700 bãi đỗ xe công cộng, tương đương khoảng 1.800 ha đất dành cho giao thông tĩnh. Thế nhưng hiện mới có khoảng 72 bãi chính thức đi vào hoạt động, chưa đạt 10% quy hoạch. Tỷ lệ đất dành cho bãi đỗ xe ở Hà Nội chưa đến 1% diện tích đô thị, trong khi chuẩn quốc tế yêu cầu con số này ít nhất 3–4%. Thực tế cho thấy thành phố đang thiếu hụt tới 70–80% diện tích bãi đỗ xe công cộng so với nhu cầu.
Nguyên nhân của sự chậm trễ có nhiều, nhưng nổi bật nhất là bài toán đất đai và cơ chế đầu tư. Phần lớn vị trí quy hoạch nằm xen cài trong khu dân cư, cơ quan, đất công sở, rất khó giải phóng mặt bằng. Các dự án bãi đỗ xe ngầm hoặc cao tầng đòi hỏi vốn đầu tư rất lớn, trong khi thời gian thu hồi chậm, mức lợi nhuận không đủ hấp dẫn nhà đầu tư. Chính sách ưu đãi hiện hành cũng chưa tạo ra cú hích mạnh, còn quy hoạch lại thiếu chi tiết và tính khả thi. Không ít bản đồ chỉ dừng lại ở những “chấm đỏ” trên giấy mà không chỉ ra được lộ trình cụ thể để triển khai.
Một số đô thị lớn trong cả nước cũng đối mặt với tình trạng tương tự, đặc biệt ở Thành phố Hồ Chí Minh. Tuy vậy, thành phố phía Nam đã tạm thời tháo gỡ bằng cách tận dụng quỹ đất công quanh công viên, nhà văn hóa, thậm chí một số cơ quan để làm bãi đỗ. Cách làm này chưa giải quyết tận gốc nhưng giúp hạn chế tình trạng phương tiện “tràn” ra lòng đường. Bangkok lại đi xa hơn khi xây dựng nền tảng chia sẻ bãi đỗ thông minh. Thông qua ứng dụng di động, người dân có thể biết bãi nào còn chỗ trống, đặt trước và thanh toán không tiền mặt. Bên cạnh đó, các dự án bất động sản lớn buộc phải tích hợp đủ chỗ đỗ theo tiêu chuẩn, giúp tăng nguồn cung bãi đỗ gắn liền với phát triển đô thị.
Nhìn sang Bangkok, Hà Nội có thể thấy rõ bài học: không chỉ xây mới mà phải biết kết nối, chia sẻ và tối ưu hóa những gì đang có. Vấn đề là thành phố cần một gói giải pháp tổng thể để tháo gỡ từ gốc. Về cơ chế đất đai và tài chính, có thể áp dụng mô hình đối tác công – tư, trong đó Nhà nước đảm trách giải phóng mặt bằng còn nhà đầu tư tập trung xây dựng và khai thác. Một hướng khác là đấu giá đất gắn với các dự án phát triển đô thị theo mô hình TOD, biến bãi đỗ xe thành một phần trong bài toán bất động sản, thay vì chỉ là công trình hạ tầng đơn lẻ. Song song với đó, cần có các ưu đãi rõ ràng về thuế, tiền thuê đất và tín dụng để khuyến khích doanh nghiệp tham gia.
*Nhiều giải pháp phát triển bãi đỗ xe
Việc quy hoạch các bãi đỗ xe của Hà Nội đã được phê duyệt nhằm giải quyết nhu cầu cấp bách của người dân khi mà lượng ô tô, xe máy ngày càng tăng. Tuy vậy, quy hoạch cũng cần cụ thể và minh bạch hơn. Mỗi quận, phường phải công khai danh mục các bãi đỗ, quy mô, tiến độ và phương án tiếp cận giao thông, tránh tình trạng quy hoạch chung chung không thể thực hiện. Nếu không chi tiết, bản quy hoạch sẽ mãi dừng lại ở “hình thức”.
Một điểm đáng lưu ý là tận dụng không gian ngầm và khoảng trống hiện hữu. Thời gian qua, một số khu vực ở Hà Nội đã cho phép khai thác gầm cầu làm bãi đỗ. Giải pháp này giúp giải quyết phần nào nhu cầu cấp bách, nhưng tiềm ẩn nguy cơ cháy nổ, ô nhiễm và mất an toàn giao thông. Đây chỉ nên coi là giải pháp tình thế ngắn hạn, cần được quản lý chặt chẽ về phòng cháy chữa cháy và an toàn kết cấu. Trong dài hạn, Hà Nội không thể đi theo con đường “chữa cháy” này mà phải phát triển các bãi đỗ ngầm thông minh, áp dụng công nghệ xếp xe tự động như ở Tokyo, Seoul hay Singapore.
Đáng chú ý, một giải pháp sáng tạo là yêu cầu các tòa nhà cao tầng, dự án thương mại xây mới phải thiết kế tầng hầm có khả năng nối thông với công trình liền kề. Như vậy, thành phố có thể hình thành mạng lưới hầm liên thông, mở rộng đáng kể diện tích bãi đỗ ngầm mà không cần giải phóng mặt bằng lớn trên mặt đất. Cách làm này đã được áp dụng thành công ở nhiều thành phố phát triển, tạo thành “siêu hầm” nối liền nhiều tòa nhà, vừa tiện lợi cho người dân, vừa tối ưu hóa quỹ đất đô thị.
Công nghệ cũng là chìa khóa. Hà Nội có thể triển khai hệ thống quản lý đỗ xe thông minh, kết nối bãi công cộng với bãi tư nhân, cơ quan, trung tâm thương mại để tạo nên mạng lưới chia sẻ chỗ đỗ. Việc thanh toán không tiền mặt và cập nhật số chỗ trống theo thời gian thực sẽ giúp người dân thuận tiện, đồng thời minh bạch hóa quản lý và chống thất thoát phí. Một bước đi quan trọng khác là tích hợp trạm sạc xe điện trong các bãi đỗ mới, đón đầu xu hướng chuyển đổi phương tiện.
Tuy nhiên, nếu tiếp tục chậm trễ, quy hoạch bãi đỗ xe sẽ mãi là bản vẽ đẹp trên giấy, còn ngoài đường, phương tiện vẫn chen chúc, lòng đường và vỉa hè vẫn bị chiếm dụng. Nhưng nếu dám mạnh tay tháo gỡ cơ chế, áp dụng công nghệ và học hỏi kinh nghiệm quốc tế, Hà Nội hoàn toàn có thể xoay chuyển cục diện. Một đô thị hiện đại không thể mãi để giao thông tĩnh làm suy yếu mọi nỗ lực cải thiện hạ tầng./.
