Hành trình của những thanh niên dân tộc thiểu số cho thấy: khi người trẻ dám tiên phong, biết cách tổ chức sản xuất, biết liên kết và hướng về cộng đồng, một mô hình nhỏ có thể trở thành động lực phát triển của cả vùng đất
Ngày càng nhiều thanh niên dân tộc thiểu số đang trở thành lực lượng tiên phong trong phát triển kinh tế ở vùng cao. Với tri thức được đào tạo bài bản và tinh thần dám nghĩ dám làm, họ xây dựng các mô hình nông nghiệp hiệu quả, tạo sinh kế bền vững cho cộng đồng và góp phần thay đổi tư duy sản xuất của địa phương. Những câu chuyện ấy khẳng định khát vọng vươn lên và cống hiến của lớp trẻ hôm nay.
*Hành trình khởi nghiệp từ tri thức
Trong câu chuyện khởi nghiệp của Hoàng Ngọc Vũ (sinh năm 1993, dân tộc Tày, xã Đình Lập, tỉnh Lạng Sơn), dễ nhận thấy sự chín chắn, khiêm nhường của một người trẻ đã chọn cho mình lối đi khó: bảo tồn và nhân giống loài cây bản địa quý hiếm Hoàng đàn tuyết. Vũ sinh ra trong gia đình nông dân, cuộc sống người dân nơi đây phụ thuộc nhiều vào đất rừng, song phần lớn diện tích lại thuộc quản lý của doanh nghiệp lâm nghiệp nhà nước, khiến đất sản xuất của người dân hạn chế. Khó khăn ấy vừa là áp lực, vừa là động lực thôi thúc Vũ phải tìm một hướng đi khác.
Sau khi tốt nghiệp Trung học Phổ thông, Vũ thi đỗ vào Học viện Nông nghiệp Việt Nam, cái nôi đào tạo hàng đầu về khoa học nông nghiệp. Năm 2018, anh nhận bằng Thạc sĩ Quản lý đất đai. Với anh, đây không chỉ là một tấm bằng, mà là nền tảng của cả con đường phía trước.
“Điều làm em tự hào nhất trong hành trình này chính là việc được học ở Học viện Nông nghiệp Việt Nam. Đó gần như là yếu tố mang tính quyết định. Nếu không có quãng thời gian được học bài bản, được thầy cô truyền cho kiến thức về đất đai, thổ nhưỡng, sinh lý cây trồng… thì chắc chắn em không đủ nền tảng để nghiên cứu, ươm giống cây Hoàng đàn tuyết, một loài cây cực kỳ khó tính”, Vũ chia sẻ.
Cuối năm 2022, khi Hoàng đàn tuyết, loài cây đặc hữu nhóm IA, có nguy cơ tuyệt chủng được nhắc đến nhiều, Vũ bắt đầu nghiên cứu và thử nghiệm ươm giống. Với 15 triệu đồng vốn ban đầu, anh xây dựng mô hình “Vườn ươm Hoàng đàn tuyết Lạng Sơn”, tự mình thử nghiệm giá thể, ánh sáng, tưới nước, xử lý hạt nhằm nâng tỷ lệ nảy mầm. Mọi thông số được ghi chép cẩn thận như một thí nghiệm khoa học.
Ngoài kiến thức tích lũy, Vũ nói mình may mắn vì “vẫn nhận được sự hỗ trợ của thầy cô, bạn bè trong suốt quá trình thử nghiệm và phát triển mô hình, từ việc góp ý kỹ thuật đến động viên tinh thần, những kết nối từ thời sinh viên trở thành điểm tựa quan trọng".
Kết quả vượt ngoài mong đợi: năm đầu tiên, mô hình mang lại 200 triệu đồng doanh thu, có thể nói là một tín hiệu mạnh mẽ để Vũ tiếp tục đầu tư. Năm 2024, anh nâng quy mô, cải thiện nhà lưới, đầu tư thêm 40 triệu đồng từ lợi nhuận, doanh thu đạt 800 triệu đồng. Sang năm 2025, mô hình hoàn thiện hơn, với: 5.000 m² diện tích vườn ươm, 1.000 m² nhà lưới tiêu chuẩn, hệ thống tưới phun sương tự động, 30.000 cây giống trong sản xuất, giá trị mô hình ước tính 5–8 tỷ đồng.
