Mỗi tấm thổ cẩm là một “văn bản” độc đáo chứa đựng hình ảnh dòng nước, muông thú, nhà sàn tượng trưng cho sự ổn định và tuần hoàn của cuộc sống. Tất cả tạo nên ngôn ngữ hoa văn độc đáo của người Mạ.
Ngày 18/11, Bảo tàng Phụ nữ Nam Bộ khai mạc trưng bày chuyên đề “Nghề dệt thổ cẩm truyền thống của phụ nữ dân tộc Mạ ở xã Tà Lài, tỉnh Đồng Nai”.
Phó Giám đốc Bảo tàng Phụ nữ Nam Bộ Nguyễn Quốc Chính cho biết, trưng bày lần này không chỉ giới thiệu về đời sống sinh hoạt, tín ngưỡng và kỹ thuật dệt thủ công của người Mạ mà còn tôn vinh vai trò của phụ nữ trong giữ gìn di sản văn hóa quý giá. Không gian trưng bày mang đến cho công chúng nhiều hiện vật đặc sắc như trang phục cưới, tấm đắp cùng những sản phẩm ứng dụng hiện đại như túi xách, khăn, trang sức. Sự sáng tạo này cho thấy sức sống bền bỉ của nghề dệt Tà Lài, vừa bảo tồn nét cổ truyền và mở ra cơ hội sinh kế mới cho cộng đồng. Ông kỳ vọng, trưng bày sẽ mang lại cho khách tham quan những trải nghiệm sâu sắc về một di sản văn hóa sống động, giàu bản sắc của người Mạ.
Dân tộc Mạ là một trong 54 dân tộc của Việt Nam, sinh sống chủ yếu tại Lâm Đồng và Đồng Nai. Tại xã Tà Lài, nghề dệt thổ cẩm không chỉ là phương thức lao động truyền thống mà đã trở thành biểu đạt văn hóa cốt lõi, phản ánh thế giới quan, tín ngưỡng và đời sống tinh thần của cộng đồng. Đây cũng là kho tàng tri thức bản địa được trao truyền từ đời này sang đời khác. Từ 8 - 9 tuổi, các bé gái đã ngồi bên khung cửi, tập những động tác đầu tiên dưới sự hướng dẫn của bà và mẹ. Mỗi tấm thổ cẩm là một “văn bản” độc đáo chứa đựng hình ảnh dòng nước, muông thú, nhà sàn tượng trưng cho sự ổn định và tuần hoàn của cuộc sống. Tất cả tạo nên ngôn ngữ hoa văn độc đáo của người Mạ.
Là một nghệ nhân trẻ gắn bó với nghề hơn 20 năm, chị Ka Hương (sinh năm 1991) cho biết, trong ký ức của chị, tiếng thoi gõ lách cách, màu chỉ nhuộm từ lá và vỏ cây, mùi sợi phơi nắng đã trở thành một phần của tuổi thơ. Xuất thân trong gia đình có nhiều đời làm thổ cẩm, chị học nghề từ mẹ, rồi tự mình mày mò để nâng cao kỹ thuật. Dệt thổ cẩm của người Mạ không có một công thức cố định. Tất cả đều dựa vào kinh nghiệm và sự cảm nhận của từng người thợ. Những gam màu đặc trưng như đen, trắng, xanh, đỏ, nâu, vàng được phối hợp theo tinh thần riêng của mỗi gia đình; trong đó màu trắng luôn giữ vai trò chủ đạo vì biểu tượng của sự tinh khiết và hài hòa.
Qua mỗi thế hệ, người Mạ lại sáng tạo thêm hoa văn mới phù hợp với đời sống, giúp thổ cẩm Tà Lài vừa giữ được dáng vẻ truyền thống vừa mang hơi thở đương đại. “Điều vui nhất là thấy lớp trẻ trong buôn làng tiếp tục học nghề. Vì khi các em biết dệt và yêu thổ cẩm, nghĩa là nghề của tổ tiên sẽ không bị mai một. Ở bất cứ nơi đâu, chỉ cần nhìn hoa văn, người am hiểu văn hóa vùng miền sẽ nhận ra ngay đó là sản phẩm của đồng bào Mạ Tà Lài” - chị Hương chia sẻ./.
