Thay vì buông xuôi trước nghịch cảnh, em lựa chọn tiếp tục theo đuổi con đường học tập, bền bỉ nỗ lực mỗi ngày để phát triển bản thân và đóng góp cho cộng đồng.
Không nhìn thấy ánh sáng, những bạn khiếm thị đã chọn “nhìn” thế giới bằng âm thanh, cảm xúc. Họ tìm đến đến âm nhạc, công nghệ như một niềm đam mê, khẳng định giá trị bản thân, lan tỏa niềm tin và truyền cảm hứng về một cuộc sống tốt đẹp.
Khẳng định năng lực trong môi trường chuyển đổi số
Từ nỗ lực vượt lên hoàn cảnh đến khát vọng đóng góp cho cộng đồng người khiếm thị, Ma Thị Phương (sinh năm 2001, dân tộc Tày), sinh viên năm cuối ngành Công tác xã hội, Trường Đại học Khoa học (Đại học Thái Nguyên) từng bước khẳng định hình ảnh một người trẻ bản lĩnh, giàu tri thức trong thời đại chuyển đổi số.
Ma Thị Phương cho biết, bước ngoặt lớn nhất trong cuộc đời đến vào năm 15 tuổi, khi em bất ngờ mắc bệnh viêm tủy thị thần kinh khiến thị lực suy giảm nhanh chóng. Từ một học sinh sáng mắt, Phương phải đối diện với bóng tối cùng những hoang mang, lo lắng về tương lai. Tuy nhiên, thay vì buông xuôi trước nghịch cảnh, em lựa chọn tiếp tục theo đuổi con đường học tập, bền bỉ nỗ lực mỗi ngày để phát triển bản thân và đóng góp cho cộng đồng.
Chia sẻ tại Đại hội Thi đua yêu nước Hội Người mù Việt Nam lần thứ IV, Ma Thị Phương cho rằng, trong bối cảnh chuyển đổi số mạnh mẽ hiện nay, công nghệ không chỉ là công cụ hỗ trợ mà thực sự là “chiếc chìa khóa” mở ra cánh cửa tri thức cho học sinh, sinh viên khiếm thị. Nhờ các phần mềm đọc màn hình, máy tính cá nhân, điện thoại thông minh và các nền tảng học tập trực tuyến thân thiện, em có thể tiếp cận tài liệu, làm bài tập, tham gia thảo luận học thuật, nghiên cứu khoa học như bao sinh viên sáng mắt khác.
Chính sự hỗ trợ đó đã giúp Ma Thị Phương không chỉ theo kịp chương trình đào tạo mà còn đạt nhiều thành tích nổi bật. Trong suốt những năm đại học, em liên tục được ghi nhận là sinh viên xuất sắc, sinh viên tiêu biểu. Đặc biệt, Phương còn mạnh dạn tham gia các sân chơi sáng tạo về công nghệ thông tin dành cho người khiếm thị và gặt hái những kết quả ấn tượng: Giải khuyến khích Cuộc thi Tin học quốc gia dành cho người mù lần thứ II; cùng nhóm giành giải nhất danh mục sáng tạo phần mềm tại Hội thi Tin học quốc gia dành cho người mù lần thứ III với sản phẩm Zablind hỗ trợ người khiếm thị sử dụng Zalo PC hiệu quả.
Ma Thị Phương xem tiếng Anh như “chìa khóa” thứ hai giúp em hội nhập sâu rộng với thế giới. Nhờ sự hỗ trợ của công nghệ thông tin, việc học ngoại ngữ trở nên linh hoạt, cá nhân hóa theo năng lực và nhu cầu của từng người. Tận dụng hiệu quả trí tuệ nhân tạo, các nền tảng trao đổi ngôn ngữ với người bản xứ cùng những website cung cấp tài liệu miễn phí, Phương từng bước nâng cao kỹ năng tiếng Anh và đạt kết quả IELTS 7.5.
Năng lực ngoại ngữ cùng nền tảng công nghệ đã mở ra cho Ma Thị Phương những cơ hội học tập quốc tế. Em giành được học bổng toàn phần Erasmus + Mobility của Ủy ban châu Âu tại Đại học Valladolid (Tây Ban Nha), sau đó tiếp tục nhận học bổng toàn phần Sáng kiến thủ lĩnh trẻ Đông Nam Á YSEALI Academic Fellowship, Đại học Connecticut (Hoa Kỳ).
Từ chính trải nghiệm của mình, Ma Thị Phương thẳng thắn chỉ ra những rào cản mà nhiều học sinh, sinh viên khiếm thị vẫn đang đối mặt như thiếu thiết bị công nghệ, khó khăn về điều kiện kinh tế và môi trường thực hành. Bên cạnh đó, không ít bạn khiếm thị còn hạn chế về kiến thức, kỹ năng cũng như ý tưởng để ứng dụng công nghệ một cách linh hoạt, hiệu quả vào đời sống và học tập. Theo em, đây là vấn đề cần sự chung tay của các tổ chức, hội đoàn, cơ sở giáo dục nhằm tạo ra môi trường tiếp cận công nghệ và ngoại ngữ công bằng hơn cho người khiếm thị.
Với tinh thần trách nhiệm của một sinh viên ngành Công tác xã hội, Phương bày tỏ mong muốn Hội Người mù Việt Nam cùng các tổ chức vì người khuyết tật tiếp tục đẩy mạnh đào tạo kỹ năng công nghệ thông tin, ngoại ngữ cho thế hệ trẻ; duy trì, mở rộng các cuộc thi tin học; hỗ trợ thiết bị công nghệ cho những hoàn cảnh khó khăn; đồng thời khuyến khích phát triển các dự án phần mềm phục vụ cộng đồng người khiếm thị.
