Định hướng đến năm 2030, Khánh Hòa đặt mục tiêu phát triển các sản phẩm du lịch văn hóa – lịch sử gắn với di sản Chăm theo hướng bền vững, chú trọng bảo tồn chuyên sâu kết hợp khai thác trải nghiệm.
Trong định hướng phát triển du lịch bền vững, tỉnh Khánh Hòa đẩy mạnh việc bảo tồn, khai thác giá trị di sản văn hóa Chăm nhằm đa dạng hóa sản phẩm du lịch, phát huy bản sắc văn hóa bản địa trở thành sản phẩm du lịch đặc trưng của địa phương.
* Hòa mình vào không gian văn hóa Chăm
Nằm trên đồi Cù Lao, Di tích quốc gia đặc biệt Tháp Bà Pô Nagar (phường Bắc Nha Trang) mỗi ngày đón hàng nghìn lượt khách đến tham quan, chiêm ngưỡng. Đây là quần thể kiến trúc tiêu biểu của văn hóa Chăm được xây dựng từ thế kỷ VIII đến XIII, gồm ba tầng kiến trúc, nổi bật là bốn ngôi tháp ở tầng cao nhất với chất liệu gạch nung đỏ sậm và các phù điêu chạm khắc tinh xảo. Trong đó, tháp chính cao khoảng 23m thờ Nữ thần Pô Nagar – Thiên Y A Na Thánh Mẫu, người được đồng bào Chăm và người dân địa phương tôn kính là Mẹ xứ sở.
Qua quá trình giao lưu, tiếp biến văn hóa, Tháp Bà Pô Nagar trở thành biểu tượng giao thoa đặc sắc giữa hai nền văn hóa Chăm và Việt, đồng thời là trung tâm thờ Mẫu của khu vực Nam Trung Bộ. Du khách đến đây không chỉ chiêm ngưỡng vẻ đẹp huyền bí của quần thể kiến trúc cổ, mà còn được hòa mình vào không gian văn hóa Chăm với những điệu múa truyền thống, âm thanh của tiếng trống Paranưng, kèn Saranai vang vọng giữa đất trời Nha Trang.
Chị Nguyễn Thị Thu Hồng, du khách đến từ tỉnh Phú Thọ cho biết, chuyến tham quan Tháp Bà Pô Nagar đã mang đến cho chị nhiều cảm xúc đặc biệt. “Tôi đã nghe nói nhiều về văn hóa Chăm nhưng chỉ khi đến đây tận mắt nhìn thấy các tháp gạch cổ, xem các nghệ nhân biểu diễn và được trải nghiệm công nghệ thực tế ảo, tôi mới cảm nhận đầy đủ được sự độc đáo và sống động của di sản. Không gian kiến trúc vừa linh thiêng vừa huyền bí, kết hợp với âm thanh, trang phục và vũ điệu truyền thống khiến tôi như được trở về một thời quá khứ rất xa”, chị Hồng chia sẻ.
Tại khu vực phía Nam của tỉnh Khánh Hòa, làng gốm Chăm Bàu Trúc (xã Ninh Phước) hiện có 2 hợp tác xã và 11 cơ sở sản xuất, kinh doanh với khoảng 300 hộ dân gắn bó với nghề gốm truyền thống. Không chỉ là một làng nghề lâu đời, Bàu Trúc còn được ví như “Bảo tàng gốm Chăm” sống động của khu vực Nam Trung Bộ, trở thành điểm đến hấp dẫn của nhiều du khách trong và ngoài nước.
Ông Phú Hữu Minh Thuần, Giám đốc Hợp tác xã gốm Chăm Bàu Trúc chia sẻ, bên cạnh sự hỗ trợ và đầu tư của nhà nước, các hộ sản xuất và hợp tác xã luôn chú trọng gìn giữ tinh hoa nghề cổ, đồng thời thúc đẩy sáng tạo để phát triển các dòng sản phẩm mới gắn với khai thác du lịch cộng đồng. Tại Bàu Trúc, du khách không chỉ được chiêm ngưỡng nghệ nhân trình diễn kỹ thuật tạo hình gốm đặc trưng, mà còn có thể tự tay nặn gốm, vẽ hoa văn hay thử công đoạn nung lửa, mang đến trải nghiệm chân thực như một người thợ gốm thực thụ.
* Kỳ vọng tạo điểm nhấn khác biệt
Theo Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Khánh Hòa Nguyễn Văn Hòa, hệ thống di sản văn hóa, đặc biệt là các đền, tháp Chăm, không chỉ là niềm tự hào của đồng bào Chăm và người dân địa phương, mà còn là tài sản văn hóa quốc gia. Tỉnh đã và đang triển khai đồng bộ các dự án phục hồi, tu bổ, tôn tạo di tích nhằm đáp ứng nhu cầu văn hóa, tín ngưỡng của nhân dân. Song song đó, Khánh Hòa xây dựng nhiều chương trình du lịch văn hóa hấp dẫn và tổ chức tại các Tháp bà Pô Nagar, Tháp Pô Klong Garai... thu hút du khách đến tham quan, nghiên cứu về giá trị di sản.
Bảo tàng Khánh Hòa và các làng nghề truyền thống của đồng bào Chăm cũng được kết nối trong chuỗi sản phẩm du lịch văn hóa. Nhiều làng nghề tích cực phục dựng kỹ thuật dệt thổ cẩm, chế tác gốm, múa Chăm…, nhằm tạo thêm sản phẩm lưu niệm và hoạt động trải nghiệm cho du khách. Nhiều chương trình trình diễn nghệ thuật, tái hiện nghi lễ dân gian, lễ hội truyền thống, nổi bật là lễ hội Katê của đồng bào Chăm theo đạo Bàlamôn, được tổ chức hằng năm gắn với chuỗi sự kiện văn hóa - thể thao được đưa vào khai thác du lịch, góp phần tạo điểm nhấn cho sản phẩm du lịch văn hóa của tỉnh.
Định hướng đến năm 2030, Khánh Hòa đặt mục tiêu phát triển các sản phẩm du lịch văn hóa – lịch sử gắn với di sản Chăm theo hướng bền vững, chú trọng bảo tồn chuyên sâu kết hợp khai thác trải nghiệm. Tỉnh sẽ tăng cường hợp tác với các viện nghiên cứu, trường đại học và doanh nghiệp du lịch nhằm xây dựng sản phẩm du lịch văn hóa đặc thù, quảng bá hình ảnh văn hóa Chăm ra khu vực và quốc tế. Việc khai thác giá trị di sản văn hóa Chăm gắn với phát triển du lịch được kỳ vọng sẽ tạo điểm nhấn khác biệt cho du lịch Khánh Hòa; đồng thời góp phần gìn giữ, lan tỏa các giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào Chăm trong đời sống đương đại./.
