Để hạn chế những rủi ro không cần thiết trong quá trình xuất khẩu hàng hóa thì doanh nghiệp cần nâng cao nhận thức về phòng vệ thương mại, không e ngại, né tránh; chủ động phối hợp với cơ quan quản lý Nhà nước để giải quyết vụ việc.
Để gỡ khó cho ngành và khơi thông xuất khẩu, Thủ tướng Chính phủ đã quyết định giảm thuế xuất khẩu với mặt hàng clinker, xi măng từ 10% xuống còn 5%, áp dụng từ cuối tháng 5/2025 đến hết năm 2026. Tuy nhiên, ở các thị trường bên ngoài, xi măng Việt Nam đang đối mặt với hàng rào bảo hộ ngày càng lớn.
Dù thuế xuất khẩu clinker giảm xuống 5%, nhưng trước hàng loạt rào cản về thuế và kỹ thuật từ các thị trường nhập khẩu, ngành xi măng Việt Nam là một trong số những ngành thời gian qua phải ứng phó với việc bị điều tra phòng vệ thương mại tại thị trường xuất khẩu.
Hiệp hội Xi măng Việt Nam (VNCA) cho biết, Đài Loan (Trung Quốc) đã quyết định áp thuế chống bán phá giá đối với xi măng và clinker của Việt Nam, với biên độ dao động từ 13,59% đến 23,20%. Quyết định này có hiệu lực trong vòng 5 năm, từ tháng 7/2025 đến tháng 7/2030, khiến sản phẩm xi măng Việt Nam xuất sang Đài Loan với giá cao, làm giảm mạnh khả năng chốt đơn hàng.
Ngoài Đài Loan, xi măng và clinker xuất khẩu của Việt Nam còn đang chịu thuế phòng vệ thương mại tại một số thị trường chủ lực như Philippines và Bangladesh.
Cụ thể, Philippines là thị trường xuất khẩu lớn nhất của ngành, áp dụng biện pháp phòng vệ với xi măng từ nhiều nước, trong đó có Việt Nam. Bangladesh và Malaysia cũng điều chỉnh chính sách nhập khẩu, như tăng nhập xi măng từ các nguồn dư thừa tại Pakistan, UAE. Do bị áp thuế, thời gian qua, xuất khẩu sang Philippines đã giảm rất mạnh, 7 tháng năm nay, xi măng, clinker Việt Nam xuất sang thị trường này giảm hơn 20% về trị giá.
Cùng với khó khăn tại các thị trường lớn như Trung Quốc và Bangladesh, 3 năm gần nhất, xuất khẩu xi măng, clinker chỉ đạt 29 - 32 triệu tấn/năm (doanh thu dưới 1,4 tỷ USD/năm), trong khi năm cao điểm 2021 đạt 45 triệu tấn, trị giá gần 1,8 tỷ USD.
Cùng với đó, xi măng xuất khẩu còn chịu ảnh hưởng từ chính sách thương mại của Mỹ, siết các tiêu chuẩn nhập khẩu vật liệu xây dựng có mức phát thải cao, trong đó có xi măng và clinker.
Theo TS. Lương Đức Long, Phó Chủ tịch kiêm Tổng thư ký Hiệp hội Xi măng Việt Nam, chính sách giảm thuế xuất khẩu clinker xi măng xuống 5% được kỳ vọng tạo lực đẩy mới cho xuất khẩu xi măng, với hàng loạt rào cản từ rào cản kỹ thuật và thuế phòng vệ thương mại ảnh hưởng nặng nề đến xuất khẩu của ngành vật liệu này. Philippines là nước hiện đang nhập khẩu xi măng và Việt Nam là nước xuất khẩu vào Philippines lớn nhất, chiếm khoảng 92% tổng lượng nhập vào Philippines. Vì lẽ đó, năm 2021, các nhà sản xuất xi măng của Philippines đã kiện Việt Nam bán phá giá, gây thiệt hại đến sản xuất trong nước của họ. Hiện nay, sản lượng sản xuất xi măng của Việt Nam đứng thứ 3 thế giới, chỉ sau Trung Quốc và Ấn Độ. Trong đó Philippines, Trung Quốc, Bangladesh là 3 thị trường Việt Nam xuất khẩu xi măng nhiều nhất. Và khi sản lượng xuất khẩu xi măng lớn và có sức cạnh tranh sẽ bị chú ý áp dụng các biện pháp phòng vệ thương mại.
Nhằm đảm bảo lợi ích của doanh nghiệp sản xuất/ xuất khẩu của Việt Nam, Cục Phòng vệ Thương mại khuyến nghị Hiệp hội và doanh nghiệp trong lĩnh vực này cần xem xét phương án đề nghị cơ quan điều tra phòng vệ thương mại Đài Loan rà soát hàng năm/ định kỳ hoặc rà soát nhà xuất khẩu mới để đạt được mức thuế thấp hơn trong thời gian tới. Đồng thời cân nhắc khả năng khiếu kiện Quyết định áp thuế ra Tòa án hành chính Thành phố Đài Bắc, Đài Loan (Trung Quốc) trong trường hợp Quyết định không phù hợp với quy định của Đài Loan và WTO. Mặt khác, doanh nghiệp cần đa dạng hóa sản phẩm và thị trường xuất khẩu. Cần liên hệ, trao đổi với Cục trong trường hợp cần tư vấn, hỗ trợ kỹ thuật.
Để hạn chế những rủi ro không cần thiết trong quá trình xuất khẩu hàng hóa thì doanh nghiệp cần nâng cao nhận thức về phòng vệ thương mại, không e ngại, né tránh; chủ động phối hợp với cơ quan quản lý Nhà nước để giải quyết vụ việc. Bên cạnh đó, các doanh nghiệp cần lưu ý về truy xuất nguồn gốc, cạnh tranh về giá cả và đặc biệt cần thận trọng với hàng hóa chuyển tải, lẩn tránh các biện pháp phòng vệ thương mại từ nước thứ ba.
Trước xu hướng các vụ việc điều tra phòng vệ thương mại gia tăng mạnh, Cục Phòng vệ Thương mại, Bộ Công Thương đã và đang triển khai nhiều hoạt động hỗ trợ doanh nghiệp như cảnh báo sớm nguy cơ bị điều tra phòng vệ thương mại để doanh nghiệp chủ động xây dựng kế hoạch xử lý; cùng với đó, trao đổi với hiệp hội, doanh nghiệp để cung cấp thông tin, cập nhật diễn biến vụ việc và thống nhất phương án ứng phó; tư vấn pháp lý, quy trình thủ tục điều tra, quy định/thông lệ điều tra của nước khởi kiện và đưa ra các khuyến nghị, hướng xử lý cụ thể./.