Doanh thu năm 2025 đạt khoảng 2,1 tỷ đồng, lợi nhuận ước 1,6 tỷ đồng. Cùng với đó, Vũ tạo việc làm thường xuyên cho 5 lao động và 8 lao động thời vụ, hỗ trợ thanh niên địa phương tiếp cận kỹ thuật và giống cây.
Không chỉ mang lại thu nhập cho bản thân và cộng đồng, mô hình của Vũ còn có ý nghĩa lớn về bảo tồn. Việc nhân giống thành công Hoàng đàn tuyết góp phần giảm áp lực lên quần thể tự nhiên vốn đang bị đe dọa nghiêm trọng. Vũ cũng hướng dẫn cho nhiều hộ dân áp dụng mô hình, giúp họ nâng thu nhập lên 500–800 triệu đồng, là con số hiếm thấy ở vùng cao Đình Lập.
Nhờ những đóng góp ấy, Vũ nhận nhiều bằng khen: Thanh niên khởi nghiệp tiêu biểu của tỉnh Lạng Sơn năm 2024; bằng khen của UBND tỉnh vì đóng góp cho đối thoại thanh niên; và bằng khen của Trung ương Đoàn năm 2025 vì thành tích xuất sắc trong phát triển kinh tế ở vùng dân tộc thiểu số và miền núi. Dù vậy, đối với Vũ, những gì đạt được hôm nay, chỉ là một thành tựu nhỏ. Vũ không dám gọi đó là thành công, bởi chàng trai trẻ còn nhiều hoài bão.
Trong suốt câu chuyện, Vũ luôn nhấn mạnh mối liên hệ giữa tri thức và con đường mình chọn: “Em luôn muốn chứng minh rằng thanh niên dân tộc thiểu số hoàn toàn có thể làm nông nghiệp hiện đại, có thể nghiên cứu khoa học, có thể tạo ra giá trị mới từ chính những loài cây bản địa. Tri thức thực sự có thể trở về phục vụ bản làng”.
* Khát vọng xây dựng nông nghiệp bền vững
Hà Thị Vỹ (sinh năm 1991, dân tộc Tày), Bí thư Đoàn phường Cầu Thia, tỉnh Lào Cai, đã trở thành một trong những gương thanh niên tiêu biểu khi mạnh dạn đi đầu trong chuyển đổi cơ cấu cây trồng, xây dựng thành công mô hình trồng ớt xanh xuất khẩu sang Nhật Bản. Từ diện tích thử nghiệm 2.000m², Vỹ đã kết nối, dẫn dắt và hình thành một tổ hợp tác 60 thành viên, tạo sinh kế ổn định cho hàng chục hộ dân, góp phần thay đổi tư duy sản xuất của đồng bào vùng cao.
Phường Cầu Thia được thành lập từ việc sáp nhập năm đơn vị hành chính, với dân số gần 24.000 người, trong đó đồng bào Thái chiếm hơn 66%, Mường chiếm trên 16%, ngoài ra còn có dân tộc Tày, Dao, Mông, Nùng, Khơ Mú… Đây là địa bàn có điều kiện thuận lợi để phát triển nông nghiệp và du lịch cộng đồng, song đời sống người dân vẫn phụ thuộc chủ yếu vào sản xuất truyền thống.
Năm 2019, Hà Thị Vỹ được cử đi tham quan mô hình trồng ớt tại Phú Thọ. Chuyến đi trở thành bước ngoặt. Thấy rõ tiềm năng kinh tế, cô mạnh dạn chuyển đổi 2.000m² đất lúa sang trồng ớt xanh để xuất khẩu sang Nhật Bản. Vụ đầu tiên năm 2020 cho năng suất 55 tạ/ha, giá trung bình 6.500 đồng/kg, cao hơn nhiều so với trồng lúa. Thành công bước đầu khiến Vỹ tin rằng đây là hướng phát triển phù hợp cho người dân.
