Những “ngôi nhà tri thức” với nguồn sách phong phú, cách tổ chức linh hoạt đang từng bước phát huy vai trò quan trọng trong việc hình thành văn hóa đọc, tạo nền tảng tri thức cho thế hệ trẻ tỉnh.
Trong bối cảnh môi trường số ngày càng lấn át thói quen đọc sách truyền thống, nhiều trường học ở Thanh Hóa đã chủ động đầu tư, nâng cấp hệ thống thư viện nhằm xây dựng không gian học tập mở, khơi dậy niềm say mê đọc sách cho học sinh. Những “ngôi nhà tri thức” với nguồn sách phong phú, cách tổ chức linh hoạt đang từng bước phát huy vai trò quan trọng trong việc bồi đắp văn hóa đọc, góp phần hình thành nền tảng tri thức vững chắc cho thế hệ trẻ trên địa bàn tỉnh.
Trường Trung học cơ sở Tây Đô ở xã Vĩnh Lộc vốn là một trong những đơn vị giáo dục tiêu biểu của huyện Vĩnh Lộc (cũ), không chỉ được biết đến bởi chất lượng dạy và học ổn định, học sinh đầu vào được tuyển chọn qua khảo sát, mà còn bởi cách nhà trường chú trọng xây dựng văn hóa đọc. Thư viện của nhà trường hiện có diện tích 130 m² với hơn 5.215 đầu sách, truyện các loại, đáp ứng nhu cầu đọc và tra cứu của học sinh, giáo viên. Không gian thư viện được bố trí khoa học gồm phòng đọc dành cho học sinh, phòng đọc cho giáo viên, khu vực lưu trữ tài nguyên thông tin cùng bộ phận mượn – trả và quản lý. Hệ thống thiết bị hiện đại như máy tính kết nối Internet, máy in, các phương tiện nghe nhìn được trang bị đầy đủ, phục vụ hiệu quả cho hoạt động học tập và nghiên cứu. Thư viện cũng ứng dụng phần mềm quản lý theo đúng quy định hiện hành, kết hợp với các thiết bị công nghệ thông tin như ti vi, máy chiếu, máy quét mã vạch để nâng cao hiệu quả vận hành. Toàn bộ giá kệ, bàn đọc, bàn tra cứu được bố trí hợp lý, tạo nên môi trường học tập thân thiện, tiện nghi cho giáo viên và học sinh.
Em Nguyễn Khánh Linh, lớp 7A, Trường Trung học cơ sở Tây Đô chia sẻ, em rất yêu thích không gian tại thư viện của nhà trường, mỗi góc nhỏ đều được bài trí rất tinh tế và đẹp mắt, tạo hứng thú cho các em mỗi khi ghé thư viện đọc sách. Ở đây, có rất nhiều các đầu sách, báo, truyện tranh… để các em đọc thư giãn sau những giờ học căng thẳng.
Theo ông Trịnh Trung Châu, Hiệu trưởng Trường Trung học cơ sở Tây Đô, cùng với việc trưng bày các loại sách, truyện thông thường, thư viện giành riêng một góc trang trọng trưng bày sách về Chủ tịch Hồ Chí Minh. Hàng chục đầu sách, từ truyện kể về Bác dành cho thiếu nhi, các tác phẩm viết về tư tưởng – đạo đức – phong cách Hồ Chí Minh đến những hồi ký, tư liệu lịch sử quý được sắp xếp khoa học, dễ tiếp cận. Góc sách đặc biệt này không chỉ giúp học sinh hiểu hơn về cuộc đời, sự nghiệp và tấm gương đạo đức của Người, mà còn góp phần bồi đắp lòng yêu nước, nuôi dưỡng khát vọng học tập, rèn luyện và ý thức trách nhiệm của thế hệ trẻ. Đây cũng là một trong những điểm nhấn quan trọng trong hoạt động giáo dục truyền thống, giúp lan tỏa những giá trị tốt đẹp của Bác đến với mỗi học sinh trong nhà trường.
Dù còn nhiều khó khăn về cơ sở vật chất, nhưng Trường Tiểu học Yên Thái (xã Yên Trường) vẫn ưu tiên dành một không gian rộng hơn 100m² để xây dựng thư viện thân thiện cho học sinh. Không gian được thiết kế khoa học với các khu chức năng rõ ràng: khu sách tham khảo, sách truyện thiếu nhi, sách kỹ năng sống được phân loại và sắp xếp trên các kệ gỗ thấp, phù hợp chiều cao học sinh; khu đọc mở với bàn ghế nhẹ, có thể linh hoạt di chuyển phục vụ hoạt động nhóm; góc “thư viện xanh” trang trí cây xanh tạo cảm giác gần gũi. Ngoài ra, nhà trường bố trí phòng đọc yên tĩnh và khu máy tính kết nối Internet để giáo viên, học sinh tra cứu tài liệu phục vụ học tập. Hệ thống pano, tranh minh họa, khẩu hiệu về văn hóa đọc được treo hài hòa, giúp tổng thể không gian thêm sinh động, hấp dẫn học sinh mỗi khi đến thư viện.
