Tỉnh Điện Biên xác định bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa phi vật thể phải gắn chặt với mục tiêu xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh, thúc đẩy phát triển du lịch và nâng cao đời sống người dân.
Điện Biên là tỉnh miền núi biên giới có 19 dân tộc cùng sinh sống đã tạo nên kho tàng di sản văn hóa phong phú, độc đáo và giàu bản sắc. Trong bối cảnh giao thoa văn hóa mạnh mẽ, quá trình đô thị hóa, nhiều loại hình văn hóa truyền thống trên địa bàn đang đứng trước nguy cơ mai một. Nhận thức rõ điều này, những năm qua, tỉnh Điện Biên đã triển khai nhiều giải pháp nhằm bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa phi vật thể gắn với phát triển kinh tế - xã hội và du lịch bền vững.
Tỉnh đã hoàn thành kiểm kê di sản văn hóa của 18 dân tộc và tổ chức nghiên cứu, lập hồ sơ khoa học để đưa nhiều loại hình vào Danh mục Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Đến nay, toàn tỉnh có 18 di sản được ghi danh, trong đó “Thực hành Then của người Tày, Nùng, Thái ở Việt Nam” và “Nghệ thuật Xòe Thái” được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại. Đây không chỉ là niềm tự hào mà còn là nền tảng quan trọng để Điện Biên gìn giữ và lan tỏa các giá trị văn hóa trong cộng đồng.
Song song với đó, tỉnh chú trọng bảo tồn văn hóa của các dân tộc có dân số ít. Với cộng đồng Si La và Cống, nhiều di sản tiêu biểu như dân ca, dân vũ, nghi lễ cổ truyền, lễ mừng cơm mới, lễ cúng bản… được sưu tầm, phục dựng và tổ chức truyền dạy. Đặc biệt, Tết Hoa mào gà - Mền loóng phạt ái của người Cống đã được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia, mở ra hướng đi mới cho công tác bảo tồn văn hóa gắn với phát triển du lịch cộng đồng.
Một trong những điểm nhấn quan trọng là công tác tôn vinh nghệ nhân - những người nắm giữ tri thức văn hóa truyền thống. Tính đến nay, tỉnh có 41 nghệ nhân được phong tặng danh hiệu “Nghệ nhân Ưu tú”, góp phần tạo động lực để họ tiếp tục truyền dạy các giá trị văn hóa dân tộc cho thế hệ trẻ. Cùng với sự quan tâm của Nhà nước, các hoạt động giao lưu, trình diễn văn hóa - nghệ thuật tại các lễ hội như Lễ hội Hoa ban, Ngày hội văn hóa, thể thao và du lịch các dân tộc tiếp tục được duy trì, trở thành không gian kết nối cộng đồng và quảng bá bản sắc văn hóa Điện Biên.
Trong lĩnh vực giáo dục, các di sản tiêu biểu được đưa vào hoạt động ngoại khóa và chương trình học tại Bảo tàng tỉnh và các trường học. Qua đó, học sinh được tiếp cận trực tiếp với các làn điệu dân ca, dân vũ, trò chơi dân gian, các nghi lễ truyền thống, góp phần nuôi dưỡng tình yêu quê hương, bồi đắp ý thức trách nhiệm trong gìn giữ bản sắc văn hóa.
Mặc dù đạt nhiều kết quả tích cực, công tác bảo tồn di sản văn hóa phi vật thể ở Điện Biên vẫn đối mặt với không ít thách thức. Một số giá trị văn hóa có nguy cơ mai một do lớp trẻ ít mặn mà, trong khi đội ngũ nghệ nhân ngày càng lớn tuổi. Không gian văn hóa truyền thống bị thu hẹp, quá trình đô thị hóa diễn ra nhanh; nguồn lực đầu tư còn hạn chế; việc ứng dụng công nghệ thông tin vào bảo tồn và quảng bá di sản chưa đồng bộ. Bên cạnh đó, sự xuất hiện của một số tôn giáo, tà đạo mới ảnh hưởng đến phong tục, tập quán truyền thống của đồng bào tại một số địa bàn.
Trước yêu cầu mới, tỉnh Điện Biên xác định bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa phi vật thể phải gắn chặt với mục tiêu xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh, thúc đẩy phát triển du lịch và nâng cao đời sống người dân. Tỉnh sẽ tiếp tục đẩy mạnh công tác tuyên truyền, nâng cao nhận thức của cộng đồng; khuyến khích người dân chủ động tham gia bảo tồn; tăng cường đào tạo nguồn nhân lực văn hóa và nghệ nhân trẻ; huy động nguồn lực xã hội hóa; ứng dụng công nghệ số để số hóa, tư liệu hóa di sản; đồng thời kết hợp chặt chẽ bảo tồn với phát triển du lịch cộng đồng, hình thành các sản phẩm du lịch mang đậm bản sắc văn hóa.
Với sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị và sự đồng lòng của đồng bào các dân tộc, Điện Biên đang từng bước xây dựng môi trường văn hóa giàu bản sắc, gìn giữ những giá trị truyền thống quý báu và phát huy chúng thành nguồn lực quan trọng cho phát triển bền vững./.
