Nếu như trước kia, đến chợ là lựa chọn duy nhất để bán hàng, thì nay, chỉ với chiếc điện thoại thông minh kết nối internet, phụ nữ vùng cao đã có thể đưa sản phẩm của bản mình đến với khách hàng trên khắp cả nước.
Trong những phiên chợ vùng cao trước đây, những mớ rau rừng, chai mật ong hay gùi thóc nếp nương của phụ nữ dân tộc thiểu số tỉnh Điện Biên chỉ quanh quẩn trong phạm vi bản làng. Nhưng vài năm trở lại đây, cùng với sự phát triển mạnh mẽ của chuyển đổi số và sự hỗ trợ từ các tổ chức, mô hình kinh doanh qua sàn thương mại điện tử đang mở ra con đường mới để nông sản vùng cao bứt phá.
Gia đình chị Lò Thị Hoa, người Thái ở xã Mường Phăng, trước đây gắn bó với nghề làm măng khô và trồng rau sạch. Việc tiêu thụ chủ yếu theo hình thức truyền thống khiến thu nhập bấp bênh, sản phẩm khó bán vào mùa thấp điểm. Khi được Hội Liên hiệp Phụ nữ tỉnh vận động tham gia tập huấn kỹ năng kinh doanh online, chị Hoa chia sẻ rằng chị “vừa hào hứng vừa lo lắng”, bởi trước đây chưa từng sử dụng ứng dụng mua bán nào.
Nhưng chỉ sau hai tháng tham gia khóa học về chụp ảnh sản phẩm, tạo gian hàng, xử lý đơn và livestream bán hàng, chị Hoa đã tự tin mở gian hàng trên Postmart và Shopee. “Lúc thấy đơn đầu tiên được đặt từ tận thành phố Hồ Chí Minh, tôi xúc động lắm. Không ngờ sản phẩm của mình lại đến được xa như vậy”, chị kể. Từ vài trăm nghìn đồng mỗi tháng, hiện thu nhập của chị đạt 6–8 triệu đồng/tháng nhờ bán măng khô, miến dong riềng, mắc khén...
Cũng như chị Hoa, chị Sùng Thị Dua ở xã Phình Giàng cho biết: “Ngày đầu cầm điện thoại quay video, tôi run lắm. Nhưng cán bộ Hội Phụ nữ hướng dẫn từng bước, giờ tôi có thể livestream bán bánh dày, mật ong, lại còn biết trả lời bình luận của khách”.
Không chỉ bán được hàng, chị em còn dần hiểu hơn về câu chuyện xây dựng thương hiệu sản phẩm. Trước đây, sản phẩm chủ yếu bán theo túi tự buộc, không có nhãn mác. Hiện nay, nhiều nhóm phụ nữ đã biết thiết kế bao bì, chuẩn hóa quy trình đóng gói, ghi rõ nguồn gốc – điều kiện cần để sản phẩm “lọt mắt” khách hàng trên sàn thương mại điện tử.
Điện Biên có thế mạnh về nông sản đặc hữu như gạo Điện Biên, cà phê Mường Ảng, mắc ca, măng khô, miến dong, mắc khén, chẩm chéo, mật ong rừng… Đây là nguồn sản phẩm phong phú để phụ nữ phát triển mô hình bán hàng online. Tuy nhiên, điểm đột phá nằm ở việc sản phẩm vùng cao được kết nối với thị trường rộng lớn hơn, thay vì bó hẹp trong phạm vi huyện, xã.
Theo Hội Liên hiệp Phụ nữ tỉnh Điện Biên, toàn tỉnh hiện có hàng trăm sản phẩm của hội viên tham gia bán trên các sàn như Postmart, Voso, Shopee, Lazada... Nhiều nhóm phụ nữ dân tộc thiểu số đã biết liên kết sản xuất theo tổ nhóm để đảm bảo nguồn hàng ổn định, tăng khả năng cạnh tranh.
