Lễ mừng cơm mới mang ý nghĩa tín ngưỡng, tâm linh đồng thời là dịp tụ họp, quây quần của các thành viên trong gia đình, dòng họ
Lễ mừng cơm mới giữ vai trò đặc biệt trong đời sống vật chất và tinh thần của người Si La ở xã Mường Nhé, tỉnh Điện Biên – một trong những dân tộc rất ít người ở Việt Nam (dưới 10.000 người). Đây là nghi lễ truyền thống mang giá trị nhân văn sâu sắc, được gìn giữ qua nhiều thế hệ.
Tại Điện Biên, người Si La sinh sống chủ yếu tại bản Nậm Sin, xã Mường Nhé. Dù dân số ít, đồng bào dân tộc Si La vẫn bảo tồn nhiều phong tục truyền thống, trong đó Lễ mừng cơm mới là nghi lễ không thể thiếu hàng năm, diễn ra vào cuối năm, khi lúa trên nương bắt đầu cho thu hoạch.
Lễ hội là dịp để tỏ lòng biết ơn tổ tiên đã phù hộ cho mọi người trong gia đình được bình an, làm ăn thuận lợi và cầu mong cho vụ mùa tới gặp nhiều may mắn, mưa thuận, gió hòa, mùa màng bội thu cuộc sống ấm no, đủ đầy.
Ngày 3/6, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã ban hành Quyết định số 1660/QĐ-BVHTTDL đưa tập quán xã hội và tín ngưỡng “Lễ mừng cơm mới của người Si La”, xã Chung Chải, huyện Mường Nhé cũ, nay là xã Mường Nhé, tỉnh Điện Biên vào danh mục Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Dự kiến, ngày 12/12, xã Mường Nhé, tỉnh Điện Biên sẽ tổ chức lễ công bố và trao chứng nhận Di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia cho “Lễ mừng cơm mới của người Si La”, theo quyết định của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch.
Theo phong tục, Lễ mừng cơm mới được tổ chức tại gia đình trưởng dòng họ, thường diễn ra vào buổi chiều muộn – thời điểm người Si La tin rằng tổ tiên có thể trở về cùng con cháu. Lễ vật được dùng trong lễ cơm mới thường khá đơn giản như: Cơm được nấu từ gạo mới thu hoạch, một nắm bông lúa và bông kê tượng trưng cho sự no ấm, thành quả sau những tháng ngày lao động vất vả; cùng cua, cá, sóc được chế biến chín, gói vào lá chuối. Mỗi loại lễ vật đều mang một ý nghĩa riêng, thể hiện sự biết ơn đối với tổ tiên và mong ước về cuộc sống ấm no.
Trong dòng họ, các thành viên được phân công chuẩn bị lễ theo vai trò, với sự chung tay của mọi người để bảo đảm lễ được tiến hành trang nghiêm. Khi mặt trời xuống núi, người chủ trì cúng cơm mới bắt đầu làm lễ, mời ông bà, tổ tiên, những người đã khuất về dự lễ, cầu mong một năm mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu tươi tốt, gia đình họ hàng khỏe mạnh may mắn.
Hiện nay, Lễ mừng cơm mới vẫn được người Si La ở Mường Nhé duy trì hằng năm, trở thành dịp để nghệ nhân truyền dạy phong tục, từ đó khơi dậy sức sáng tạo, niềm tự hào dân tộc, giáo dục đạo đức, truyền thống lịch sử, văn hoá đặc sắc của làng bản, quê hương.
(Bài viết có sự phối hợp thực hiện của Vụ Pháp chế, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch)
