Song song với đó, các chính sách hỗ trợ của Đảng và Nhà nước đã tạo môi trường thuận lợi cho sự phát triển của văn học nghệ thuật.
Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đang trong quá trình xây dựng dự thảo Nghị định quy định về khuyến khích phát triển văn học (tên ban đầu là Nghị định về hoạt động văn học).
Phó Giáo sư, Tiến sỹ Bùi Hoài Sơn, Ủy viên thường trực Ủy ban Văn hóa, Giáo dục của Quốc hội khẳng định: Việc xây dựng Nghị định quy định về khuyến khích phát triển văn học là một yêu cầu cấp thiết trong bối cảnh nền văn học nghệ thuật Việt Nam đang đứng trước những cơ hội và thách thức lớn. Đây là một bước tiến quan trọng nhằm hoàn thiện hành lang pháp lý, thúc đẩy, định hướng và bảo vệ các hoạt động sáng tạo văn học trong thời kỳ hội nhập sâu rộng, đổi mới toàn diện.
*Phóng viên: Ông có đánh giá như thế nào về tình hình phát triển văn học nghệ thuật của đất nước trong thời gian qua?
*Phó Giáo sư, Tiến sỹ Bùi Hoài Sơn: Tình hình phát triển văn học nghệ thuật của Việt Nam trong thời gian qua đã đạt được nhiều thành tựu đáng khích lệ, phản ánh sức sống mãnh liệt và sự đa dạng của nền văn hóa dân tộc trong bối cảnh hội nhập và đổi mới. Văn học nghệ thuật không chỉ là lĩnh vực sáng tạo quan trọng mà còn là tiếng nói tâm hồn, phản ánh hiện thực xã hội và góp phần định hình bản sắc văn hóa dân tộc trong thời kỳ hiện đại.
Một điểm sáng nổi bật là sự đa dạng hóa về nội dung và hình thức sáng tạo. Văn học và nghệ thuật đã chạm đến nhiều khía cạnh của đời sống đương đại, từ những vấn đề lịch sử, truyền thống đến các thách thức của xã hội hiện đại như toàn cầu hóa, đô thị hóa và biến đổi khí hậu. Các bộ phim hay như Mai, Mắc Biếc, Lật mặt, Đào, Phở và Piano, hay các bài hát khai thác chất liệu truyền thống của Hà Myo, Hoàng Thùy Linh,... đã được đón nhận bởi công chúng. Các tác phẩm đã không ngừng khai thác chiều sâu tâm lý, mở rộng biên giới thẩm mỹ và thử nghiệm các phong cách biểu đạt mới, qua đó làm giàu thêm kho tàng văn hóa dân tộc.
Đáng chú ý, đội ngũ văn nghệ sĩ ngày càng chủ động hội nhập quốc tế. Nhiều tác phẩm của văn học, âm nhạc, điện ảnh, mỹ thuật đã được giới thiệu và nhận được sự đánh giá cao tại các diễn đàn nghệ thuật quốc tế. Điều này không chỉ khẳng định vị thế của văn học nghệ thuật Việt Nam trên trường quốc tế mà còn góp phần quảng bá hình ảnh đất nước, con người Việt Nam ra thế giới.
Song song với đó, các chính sách hỗ trợ của Đảng và Nhà nước, như tăng cường đầu tư cho các thiết chế văn hóa, khuyến khích sáng tạo, và bảo tồn các giá trị văn hóa truyền thống, đã tạo môi trường thuận lợi cho sự phát triển của văn học nghệ thuật. Luật Điện ảnh, Luật Sở hữu trí tuệ, và các chương trình hỗ trợ nghệ thuật đương đại đã thúc đẩy không chỉ sáng tạo mà còn bảo vệ quyền lợi của nghệ sĩ.
Tuy nhiên, bên cạnh những thành tựu, vẫn còn tồn tại nhiều thách thức. Một số lĩnh vực nghệ thuật truyền thống đang phải đối mặt với nguy cơ mai một do sự thiếu quan tâm của giới trẻ hoặc chưa có chính sách bảo tồn phù hợp. Cơ chế xã hội hóa trong nghệ thuật còn nhiều bất cập, trong khi sự cạnh tranh với các sản phẩm giải trí ngoại nhập đang ngày càng gay gắt. Đặc biệt, công tác phê bình và lý luận nghệ thuật vẫn chưa phát huy được vai trò dẫn dắt, định hướng sáng tạo và công chúng.