Thủ khoa chuyên ngành sáo trúc với điểm tuyệt đối
Sinh năm 2000 trong gia đình có ba chị em tại tỉnh Hà Nam (cũ) - nay là tỉnh Ninh Bình, Nguyễn Đức Thiện không may bị khiếm thị bẩm sinh. Năm 7 tuổi, em được gia đình cho lên Hà Nội theo học tại Trường Phổ thông cơ sở Nguyễn Đình Chiểu. Với suy nghĩ đôi mắt không nhìn thấy nhưng trí tuệ và khát vọng không được phép dừng lại, Đức Thiện luôn nỗ lực học tập bằng tất cả quyết tâm. Suốt 10 năm học tại Trường Phổ thông cơ sở Nguyễn Đình Chiểu, em liên tục đạt danh hiệu học sinh giỏi, là nòng cốt của đội văn nghệ nhà trường.
Sau khi hoàn thành chương trình Trung học cơ sở, trước ngã rẽ lựa chọn con đường học tập, Thiện quyết định theo đuổi âm nhạc chuyên nghiệp. Em thi vào Học viện Âm nhạc Quốc gia Việt Nam, đồng thời học văn hóa tại Trung tâm Giáo dục nghề nghiệp – Giáo dục thường xuyên Nguyễn Văn Tố.
Những năm tháng đó là chuỗi ngày vất vả nhưng tràn đầy đam mê. Vừa học sáo trúc tại Học viện, vừa hoàn thành chương trình văn hóa phổ thông, Đức Thiện liên tục đạt danh hiệu “học sinh giỏi", "sinh viên giỏi” trong suốt 4 năm. Với những nỗ lực không mệt mỏi, tháng 7/2023, Đức Thiện được trao học bổng mang tên Giáo sư Trần Văn Khê – phần thưởng dành cho sinh viên xuất sắc trong lĩnh vực âm nhạc truyền thống. Cùng năm, em vinh dự là một trong 35 thanh niên khuyết tật tiêu biểu toàn quốc được Trung ương Hội Liên hiệp Thanh niên Việt Nam tuyên dương tại chương trình “Tỏa sáng nghị lực Việt”. Năm 2024, Thiện tiếp tục ghi dấu ấn khi giành giải Nghệ sĩ biểu diễn xuất sắc nhất tại Liên hoan ban nhạc toàn quốc. Tháng 6/2025, em tốt nghiệp thủ khoa chuyên ngành Sáo trúc tại Học viện Âm nhạc Quốc gia Việt Nam với điểm 10 tuyệt đối.
Chia sẻ về những khó khăn đặc thù của người khiếm thị khi theo đuổi con đường âm nhạc chuyên nghiệp, Đức Thiện cho biết thách thức lớn nhất là không thể tiếp cận bản nhạc theo cách thông thường. Người khiếm thị không thể đọc tổng phổ hay phân phổ, do đó phải học nhạc thông qua việc chuyển đổi sang file ghi âm, nghe - ghi nhớ - luyện tập lại từng nốt. Quá trình này mất nhiều thời gian hơn rất nhiều so với các bạn sáng mắt.
Bên cạnh đó, việc học tập tại các cơ sở đào tạo âm nhạc cũng gặp không ít trở ngại do thiếu tài liệu chữ nổi chuyên ngành. Ngoài một số môn đại cương có thể tìm tài liệu trên mạng, các môn chuyên ngành hầu như không có giáo trình phù hợp. Sinh viên khiếm thị chủ yếu phải ghi âm bài giảng, nhờ thầy cô, bạn bè đọc tài liệu chữ sáng rồi tự chép lại, hoặc học lại từ ghi chép của các khóa trước. Việc chỉ tiếp cận kiến thức bằng thính giác khiến quá trình theo dõi bài giảng và bắt nhịp tiến độ học tập bị hạn chế rất nhiều.
Không chỉ sống cho riêng mình, Đức Thiện mang trong tim tình yêu thương và mong muốn sẻ chia với những người đồng cảnh. Trên cương vị Phó chủ nhiệm Mái ấm Đông Đô và Chiếu xẩm Tâm Việt, Thiện đã trực tiếp giảng dạy, truyền cảm hứng cho nhiều em nhỏ khiếm thị, giúp các em theo đuổi đam mê âm nhạc, đủ kiến thức để thi vào các cơ sở đào tạo chuyên nghiệp. Hiện tại, Đức Thiện đang hoạt động biểu diễn cùng Ban nhạc “Nắng mới” tại các không gian công cộng như phố đi bộ, Công viên Thống Nhất theo lịch cố định trong tuần. Sau khi tốt nghiệp, em có nhiều thời gian hơn để dành cho công tác đào tạo và các dự án cộng đồng.
Trong thời gian tới, Thiện bày tỏ mong muốn xây dựng các tài liệu âm nhạc chuyển đổi sang chữ nổi hoặc file âm thanh nhằm hỗ trợ người khiếm thị học tập thuận lợi hơn. Em cũng ấp ủ kế hoạch thành lập phòng thu, sản xuất album và tư liệu biểu diễn để mở rộng cơ hội tiếp cận công chúng, không gian biểu diễn, qua đó tạo thêm nguồn thu và lan tỏa hình ảnh, tiếng nói của nghệ sĩ khiếm thị đến cộng đồng./.
