Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch xây dựng quy định pháp luật về tổ chức các cuộc thi sáng tác văn học sử dụng ngân sách nhà nước có quy mô quốc gia, quốc tế.
Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đang trong quá trình xây dựng dự thảo Nghị định quy định về khuyến khích phát triển văn học (tên ban đầu là Nghị định về hoạt động văn học). Trong dự thảo Nghị định có đề cập đến chính sách về tạo môi trường thuận lợi, lành mạnh cho văn học nước nhà phát triển.
Thực tế hiện nay, các cuộc thi sáng tác văn học được Hội Nhà văn Việt Nam và nhiều đơn vị, địa phương triển khai thường, xuyên liên tục ở các cấp, ở nhiều thể loại. Qua đó, tạo ra phong trào sáng tác sổi nổi thu hút được các tác giả trẻ tham gia sáng tác và nhận được sự chú ý của bạn đọc.
Tuy nhiên các cuộc thi về sáng tác văn học, lý luận, phê bình văn học sử dụng ngân sách nhà nước chưa được thực hiện theo quy trình cụ thể. Đẫn đến mỗi cuộc thi tổ chức theo các quy trình khác nhau, không thống nhất, đồng bộ dẫn đến chưa đạt chất lượng, không tìm ra tác phẩm có chất lượng, nhiều tổ chức, cá nhân lợi dụng cuộc thi nhằm mục đích ngoài văn học.
Các cuộc thi cấp quốc gia, quốc tế chưa có các quy định về điều kiện tổ chức, thể lệ, hội đồng ban giám khảo. Nghị định 01/2023/NĐ-CP ngày 16/01/2023 quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch điểm d mục 16 Điều 2 Hướng dẫn và tổ chức thực hiện các cuộc thi về văn học cấp quốc gia nhưng chưa có quy định việc tổ chức cuộc thi về văn học. Nguyên nhân là do chưa quy định về điều kiện tổ chức cuộc thi sáng tác văn học, thể lệ, hội đồng ban giám khảo đối với các cuộc thi quốc gia, quốc tế và khu vực sử dụng ngân sách nhà nước.
Hiện nay lĩnh vực văn học chưa có giải thưởng do các cơ quan quản lý nhà nước trao tặng cho các tác giả, tác phẩm để khuyến khích, khích lệ, tạo động lực cho các tác giả tham gia sáng tác, đặc biệt các tác giả, nhà văn trẻ. Vì vậy, các chuyên gia cho rằng, cần nghiên cứu ban hành giải thưởng dành cho lĩnh vực văn học ở cấp quốc gia do cơ quan quản lý nhà nước trao tặng để tạo tiền đề cho việc xét tặng danh hiệu giải thưởng Nhà nước, Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật cho các Nhà văn đã có nhiều công trình tác phẩm và những cống hiến của mình với nền văn học nước nhà.
Các giải thưởng về văn học của các Hội chuyên ngành tương đối toàn diện dành cho các đối tượng khác nhau và đã thực hiện đúng quy định. Tuy nhiên, ngoài xã hội đã xuất hiện việc tổ chức, cá nhân trao giải với mục tiêu ngoài văn học. Hiện nay cũng chưa có quy định về giải thưởng văn học cấp quốc gia do Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch tổ chức. Nguyên nhân là do chưa có giải thưởng văn học do cơ quan quản lý nhà nước trao tặng; thiếu tiêu chuẩn, tiêu chí để xét các giải thưởng cao hơn cho các cho tác giả, tác phẩm văn học.
Do đó, việc đưa ra các nội dung liên quan đến tạo môi trường thuận lợi, lành mạnh cho văn học phát triển trong dự thảo Nghị định quy định về khuyến khích phát triển văn học nhằm cụ thể hóa quyền con người, quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân trong việc hưởng thụ và tiếp cận các giá trị văn hóa trong lĩnh vực văn học. Đồng thời góp phần tạo môi trường thuận lợi, lành mạnh cho văn học phát triển thông qua các cuộc thi sáng tác văn học, kịp thời tôn vinh những tác giả có đóng góp đối với sự nghiệp văn học, tác phẩm văn học có giá trị.
Giải pháp thực hiện sẽ là: Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch xây dựng quy định pháp luật về tổ chức các cuộc thi sáng tác văn học sử dụng ngân sách nhà nước có quy mô quốc gia, quốc tế. Trong đó có Quy định về quyền và nghĩa vụ của các cá nhân, tổ chức, tiêu chuẩn, điều kiện, trình tự thủ tục thông báo tổ chức cuộc thi sáng tác văn học với cơ quan nhà nước có thẩm quyền trước khi tổ chức cuộc thi sáng tác văn học sử dụng ngân sách nhà nước có quy mô quốc gia, quốc tế; quy định thể lệ, hội đồng ban giám khảo.
Đồng thời xây dựng quy định về giải thưởng văn học cấp quốc gia sử dụng ngân sách nhà nước do Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch tổ chức quy định rõ trách nhiệm của các cơ quan trao giải, xây dựng giải thưởng văn học quốc gia cùng với hệ thống giải thưởng văn học hiện có. Chính phủ giao Bộ chủ trì, phối hợp với các Hội chuyên ngành xây dựng đề án, quy chế giải thưởng văn học quốc gia trong đó có quy định về thủ tục, hồ sơ xét tặng giải thưởng.
Các chuyên gia cho rằng, giải pháp nêu trên đáp ứng được những mục tiêu đề ra nhằm thúc đẩy hoạt động văn học tại Việt Nam phát triển, đáp ứng yêu cầu nguyện vọng của độc giả và tầng lớp nhân dân. Đồng thời phát huy trách nhiệm của công dân, trí thức văn nghệ sĩ, người dân được hưởng thụ tác phẩm văn học có chất lượng cao, có tính giáo dục cao, hình thành những con người hiện đại với những phẩm chất mới, phù hợp với thời đại.
Thêm vào đó, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch xác lập giải thưởng văn học quốc gia nhằm tạo tiền đề xét tặng các giải thưởng cao hơn như: Giải thưởng Hồ Chí Minh, giải thưởng Nhà nước về văn học nghệ thuật; kịp thời tôn vinh tác giả có nhiều đóng góp và tác phẩm văn học có giá trị, khuyến khích nhà văn sáng tạo các tác phẩm văn học có giá trị cao./.
(Bài viết có sự phối hợp của Vụ Pháp chế, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch)