Nhìn chung, văn học nghệ thuật Việt Nam đang đứng trước cơ hội và thách thức lớn trong bối cảnh hội nhập và cách mạng công nghiệp 4.0. Việc phát huy vai trò của văn học nghệ thuật, gắn bó sâu sắc với đời sống dân tộc và mở rộng giao lưu quốc tế, sẽ là động lực quan trọng để góp phần xây dựng một nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc, đồng hành cùng sự phát triển của đất nước.
* Phóng viên: Ngành văn hóa đang xây dựng Nghị định quy định về khuyến khích phát triển văn học. Theo ông, việc xây dựng Nghị định này có cần thiết hay không và nó sẽ tác động như thế nào đến việc phát triển nền văn học nghệ thuật nước nhà trong thời gian tới?
*Phó Giáo sư, Tiến sỹ Bùi Hoài Sơn: Việc xây dựng Nghị định quy định về khuyến khích phát triển văn học là một yêu cầu cấp thiết trong bối cảnh nền văn học nghệ thuật Việt Nam đang đứng trước những cơ hội và thách thức lớn. Đây không chỉ là một bước tiến quan trọng nhằm hoàn thiện hành lang pháp lý mà còn góp phần thúc đẩy, định hướng, và bảo vệ các hoạt động sáng tạo văn học trong thời kỳ hội nhập sâu rộng và đổi mới toàn diện.
Một mặt, Nghị định sẽ tạo cơ sở pháp lý rõ ràng, minh bạch để quản lý các hoạt động văn học, từ sáng tác, xuất bản đến phổ biến và tiếp cận công chúng. Điều này đặc biệt cần thiết khi văn học không chỉ phản ánh đời sống mà còn đóng vai trò quan trọng trong việc giáo dục tư tưởng, xây dựng đạo đức và bồi đắp bản sắc văn hóa dân tộc. Với sự bảo trợ của một khung pháp lý đồng bộ, các nhà văn và tổ chức văn học sẽ có điều kiện thuận lợi hơn để phát huy khả năng sáng tạo mà không lo ngại những rào cản từ cơ chế, thủ tục.
Mặt khác, Nghị định cũng sẽ giúp bảo vệ quyền lợi của các tác giả trong bối cảnh số hóa và thương mại hóa các sản phẩm văn học đang diễn ra mạnh mẽ. Những quy định rõ ràng về sở hữu trí tuệ, quyền tác giả, và phân phối tác phẩm sẽ hạn chế tình trạng vi phạm bản quyền, đồng thời khuyến khích sáng tạo bền vững. Đây là yếu tố quan trọng để xây dựng một môi trường văn học lành mạnh, nơi các giá trị sáng tạo được tôn trọng và khuyến khích.
Không chỉ dừng lại ở bảo vệ, Nghị định về hoạt động văn học còn có thể thúc đẩy xã hội hóa, huy động nguồn lực từ các tổ chức, doanh nghiệp và cộng đồng để phát triển văn học nghệ thuật. Những cơ chế hỗ trợ tài chính, khuyến khích hợp tác công tư trong sáng tác và phổ biến tác phẩm sẽ mở rộng cơ hội cho các nhà văn trẻ, đồng thời lan tỏa giá trị văn học đến đông đảo công chúng, đặc biệt là thế hệ trẻ.
Đáng chú ý, trong bối cảnh hội nhập quốc tế, Nghị định có thể đóng vai trò như một “cầu nối” quan trọng, hỗ trợ các tác phẩm văn học Việt Nam tiếp cận thị trường quốc tế. Những quy định liên quan đến dịch thuật, quảng bá, và tổ chức các sự kiện giao lưu văn học sẽ tạo điều kiện để văn học Việt Nam bước ra thế giới, khẳng định bản sắc và tiếng nói riêng trong nền văn học toàn cầu.
Tuy nhiên, để Nghị định thực sự phát huy hiệu quả, cần đảm bảo sự tham gia ý kiến rộng rãi từ các nhà văn, nhà nghiên cứu và tổ chức văn học trong quá trình xây dựng. Nghị định cần mang tính thực tiễn cao, linh hoạt trước sự thay đổi của đời sống xã hội và xu hướng toàn cầu, đồng thời không tạo thêm gánh nặng hành chính cho hoạt động sáng tạo.
Nhìn chung, việc xây dựng Nghị định quy định về khuyến khích phát triển văn học là một bước đi chiến lược, không chỉ góp phần củng cố nền tảng pháp lý cho ngành văn học mà còn mở ra nhiều cơ hội để văn học nghệ thuật Việt Nam phát triển mạnh mẽ, bền vững và hội nhập sâu rộng trong tương lai./.
Thanh Giang (thực hiện)
