Tại quê hương Hà Tĩnh, Đền thờ ông được xếp hạng Di tích Lịch sử văn hóa quốc gia vào năm 1992. Tên ông được đặt cho nhiều con đường, trường học để gìn giữ ký ức và truyền cảm hứng cho các thế hệ.
Sáng 25/11, tại xã Trường Lưu, tỉnh Hà Tĩnh tổ chức Lễ kỷ niệm 310 năm Ngày sinh Thám hoa Phan Kính (1715–2025) nhằm ôn lại cuộc đời, sự nghiệp và tôn vinh những đóng góp to lớn của vị danh nhân kiệt xuất đối với quê hương, đất nước.
Thám hoa Phan Kính, tự Dĩ Trực, hiệu Tĩnh Trai, sinh ngày 11/11 năm Ất Mùi (tức ngày 6/12/1715) tại thôn Vĩnh Gia, xã Lai Thạch, huyện La Giang (nay là xã Trường Lưu). Ngay từ nhỏ, ông đã nổi tiếng là thần đồng với khả năng ứng đối linh hoạt và tinh thần hiếu học vượt bậc. Tại Kỳ thi Hội năm Quý Hợi (1743), ông đã xuất sắc đỗ Đệ nhất giáp Tiến sĩ cập đệ tam danh (Thám hoa). Ông là người đứng đầu kỳ thi năm đó do triều đình không lấy Trạng nguyên, Bảng nhãn. Thành công này đã mở đường cho ông bước vào chính trường với khát vọng dựng nước, trị quốc, an dân.
Trên con đường quan lộ, Thám hoa Phan Kính đã để lại dấu ấn sâu sắc tại nhiều vị trí, ông lần lượt đảm nhiệm các chức vụ từ Hàn Lâm viện Đãi chế, Giám khảo kỳ thi Hương, đến Đốc đồng Thanh Hoa, Đốc thị Nghệ An, Đốc đồng Tuyên Quang và Kinh lược sứ đạo Hưng Hóa. Ở mỗi nhiệm vụ, mỗi vùng đất đi qua, ông đều ghi dấu sự liêm chính, cẩn trọng và tấm lòng vì dân, vì nước.
Thám hoa Phan Kính được khẳng định là nhà chính trị giỏi, nhà ngoại giao xuất chúng. Trong chuyến đi sứ sang nhà Thanh, ông đã để lại ấn tượng sâu sắc, được vua Càn Long ban tặng danh vị “Lưỡng quốc Đình nguyên Thám hoa”, thể hiện sự ngưỡng mộ của triều đình phương Bắc đối với trí tuệ Việt Nam.
Cuộc đời và sự nghiệp của Thám hoa Phan Kính đã để lại một di sản sâu sắc về tinh thần hiếu học, đạo lý làm người. Tại quê hương Hà Tĩnh, Đền thờ ông được xếp hạng Di tích Lịch sử văn hóa quốc gia vào năm 1992. Tên ông được đặt cho nhiều con đường, trường học để gìn giữ ký ức và truyền cảm hứng cho các thế hệ.
Phát biểu tại buổi lễ, Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Hà Tĩnh Nguyễn Viết Trường khẳng định, cuộc đời Thám hoa Phan Kính là tấm gương sáng về tinh thần hiếu học và vượt khó vươn lên để lập thân, lập nghiệp cống hiến cho đất nước.
Tư tưởng yên dân, hết lòng phục vụ nhân dân của cụ là bài học quý giá để xây dựng đội ngũ cán bộ. Đặc biệt, những bài học về hòa hiếu đàm phán, thương lượng ngoại giao của ông cần được phát huy trong thời đại mới, góp phần thúc đẩy hợp tác, nâng cao vị thế của quê hương Hà Tĩnh và đất nước Việt Nam trên trường quốc tế./.