Ông Lê Ngọc Nghĩa, Hiệu trưởng Trường Tiểu học Yên Thái cho biết, hiện nhà trường có hơn 1.000 đầu sách, được sắp xếp khoa học theo từng chủ đề như truyện thiếu nhi, sách kỹ năng sống, sách tham khảo các môn học, sách khoa học – khám phá… Không chỉ đa dạng về thể loại, thư viện còn được nhà trường thường xuyên bổ sung thêm sách mới, nhất là các đầu sách truyện tranh, truyện lịch sử, sách khoa học trực quan – những dòng sách được học sinh yêu thích. Nhờ cách bố trí ngăn nắp, thân thiện và phong phú, thư viện đã trở thành điểm đến quen thuộc của nhiều em sau mỗi giờ học, góp phần khơi gợi niềm say mê đọc sách và xây dựng văn hóa đọc trong nhà trường.
Mỗi tháng, nhà trường đều tổ chức cho học sinh tham gia giờ đọc sách tại thư viện và giới thiệu một cuốn sách tiêu biểu, có thể là sách về lịch sử, về danh nhân văn hóa, gương doanh nhân hay các kỹ năng sống. Hoạt động này không chỉ giúp các em tiếp cận nhiều tri thức bổ ích, mà còn góp phần bồi đắp lòng tự hào dân tộc, hình thành nhân cách và nuôi dưỡng những giá trị sống tích cực. Việc duy trì hoạt động đọc và giới thiệu sách thường xuyên đã tạo nên thói quen đọc chủ động cho học sinh, giúp các em dần hình thành văn hóa đọc ngay từ lứa tuổi tiểu học. Đây cũng là cách nhà trường lan tỏa tình yêu sách, xây dựng môi trường học tập lành mạnh, nơi mỗi cuốn sách trở thành người bạn đồng hành trên hành trình khám phá tri thức của các em.
Được công nhận thư viện chuẩn mức độ 2 năm 2025, Thư viện Trường Tiểu học Yên Thọ, xã Quý Lộc sở hữu hệ thống tài nguyên thông tin phong phú, đáp ứng đầy đủ nhu cầu học tập, giải trí của học sinh và phục vụ hiệu quả hoạt động giảng dạy của giáo viên. Thư viện có gần 8.000 tài liệu tham khảo truyền thống, hơn 4.000 học liệu điện tử và gần 1.000 số báo, tạp chí. Toàn bộ sách, tài liệu được thể hiện trên mục lục điện tử, thay cho mục lục truyền thống, giúp bạn đọc dễ tra cứu. Không gian sắp xếp ngăn nắp, khoa học; tranh ảnh, bản đồ được phân chia theo từng khối lớp, thuận tiện cho việc sử dụng.
Thầy giáo Hồ Văn Cường, Hiệu trưởng Trường Tiểu học Yên Thọ, xã Quý Lộc cho biết, ngoài thư viện chung, nhà trường còn xây dựng thư viện lớp học với mô hình Tủ sách Lam Sơn do cựu học sinh Trường Trung học phổ thông Chuyên Lam Sơn trao tặng. Mỗi lớp có một tủ sách với nhiều loại sách phong phú về chủng loại, phù hợp với lứa tuổi và nhu cầu đọc của học sinh. Hằng năm, tủ sách Lam Sơn tiếp tục được bổ sung từ nguồn thư viện nhà trường hoặc sách do học sinh đóng góp, góp phần lan tỏa văn hóa đọc trong toàn trường.
Mặc dù thời gian qua các nhà trường đã được đầu tư về cơ sở vật chất nhưng thực tế cho thấy hệ thống thư viện vẫn chỉ dừng ở mức đáp ứng những nhu cầu tối thiểu. Nhiều thư viện còn thiếu không gian, nguồn sách nghèo nàn, trang thiết bị chưa đồng bộ; đội ngũ cán bộ chuyên môn thư viện chưa được bố trí đầy đủ, và hệ thống máy tính phục vụ thư viện thông minh vẫn còn là khoảng trống. Trong bối cảnh thời đại 4.0, khi văn hóa đọc giữ vai trò then chốt trong việc hình thành tri thức và năng lực tự học của người học, nhu cầu đầu tư mạnh mẽ và bài bản cho thư viện trường học trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết. Chỉ khi được quan tâm đúng mức, thư viện mới thực sự trở thành “trái tim tri thức” của nhà trường, góp phần nuôi dưỡng thói quen đọc và tạo dựng nền tảng tri thức vững bền cho thế hệ tương lai…/.
