Phó Cục trưởng Cục Sở hữu trí tuệ Trần Lê Hồng nhấn mạnh, cần quan tâm đến thị trường, sản phẩm sáng chế và hàm lượng chất xám trong sản phẩm, nếu sản phẩm có hàm lượng trí tuệ càng cao thì tính cạnh tranh, bền vững của sản phẩm trong khai thác thương mại hóa càng lớn.
"Chất lượng đơn đăng ký sáng chế còn thấp. Thương mại hóa sáng chế ở thị trường Việt Nam rất manh mún", đó là đánh giá của Tiến sĩ Nguyễn Hữu Cẩn, Quyền Viện trưởng Viện Khoa học sở hữu trí tuệ tại hội thảo Giải pháp tăng cường bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ đối với kết quả nghiên cứu do Sở Khoa học và Công nghệ thành phố Cần Thơ phối hợp Cục Sở hữu trí tuệ (Bộ Khoa học và Công nghệ) tổ chức ngày 18/10.
Ông Nguyễn Hữu Cẩn thông tin, theo thống kê của Viện Khoa học sở hữu trí tuệ từ năm 2009 - 2018, số đơn đăng ký sáng chế được cấp bằng ở Việt Nam chỉ chiếm khoảng 15% tổng số đơn đăng ký sáng chế, 85% đơn bị từ chối. Nguyên nhân là do chất lượng tạo ra sáng chế chưa gắn kết được với thị trường, không đủ hấp dẫn để đối tác quan tâm đầu tư ứng dụng thực tiễn; nghiên cứu bị trùng lặp; không có tính sáng tạo, yếu tố mới nên bị từ chối bảo hộ. Đó cũng chính là rào cản khiến thương mại hóa sáng chế ở Việt Nam gặp khó khăn, manh mún. Từ năm 2019 - 2023, số lượng đơn đăng ký hợp đồng sáng chế, số lượng hợp đồng chuyển giao quyền sử dụng sáng chế ở Việt Nam rất ít, chỉ hơn 20 sáng chế được chuyển giao trong một năm. Chuyển nhượng sáng chế (mua bán sáng chế) từ chủ sở hữu này sang chủ sở hữu khác cũng rất ít với khoảng 100 sáng chế.
Để hoạt động thương mại hóa sáng chế được "khởi sắc", ông Nguyễn Hữu Cẩn lưu ý nhà khoa học, nhà sáng chế cần quan tâm chất lượng đầu vào trước khi đưa vào thương mại hóa, đáp ứng được nhu cầu thị trường; hiệu lực độc quyền về sáng chế phải được bảo đảm. Trong khai thác thương mại hóa sáng chế cần đánh giá đúng tiềm năng thị trường. Nhà nghiên cứu, người tạo ra sáng chế không chỉ vì đam mê mà phải đem lại hữu ích, hướng đến khách hàng, thị trường tiềm năng. Người làm ra sáng chế phải có kỹ năng tra cứu thông tin; ước định giá trị tài sản sở hữu trí tuệ (sáng chế); năng lực tìm kiếm đối tác, khách hàng sử dụng giải pháp sáng chế; phải bảo vệ được tài sản trí tuệ. "Khi nào làm được những điều đó, thương mại hóa sáng chế sẽ khởi sắc hơn", ông Nguyễn Hữu Cẩn nhận định.
Phó Cục trưởng Cục Sở hữu trí tuệ Trần Lê Hồng nhấn mạnh, ngoài quan tâm đến thị trường, sản phẩm sáng chế cần chú ý đến hàm lượng chất xám trong sản phẩm. Bởi nếu sản phẩm có hàm lượng trí tuệ càng cao thì tính cạnh tranh, bền vững của sản phẩm trong khai thác thương mại hóa càng lớn.
Quả khảo sát của Viện Khoa học sở hữu trí tuệ thì năng lực phát triển công nghệ ở các doanh nghiệp, viện, trường nghiên cứu còn hạn chế. Từ năm 2011 - 2015, với 200 doanh nghiệp có niêm yết trên sàn chứng khoán, công bố thông tin thì cơ cấu tài sản trí tuệ doanh nghiệp chỉ có trên 1% hướng đến tạo ra giải pháp kỹ thuật, sáng chế. Còn lại chủ yếu hướng đến tài sản trí tuệ như nhãn hiệu, chỉ dẫn thương mại...
Theo thống kê của Cục Sở hữu trí tuệ từ 2013 - 2023, khối các viện nghiên cứu, trường đại học đăng ký sáng chế thấp hơn các cá nhân, doanh nghiệp. Điều đó cho thấy hiện nay, nghiên cứu phát triển, thương mại hóa sáng chế được doanh nghiệp coi trọng hơn.
Tại hội thảo, các chuyên gia đề cập thực trạng, vấn đề cản trở nhà khoa học, nhà sáng chế tiếp cận hệ thống bảo hộ sáng chế. Viện Khoa học sở hữu trí tuệ nhận thấy một số vấn đề "vùng lõm" khi tiếp cận hệ thống bảo hộ sáng chế, quản trị khâu tạo dựng xác lập quyền sáng chế. Đó là: thủ tục đăng ký cấp bằng sáng chế mất nhiều thời gian, hiệu lực bảo hộ độc quyền còn thấp dễ bị sao chép, thủ tục đăng ký phức tạp...
Để tạo động lực, thúc đẩy các nhà nghiên cứu đổi mới sáng tạo, ông Trần Lê Hồng, Phó Cục trưởng Cục Sở hữu trí tuệ cho rằng cần thiết lập cơ chế phân chia lợi ích rõ ràng, đãi ngộ thỏa đáng cho người sáng tạo, nghiên cứu để tạo động lực cho người nghiên cứu, người sáng chế ở các viện, trường.
Chủ tịch Hội đồng quản trị, Công ty Cổ phần Công nghệ cát sạch Mekong Võ Tấn Dũng đề xuất, Nhà nước cần quan tâm nhiều hơn nữa các chính sách hỗ trợ kinh phí đăng ký, hỗ trợ vốn đầu tư thương mại hóa sản phẩm, áp dụng mức thuế ưu đãi đối với sản phẩm sáng chế và miễn thuế thu nhập cá nhân cho nhà sáng chế không chuyên.../.
