Hội thảo thu hút sự tham gia của đông đảo nhà khoa học, nhà quản lý, giảng viên, nghiên cứu sinh và đại diện các doanh nghiệp, hợp tác xã hoạt động trong lĩnh vực nông nghiệp - môi trường.
Ngày 23/12, tại thành phố Cần Thơ, Liên hiệp các hội khoa học và kỹ thuật thành phố Cần Thơ phối hợp với các đơn vị nghiên cứu, trường đại học tổ chức Hội thảo khoa học với chủ đề “Tuần hoàn chất thải hướng tới phát triển xanh”.
Hội thảo thu hút sự tham gia của đông đảo nhà khoa học, nhà quản lý, giảng viên, nghiên cứu sinh và đại diện các doanh nghiệp, hợp tác xã hoạt động trong lĩnh vực nông nghiệp - môi trường.
Phát biểu khai mạc với nội dung về xu hướng tận dụng dinh dưỡng trong nước thải biogas bón cho lúa góp phần giảm ô nhiễm môi trường, Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Văn Công (Hội Bảo vệ thiên nhiên và môi trường thành phố Cần Thơ) nêu quan điểm: Kinh tế tuần hoàn không chỉ là xu hướng tất yếu mà còn là yêu cầu cấp thiết đối với phát triển nông nghiệp bền vững trong bối cảnh tài nguyên ngày càng suy giảm, chi phí đầu vào tăng cao và các cam kết quốc gia về giảm phát thải khí nhà kính. Việc tận dụng, tái chế và tái sử dụng chất thải, nếu được tổ chức bài bản dựa trên cơ sở khoa học, sẽ tạo ra giá trị gia tăng mới, đồng thời giảm thiểu các tác động tiêu cực đến môi trường.
Tại hội thảo, nhiều tham luận tập trung phân tích các dòng chất thải chính trong nông nghiệp như rơm rạ, phụ phẩm chăn nuôi, nước thải sau hầm biogas và tiềm năng đưa các dòng chất thải này quay trở lại chu trình sản xuất. Theo đó, thay vì xem chất thải là gánh nặng cần xử lý, cần tiếp cận theo hướng coi đây là nguồn tài nguyên thứ cấp, có thể khai thác để sản xuất phân bón hữu cơ, năng lượng tái tạo hoặc cải tạo đất canh tác.
Một trong những nội dung được quan tâm tại hội thảo là kết quả nghiên cứu thực địa về việc tận dụng nước thải sau hệ thống biogas từ chăn nuôi lợn làm phân bón cho lúa tại thành phố Cần Thơ. Nghiên cứu do các nhà khoa học Trường Đại học Cần Thơ phối hợp với Trung tâm Nghiên cứu Nông nghiệp Quốc tế Nhật Bản thực hiện đã cung cấp những bằng chứng khoa học quan trọng về tiềm năng cũng như các điều kiện cần thiết để ứng dụng hiệu quả mô hình này trong sản xuất lúa.
Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Công Thuận (Đại học Cần Thơ) và Giáo sư Wantanabe Mamoru (Trung tâm Nghiên cứu Quốc tế Nhật Bản về Khoa học Nông nghiệp) cho rằng, canh tác lúa tại Đồng bằng sông Cửu Long hiện đóng góp khoảng một nửa sản lượng lúa cả nước và hơn 90% lượng gạo xuất khẩu, song đang đối mặt với nhiều thách thức do việc sử dụng phân bón hóa học với cường độ cao, gây suy thoái đất và gia tăng phát thải khí nhà kính. Trong khi đó, hệ thống hầm biogas quy mô hộ gia đình đang được áp dụng rộng rãi ở nông thôn, không chỉ tạo ra năng lượng tái tạo mà còn phát sinh một lượng lớn nước thải giàu dinh dưỡng.
Kết quả thí nghiệm đồng ruộng cho thấy, nước thải biogas chứa hàm lượng đáng kể các chất dinh dưỡng thiết yếu như đạm, lân, kali và carbon hữu cơ, có thể sử dụng như một dạng phân bón lỏng cho lúa. Việc bón nước thải biogas giúp cải thiện hàm lượng chất hữu cơ trong đất, góp phần nâng cao độ phì và khả năng giữ dinh dưỡng của đất canh tác. Một số chỉ tiêu sinh trưởng như chiều cao cây, chỉ số diệp lục tố và mật độ chồi không có sự khác biệt lớn so với nghiệm thức sử dụng phân bón hóa học.
Tuy nhiên, nghiên cứu cũng chỉ ra những thách thức và những vấn đề cần được quản lý chặt chẽ. Khi sử dụng nước thải biogas trong điều kiện ruộng lúa ngập nước liên tục, phát thải khí methane có xu hướng tăng do hàm lượng carbon hữu cơ dễ phân hủy thúc đẩy quá trình sinh khí. Để khắc phục hạn chế này, nhóm nghiên cứu đã áp dụng các biện pháp quản lý nước như tưới luân phiên khô - ướt và tháo nước sau khi bón nước thải, qua đó góp phần giảm đáng kể lượng methane phát thải trong suốt vụ canh tác.
Các nhà khoa học đánh giá, việc sử dụng nước thải biogas khó có thể thay thế hoàn toàn phân bón hóa học trong ngắn hạn do đặc điểm giải phóng dinh dưỡng chậm và hàm lượng đạm dễ tiêu chưa cao. Tuy nhiên, nếu được sử dụng để thay thế một phần phân bón vô cơ, kết hợp với quản lý nước hợp lý và điều chỉnh liều lượng bón dựa trên nhu cầu dinh dưỡng của cây lúa, nước thải biogas có thể trở thành một giải pháp hiệu quả, góp phần giảm chi phí đầu vào, cải thiện chất lượng đất và khép kín chu trình dinh dưỡng trong hệ thống canh tác lúa - chăn nuôi.
Bên cạnh nội dung về nước thải biogas, hội thảo dành thời gian thảo luận về hiệu quả kinh tế từ tận dụng rơm rạ. Phó Giáo sư, Tiến sĩ Đỗ Thị Xuân (Viện Công nghệ sinh học và thực phẩm) nhấn mạnh sự cần thiết của cách tiếp cận đa tầng, kết hợp giữa sản xuất nấm rơm, ủ phân hữu cơ và sử dụng rơm rạ cho mục đích năng lượng. Không có một giải pháp duy nhất cho mọi địa phương, thay vào đó, cần các chính sách hỗ trợ linh hoạt, tập trung vào giảm chi phí thu gom, ổn định thị trường đầu ra và khuyến khích doanh nghiệp tham gia vào chuỗi giá trị tuần hoàn.
Các ý kiến tại hội thảo thống nhất cho rằng, thúc đẩy tuần hoàn chất thải trong nông nghiệp là hướng đi phù hợp với chiến lược tăng trưởng xanh và cam kết giảm phát thải của Việt Nam. Để các mô hình nghiên cứu sớm được nhân rộng trong thực tiễn, cần tăng cường liên kết giữa nhà khoa học, nhà quản lý và người sản xuất; đồng thời hoàn thiện cơ chế, chính sách hỗ trợ nhằm biến các giải pháp khoa học thành động lực cho phát triển nông nghiệp bền vững tại Đồng bằng sông Cửu Long nói chung và thành phố Cần Thơ nói riêng./.
