Ngành giấy chủ động các biện pháp phòng vệ thương mại để mở rộng thị trường xuất khẩu mới
Để mở rộng thị trường bền vững, ngành giấy Việt Nam cần một chiến lược tổng thể với ba nhóm giải pháp cốt lõi. Trong đó, doanh nghiệp, hiệp hội và cơ quan quản lý Nhà nước đều đóng vai trò quan trọng.
Việt Nam hiện có khoảng 500 doanh nghiệp hoạt động sản xuất trong ngành giấy, trong đó 20 doanh nghiệp lớn chiếm 65% sản lượng. Sản lượng toàn ngành đạt 8,2 triệu tấn, chủ yếu là giấy bao bì chiếm hơn 80%. Giấy thu hồi từ trong nước và nhập khẩu vẫn là nguồn nguyên liệu chính cho ngành giấy. Trước bối cảnh thị trường nhiều biến động và cạnh tranh khốc liệt, ngành giấy Việt Nam đang đứng trước yêu cầu phải có những thay đổi mang tính chiến lược để tiếp cận, mở rộng thị trường.
Ông Lương Chí Hiếu, Trung tâm nghiên cứu và phát triển, Hiệp hội Giấy và Bột giấy Việt Nam Ngành giấy Việt Nam cho biết, ngành giấy hiện đang đối diện với rất nhiều thách thức trong quá trình mở rộng thị trường. Trước hết, nhu cầu sử dụng các loại giấy truyền thống như giấy in, giấy viết đang có xu hướng giảm sút do tác động của chuyển đổi số và sự thay đổi trong hành vi tiêu dùng. Trong khi đó, thị trường nội địa lại chịu sức ép rất lớn từ giấy nhập khẩu, vốn được sản xuất từ các quốc gia có công nghệ tiên tiến, quy mô lớn, quản trị tốt và lợi thế chi phí.
Bên cạnh đó, chi phí nguyên liệu đầu vào và năng lượng đang ngày càng biến động, khiến giá thành sản phẩm của doanh nghiệp nội khó cạnh tranh. Sự thiếu liên kết trong ngành, mỗi doanh nghiệp phát triển theo hướng riêng, thiếu chiến lược chung, càng làm giảm sức cạnh tranh toàn ngành.
Để mở rộng thị trường bền vững, ngành giấy Việt Nam cần một chiến lược tổng thể với ba nhóm giải pháp cốt lõi. Trong đó, doanh nghiệp, hiệp hội và cơ quan quản lý Nhà nước đều đóng vai trò quan trọng.
Trước hết, về phía doanh nghiệp, điều kiện tiên quyết là phải đầu tư đổi mới công nghệ, thiết bị để nâng cao năng suất, giảm tiêu hao nguyên liệu và điện năng, từ đó hạ giá thành, tăng chất lượng sản phẩm. Sản phẩm giấy hiện nay không chỉ cần tốt về kỹ thuật mà còn phải đáp ứng xu hướng tiêu dùng mới như thân thiện môi trường, phù hợp với in ấn hiện đại, đóng gói đẹp, tiện dụng. Ngoài ra, doanh nghiệp cần linh hoạt hơn trong chính sách bán hàng, chăm sóc khách hàng, đặc biệt với các nhóm tiêu dùng truyền thống như nhà in, nhà xuất bản, sản xuất vở học sinh... Từ 2024, theo Luật Bảo vệ môi trường 2020, nhà sản xuất, nhập khẩu bắt buộc phải thực hiện Trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất (EPR). EPR với 2 trách nhiệm là: thu gom, xử lý chất thải và trách nhiệm tái chế bao bì, sản phẩm của nhà sản xuất, nhập khẩu. Trong đó, trách nhiệm tái chế đã có hiệu lực từ ngày 1/1/2024.
