Các đại biểu cho rằng, Đắk Lắk cần chuyển từ mô hình bảo tồn thụ động sang bảo tồn chủ động, sáng tạo, gắn với phát triển bền vững, lấy cộng đồng làm trung tâm, hướng tới phát triển bền vững cả về văn hóa, sinh thái và sinh kế.
Ngày 19/11, UBND tỉnh Đắk Lắk tổ chức Hội nghị chuyên đề “Bảo tồn và phát huy di sản văn hóa trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk”. Đây là sự kiện nằm trong Tuần Di sản văn hóa các dân tộc tỉnh Đắk Lắk năm 2025 với chủ đề “Âm vang cồng chiêng - gắn kết cộng đồng”.
Tại hội nghị, các đại biểu, nhà khoa học đã thảo luận về thực trạng và giải pháp bảo tồn, phát huy di sản văn hóa, nhất là những di sản văn hóa đặc sắc như không gian văn hóa cồng chiêng Tây Nguyên, các lễ hội, di tích lịch sử, kiến trúc truyền thống…
Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Đắk Lắk Trần Hồng Tiến cho biết, tỉnh hiện có 176 di tích được xếp hạng, phân bố khắp các xã, phường. Thời gian qua, công tác bảo tồn, phát huy các giá trị di sản văn hóa đạt được kết quả quan trọng, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh; góp phần phục hồi, bảo tồn, phát huy nhiều giá trị văn hóa đặc trưng, tiêu biểu của các dân tộc; tạo thêm việc làm, tăng thu nhập và thúc đẩy quá trình xóa đói, giảm nghèo tại vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi.
Tuy nhiên, việc bảo tồn và phát huy di sản văn hóa của tỉnh đang gặp thách thức. Quá trình phát triển kinh tế dẫn đến những xung đột, ảnh hưởng tiêu cực đối với di sản, nhất là cảnh quan môi trường các danh lam thắng cảnh; thiếu hụt đội ngũ cán bộ chuyên trách có chuyên môn sâu về bảo tồn và phát huy di sản; chính sách đãi ngộ đặc thù để thu hút và giữ chân chuyên gia, nhà khoa học làm công tác văn hóa…
Tiến sĩ Phạm Thị Xuân Nga, Phó Giám đốc chi nhánh Viện Khoa học xã hội vùng Trung Bộ và Tây Nguyên cho rằng: Hệ thống di sản văn hóa Đắk Lắk là một bức tranh tổng thể đa sắc màu, hội tụ từ các di tích lịch sử, kiến trúc nghệ thuật độc đáo ở Tây Nguyên và Duyên hải Nam Trung Bộ, đến các di sản phi vật thể của nhân loại như cồng chiêng Tây Nguyên, bài chòi… Để bảo tồn và phát huy bền vững những giá trị này, cần khắc phục kịp thời các khó khăn. Mục tiêu là vừa giữ vững được tính nguyên gốc của di sản, vừa tạo ra giá trị kinh tế bền vững từ kho tàng văn hóa phong phú của tỉnh. Với sự vào cuộc đồng bộ của Nhà nước, cộng đồng và chuyên gia, di sản văn hóa Đắk Lắk sẽ được bảo vệ và trở thành động lực cho sự phát triển.
Theo Tiến sĩ Nguyễn Thị Thu Trang, Đại học Văn hóa Thành phố Hồ Chí Minh: Đắk Lắk cần chuyển từ mô hình bảo tồn thụ động sang bảo tồn chủ động, sáng tạo, gắn với phát triển bền vững, lấy cộng đồng làm trung tâm, hướng tới phát triển bền vững cả về văn hóa, sinh thái và sinh kế.
Đơn cử như "Không gian văn hóa Cồng chiêng Tây Nguyên" chỉ thật sự tồn tại khi vang lên trong buôn làng, nghi lễ và sinh hoạt cộng đồng nên cần tạo “tính sống” của di sản - yếu tố cốt lõi được UNESCO khẳng định. Việc duy trì thực hành cồng chiêng không chỉ dựa vào các lớp truyền dạy, đội biểu diễn hay liên hoan văn nghệ… mà phải đảm bảo “tính sống” của di sản khi được lồng ghép trong dòng chảy văn hóa tự nhiên, trong đời sống hằng ngày của cộng đồng buôn làng. Hay tri thức nông nghiệp và cảnh quan văn hóa Đập Đồng Cam (di tích quốc gia) muốn bảo tồn và phát triển phải là di sản “sống”. Tính "sống” của di sản thể hiện ở chuỗi thực hành hằng năm. Đây không chỉ là dấu tích của lịch sử kỹ thuật, mà là một hệ tri thức sống động, đang được cộng đồng tiếp tục thực hành, điều chỉnh và lan tỏa. Điều này minh chứng rõ rệt cho ứng dụng quan điểm “di sản sống” vào thực tiễn, nơi quá khứ không bị “đóng băng” mà được phát huy thành nguồn lực phát triển, hướng tới cộng đồng cho hiện tại và tương lai, Tiến sĩ Nguyễn Thị Thu Trang cho hay.
UBND tỉnh Đắk Lắk yêu cầu các Sở, ngành, địa phương tiếp tục quán triệt, triển khai thực hiện có hiệu quả các chủ trương, chính sách bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa, nhất là các di tích đã được xếp hạng và di sản văn hóa cồng chiêng, nghệ thuật bài chòi, nhiều loại hình văn hóa truyền thống đặc sắc khác. Các đơn vị cần gắn công tác bảo tồn, phát huy di sản văn hóa với phát triển kinh tế – xã hội, xây dựng đời sống văn hóa, phát triển du lịch bền vững và quảng bá hình ảnh Đắk Lắk; tăng cường vai trò chủ thể của cộng đồng trong bảo tồn di sản, đề cao tinh thần “cộng đồng là chủ thể sáng tạo, thực hành, truyền dạy và hưởng thụ văn hóa”. Các bên liên quan đẩy mạnh xã hội hóa, huy động các nguồn lực trong và ngoài tỉnh tham gia bảo tồn, phát huy di sản văn hóa./.
