Với sự chung tay của chính quyền, người có uy tín, nghệ nhân và cộng đồng, việc gìn giữ bản sắc văn hóa ở Nậm Kè đang có sức sống mạnh mẽ.
Nằm ở phía Tây Bắc của tỉnh Điện Biên, xã biên giới Nậm Kè là nơi hội tụ, đan xen đời sống văn hóa của nhiều cộng đồng dân tộc. Trên vùng đất rộng hơn 224 km2, có tới bảy dân tộc anh em cùng sinh sống, mỗi dân tộc một sắc màu riêng, tạo nên bức tranh văn hóa đa dạng, phong phú và đậm đà bản sắc. Trong bối cảnh hội nhập và phát triển, việc gìn giữ và phát huy giá trị văn hóa không chỉ mang ý nghĩa bảo tồn di sản tinh thần mà còn mở ra hướng đi mới cho phát triển du lịch cộng đồng, góp phần nâng cao đời sống người dân.
Đa sắc màu văn hóa nơi vùng biên
Xã Nậm Kè hiện có gần 9.000 nhân khẩu, phân bố ở 21 bản. Trong đó, đồng bào dân tộc Mông chiếm tỷ lệ đông nhất, tiếp đến là Dao, Thái, Cống, Sán Chỉ, Si La và Kinh. Mỗi cộng đồng dân tộc đều có phong tục, lễ hội, trang phục và không gian văn hóa riêng biệt, làm nên “kho tàng” văn hóa sống động nơi vùng biên viễn.
Với người Thái ở bản Phiêng Vai, văn hóa truyền thống hiện diện trong từng chi tiết đời sống: từ nếp nhà sàn thoáng rộng, chiếc áo cóm điểm hàng cúc bạc, đến điệu xòe đoàn kết rộn ràng mỗi độ xuân về. Người Thái còn nổi tiếng khéo tay trong ẩm thực, với những món như cá nướng, nộm rau rừng, lạp, xôi ngũ sắc… gắn bó với hương vị núi rừng. Gia vị mắc khén đặc trưng của Tây Bắc, được coi là “linh hồn” ẩm thực Thái, được gìn giữ qua nhiều thế hệ.
Chị Cà Thị Luyến, người dân bản Phiêng Vai, chia sẻ: Dù cuộc sống có nhiều thay đổi, nhưng vào ngày lễ, ngày tết, bà con vẫn mặc áo cóm, váy đen truyền thống. Đó là niềm tự hào, là cách thế hệ đi trước dạy con cháu biết trân trọng bản sắc dân tộc mình.
Người Thái yêu văn nghệ, thích ca múa. Hầu hết các bản đều có đội văn nghệ duy trì sinh hoạt hằng tuần. Ông Lò Văn Thiệng, người cao tuổi trong bản, cho biết, người già dạy con cháu cách múa xòe, đàn tính để thế hệ trẻ không quên cội nguồn.
Nếu người Thái giữ hồn dân tộc qua điệu xòe và tiếng đàn tính, thì đồng bào Sán Chỉ thể hiện bản sắc qua trang phục thêu thủ công. Người Cống lại góp phần làm giàu thêm bức tranh văn hóa bằng những điệu dân vũ mạnh mẽ, mô phỏng lao động sản xuất, thể hiện niềm vui ngày mùa. Âm thanh của nhạc cụ làm từ nứa, tre hòa cùng nhịp múa tạo nên không khí rộn ràng, gắn kết cộng đồng.
Bảo tồn văn hóa gắn với phát triển du lịch cộng đồng
Không chỉ dừng lại ở bảo tồn, Nậm Kè đang định hướng phát triển du lịch cộng đồng gắn với bản sắc văn hóa. Những giá trị văn hóa đặc sắc được xem là “tài nguyên mềm”, có thể chuyển hóa thành sản phẩm du lịch hấp dẫn, mang lại sinh kế bền vững cho người dân.
Ông Nguyễn Tiến Thành, Chủ tịch UBND xã Nậm Kè, cho biết: Trên địa bàn xã hiện có bảy dân tộc cùng sinh sống với nhiều nét văn hóa đặc trưng. Thời gian tới, xã định hướng phát triển du lịch trải nghiệm, lấy văn hóa bản địa làm nền tảng. Đây là hướng đi vừa góp phần bảo tồn văn hóa, vừa tạo động lực phát triển kinh tế, nâng cao đời sống nhân dân.
Theo định hướng, xã khuyến khích các bản xây dựng mô hình homestay, phục vụ du khách trải nghiệm văn hóa tại chỗ: ở nhà sàn người Thái, ăn cơm truyền thống, xem múa xòe, nghe khèn Mông, thử may áo Sán Chỉ hay tham gia lễ hội mùa của người Cống. Thanh niên được khuyến khích học ngoại ngữ, kỹ năng du lịch để trở thành “sứ giả” quảng bá hình ảnh quê hương.
Việc Nậm Kè kiên trì gắn bảo tồn văn hóa với phát triển bền vững được đánh giá là hướng đi đúng. Bản sắc văn hóa không chỉ là “căn cước tinh thần” của cộng đồng, mà còn là lợi thế cạnh tranh riêng có, không thể sao chép. Trong nhịp sống hiện đại, những điệu múa, lời ca, bộ trang phục hay lễ hội truyền thống của đồng bào ở Nậm Kè vẫn vang vọng, lan tỏa.
Đó không chỉ là niềm tự hào mà còn là sợi dây gắn kết cộng đồng, hun đúc tình yêu quê hương, đất nước. Với sự chung tay của chính quyền, người có uy tín, nghệ nhân và cộng đồng, việc gìn giữ bản sắc văn hóa ở Nậm Kè đang có sức sống mạnh mẽ. Trên nền tảng ấy, một vùng du lịch cộng đồng giàu bản sắc, gắn với biên cương Tổ quốc, đang từng ngày hình thành rõ nét./.