Như vậy, nếu như trước kia các doanh nghiệp chỉ tái chế lượng rác từ sản phẩm của họ theo tinh thần tự nguyện, thì giờ đây, họ phải thực hiện nghĩa vụ này theo quy cách và tỷ lệ bắt buộc được quy định trong luật. Đồng nghĩa, các doanh nghiệp ngành giấy phải thực hiện EPR yêu cầu doanh nghiệp bắt buộc phải chịu trách nhiệm về môi trường trong toàn bộ vòng đời của sản phẩm từ thiết kế, sản xuất, tiêu dùng cho đến thải bỏ.. Đây không chỉ là một yêu cầu mà còn mở ra cơ hội cho các doanh nghiệp hướng tới phát triển bền vững.
Ông Lê Bá Phương, Phó Chủ tịch HĐQT – Tổng Giám đốc Công ty Cổ phần Đông Hải Bến Tre, cho biết, để thực hiện quy định trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất (EPR), doanh nghiệp đã đầu tư xây dựng nhà máy tái chế giấy và bao bì carton với công nghệ tái sinh hiện đại. Mỗi ngày đã có 1.000 tấn giấy và bao bì carton được sản xuất từ 100% nguyên liệu tái chế, dễ dàng phân hủy. Nhờ chuyển hướng sản xuất xanh và tạo ra những sản phẩm thân thiện với môi trường, doanh nghiệp đã xuất khẩu hàng hóa tới nhiều thị trường quan trọng như Châu Âu, Mỹ…“Chúng tôi đã triển khai nhiều giải pháp xanh như sản xuất tuần hoàn tái chế phế liệu để tạo ra sản phẩm mới, chuyển đổi năng lượng bằng đầu tư hệ thống điện năng lượng mặt trời”, ông Lê Bá Phương chia sẻ.
Bà Lê Minh Trang, Phó Giám đốc Bộ phận Nghiên cứu Bán Lẻ, NielsenIQ Việt Nam cho biết: Trong bối cảnh hiện nay, thói quen tiêu dùng thay đổi, doanh nghiệp năng động thích ứng, nắm bắt được xu hướng mới của thị trường, thay đổi quy trình, thói quen sản xuất cũ để chuyển sang hướng sản xuất mới phù hợp với thị trường. Doanh nghiệp cần tự rà soát để tối ưu hóa quá trình sản xuất theo hướng tiết kiệm tài nguyên, giảm phát thải. Doanh nghiệp nên tham gia vào các liên minh EPR trong các lĩnh vực rộng hoặc trong ngành, và trong ngành giấy là có EPR trong ngành giấy. Đầu tư vào số hóa, chuyển đổi số, trí tuệ nhân tạo (AI) để nâng cao năng lực trong điều hành, quản lý, sản xuất. Việc này giúp minh bạch việc truy xuất nguồn gốc, nhập khẩu nguyên liệu, tăng niềm tin cho khách hàng và đối tác.
Cùng với đó là cần tiếp tục phát huy vai trò của Hiệp hội Giấy và Bột giấy Việt Nam (VPPA) đóng góp trong việc phản ánh ý kiến doanh nghiệp tới cơ quan quản lý. Trong bối cảnh cạnh tranh khốc liệt như hiện nay, Hiệp hội cần chủ động hơn nữa trong việc điều phối thông tin thị trường, hỗ trợ xúc tiến thương mại, bảo vệ lợi ích ngành giấy trong các vấn đề về thuế, nhập khẩu và xây dựng hàng rào kỹ thuật. Phát huy vai trò đầu mối kết nối các đơn vị trong chuỗi giá trị ngành giấy, từ trồng rừng nguyên liệu, sản xuất bột giấy đến tiêu thụ sản phẩm cuối cùng nhằm tạo ra hệ sinh thái gắn kết và chia sẻ lợi ích lâu dài.
Bên cạnh đó, vai trò định hướng chính sách của Nhà nước cũng rất quan trọng. Ngành giấy là một trong những ngành sử dụng tài nguyên lớn, chịu ảnh hưởng từ nhiều chính sách về môi trường, lâm nghiệp, thuế suất và thương mại quốc tế. Do đó, cần có cơ chế hỗ trợ rõ ràng hơn trong đầu tư đổi mới công nghệ, khuyến khích doanh nghiệp sản xuất xanh - sạch - tuần hoàn đáp ứng được các yêu cầu khắt khe của các thị trường nhập khẩu./.