Tại xã Mường Ảng, nơi nổi tiếng với vùng cà phê Arabica chất lượng cao, nhóm 4 chị em người Thái ở bản Na Luông đã có thể bán cà phê rang xay qua sàn thương mại điện tử. Nhờ được hỗ trợ xây dựng thương hiệu “Cà phê chị em”, sản phẩm được khách hàng trong và ngoài nước đánh giá cao, đơn đặt hàng tăng dần qua từng quý. Thu nhập bình quân của thành viên tổ phụ nữ khởi nghiệp ngày càng tăng so với trước.
Mô hình bán hàng trực tuyến không chỉ mang lại nguồn thu mới, mà còn giúp phụ nữ hiểu rõ hơn về nhu cầu thị trường. Nhiều chị em nhận ra rằng sản phẩm phải sạch, đồng đều, có truy xuất nguồn gốc thì mới giữ chân được khách. Nhờ vậy, ý thức về sản xuất an toàn được nâng lên, góp phần hình thành chuỗi giá trị bền vững cho nông sản địa phương.
Sự đồng hành của chính quyền, các tổ chức đoàn thể và doanh nghiệp bưu chính là nhân tố quan trọng giúp phụ nữ dân tộc thiểu số mạnh dạn bước vào môi trường kinh doanh trực tuyến. Nhiều lớp tập huấn về kỹ năng số, truyền thông về thương mại điện tử được mở ngay tại bản, tạo điều kiện để phụ nữ dễ tiếp cận, dễ thực hành.
Hội Liên hiệp phụ nữ tỉnh Điện Biên còn triển khai mô hình “Tổ công nghệ cộng đồng”, trong đó những phụ nữ trẻ, sử dụng thành thạo điện thoại thông minh sẽ hỗ trợ người lớn tuổi hơn trong thao tác bán hàng, xử lý đơn, theo dõi thanh toán. Đây là cách tiếp cận hiệu quả, phù hợp điều kiện miền núi, góp phần thu hẹp khoảng cách số giữa các nhóm phụ nữ.
Không chỉ dừng ở bán hàng, nhiều chị em còn biết quảng bá du lịch cộng đồng, giới thiệu văn hóa bản địa thông qua mạng xã hội. Những phiên livestream của phụ nữ dân tộc khi vừa giới thiệu, bán hàng, thỉnh thoảng hát xen các bài ca của dân tộc mình đã trở thành nét độc đáo, thu hút đông đảo người xem. Đó không chỉ là kinh tế, mà còn là cách để văn hóa Điện Biên lan tỏa.
Dù bước đầu đã đạt nhiều kết quả tích cực, phụ nữ dân tộc thiểu số khi tham gia thương mại điện tử vẫn gặp không ít khó khăn: mạng internet chưa ổn định ở nhiều bản xa, kỹ năng công nghệ còn hạn chế, chi phí vận chuyển cao, sản phẩm thiếu chứng nhận an toàn…
Mong rằng các cấp, ngành liên quan tiếp tục tăng cường hỗ trợ về chuyển đổi số, đặc biệt là đào tạo kỹ năng bán hàng, kỹ năng livestream, từng bước xây dựng hệ thống logistics và thúc đẩy liên kết sản xuất. Việc xây dựng nhiều mô hình “phụ nữ khởi nghiệp số” sẽ tạo lực đẩy mạnh mẽ, giúp Điện Biên không chỉ tiêu thụ tốt nông sản mà còn hình thành thế hệ phụ nữ tự tin, năng động, làm chủ công nghệ.
Từ sự rụt rè ban đầu đến tinh thần chủ động, tự tin ngày nay, phụ nữ đồng bào dân tộc thiểu số tỉnh Điện Biên đang chứng minh rằng khi có cơ hội và sự đồng hành đúng cách, họ hoàn toàn có thể khai thác hiệu quả môi trường số. Những gian hàng online mang hương vị núi rừng đang mở ra cánh cửa mới để phụ nữ vùng cao khẳng định vai trò trong phát triển kinh tế, góp phần xây dựng cuộc sống ấm no, hiện đại ngay trên bản làng quê hương./.