“Khi mình dám làm trước, bà con mới có niềm tin để làm theo. Nếu mình không tiên phong, mô hình không thể lan rộng được”, Vỹ chia sẻ.
Năm 2021, Vỹ vận động và thuyết phục được 24 hộ dân cùng tham gia, mở rộng diện tích trồng lên 4,5ha. Để sản xuất bài bản và liên kết tốt hơn với doanh nghiệp, cô tham mưu thành lập Tổ hợp tác trồng ớt xuất khẩu, đi vào hoạt động tháng 1/2022. Vỹ được bầu làm Tổ trưởng. Đến năm 2024, tổ hợp tác phát triển lên 60 thành viên với 245 nhân khẩu, trồng được 10ha ớt, năng suất bình quân 50 tạ/ha, thu nhập đạt 350 triệu đồng/ha/năm, đa số là người dân tộc thiểu số gồm Mường, Thái, Tày… Mọi người cùng nhau sản xuất, chia sẻ kinh nghiệm, tuân thủ quy trình kỹ thuật và có đầu ra ổn định.
Hiện nay, Tổ hợp tác đã ký liên kết sản xuất – tiêu thụ với Công ty Trách nhiệm hữu hạn Chế biến thực phẩm GOC. Doanh nghiệp cung cấp giống, phân bón, thuốc bảo vệ thực vật đạt chuẩn và thu mua 100% sản phẩm đầu ra. Quy trình trồng ớt được thống nhất: gieo từ tháng 11, thu hoạch đến tháng 6 năm sau; sản phẩm phải đảm bảo đúng tiêu chuẩn Nhật Bản về kích thước, màu sắc, độ tươi, dư lượng thuốc… Nhờ tuân thủ đồng bộ quy trình này, sản phẩm của tổ luôn được thu mua với giá ổn định.
Trong quá trình phát triển mô hình, Vỹ không tránh khỏi những tranh luận, đặc biệt khi áp dụng quy trình kỹ thuật mới như giảm thuốc bảo vệ thực vật và ghi nhật ký sản xuất. Bà con lo năng suất giảm nên còn e ngại. Vỹ phải họp tổ, mời cán bộ kỹ thuật giải thích và làm mô hình điểm để mọi người thấy hiệu quả rồi mới đồng thuận.
Khó khăn nhất là vụ năm 2024 khi thời tiết xấu khiến cây nhiễm bệnh, chi phí tăng cao. Có lúc Vỹ muốn dừng lại, nhưng nghĩ đến trách nhiệm với bà con, cố trụ lại và nhờ hỗ trợ kỹ thuật. Vượt qua được rồi, Vỹ càng tin làm nông nghiệp liên kết tuy khó nhưng bền vững.
Từ năm 2022, nhiều hộ trong tổ mở rộng sang trồng dưa chuột, diện tích 1,2ha, giá thu mua 15.000 đồng/kg, thu nhập 400 triệu đồng/ha/năm, 100% sản phẩm được doanh nghiệp bao tiêu. Đến nay, tổng sản lượng của tổ đạt 450–500 tấn/năm, tổng doanh thu trên 3 tỷ đồng, tạo việc làm thường xuyên cho 60–80 thanh niên nông thôn. Từ mô hình tại tổ dân phố đầu tiên, Vỹ đã nhân rộng sang 17/39 tổ dân phố toàn phường Cầu Thia, lan tỏa tinh thần dám nghĩ, dám làm trong thanh niên.
Hành trình của Hà Thị Vỹ cho thấy một điều giản dị nhưng mạnh mẽ: khi người trẻ dám tiên phong, biết cách tổ chức sản xuất, biết liên kết và hướng về cộng đồng, một mô hình nhỏ có thể trở thành động lực phát triển của cả vùng đất./.
