Ở nhiều địa bàn vùng cao, danh hiệu gia đình văn hóa không chỉ là sự ghi nhận của cộng đồng mà còn là động lực để mỗi gia đình duy trì nếp sống bình đẳng, hòa thuận, tiến bộ.
Ở tỉnh miền núi, biên giới Điện Biên, nơi điều kiện kinh tế - xã hội còn nhiều khó khăn và tỷ lệ đồng bào dân tộc thiểu số chiếm đa số, việc thực hiện bình đẳng giới không được triển khai một cách tách rời mà gắn chặt với mục tiêu xây dựng gia đình văn hóa, thôn bản văn hóa. Thông qua việc lồng ghép các tiêu chí về giới trong phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa”, nhiều giá trị tiến bộ như tôn trọng, chia sẻ, bình đẳng trong gia đình đã từng bước được hình thành và lan tỏa sâu rộng trong cộng đồng, nhất là tại các xã vùng cao.
Giai đoạn 2021–2025, tỉnh Điện Biên xác định gia đình là “tế bào của xã hội”, là nơi trực tiếp hình thành và duy trì các chuẩn mực hành vi. Do đó, công tác truyền thông về bình đẳng giới được tập trung mạnh vào nội dung xây dựng gia đình hạnh phúc, phòng, chống bạo lực gia đình và bạo lực trên cơ sở giới. Các nội dung này được lồng ghép thường xuyên trong sinh hoạt thôn, bản, các cuộc họp cộng đồng, sinh hoạt của các đoàn thể và phong trào xây dựng gia đình văn hóa, giúp người dân dễ tiếp cận và từng bước thay đổi nhận thức.
Tại nhiều xã vùng cao, việc đưa tiêu chí bình đẳng giới vào bình xét danh hiệu gia đình văn hóa đã tạo chuyển biến rõ nét trong đời sống cộng đồng. Ông Sình A Tâu, người có uy tín ở xã Sính Phình, tỉnh Điện Biên cho biết, trước đây trong nhiều gia đình, việc nhà hay chuyện nuôi dạy con cái thường được coi là trách nhiệm của phụ nữ. “Giờ đây, thông qua các buổi họp bản, sinh hoạt cộng đồng gắn với bình xét gia đình văn hóa, bà con đã hiểu vợ chồng phải cùng chia sẻ công việc, cùng bàn bạc mọi việc trong nhà. Gia đình nào còn xảy ra bạo lực thì rất khó được công nhận là gia đình văn hóa,” ông Tâu chia sẻ.
Thay vì tuyên truyền theo cách khô cứng, nhiều địa phương đã lựa chọn cách làm phù hợp với điều kiện vùng cao như truyền thông miệng, sinh hoạt cộng đồng, hoạt động văn hóa văn nghệ, sân khấu hóa, chiếu phim lưu động. Thông qua đó, các thông điệp về bình đẳng giới, chia sẻ trách nhiệm trong gia đình, lên án bạo lực gia đình được truyền tải gần gũi, dễ hiểu, phù hợp với phong tục, tập quán của từng dân tộc.
Từ việc lồng ghép bình đẳng giới vào phong trào xây dựng đời sống văn hóa, tiêu chí “không có bạo lực gia đình”, “thực hiện bình đẳng giới”, “vợ chồng cùng bàn bạc, quyết định các vấn đề trong gia đình” ngày càng được coi trọng trong quá trình bình xét danh hiệu gia đình văn hóa. Đây được xem là cách làm hiệu quả, tạo áp lực xã hội tích cực, khuyến khích các gia đình tự điều chỉnh hành vi theo hướng tiến bộ.
Kết quả cho thấy, đến nay toàn tỉnh Điện Biên có 104.770/139.134 hộ gia đình đạt danh hiệu “Gia đình văn hóa”, chiếm 75,3%. Ở nhiều địa bàn vùng cao, danh hiệu gia đình văn hóa không chỉ là sự ghi nhận của cộng đồng mà còn là động lực để mỗi gia đình duy trì nếp sống bình đẳng, hòa thuận, tiến bộ.
Cùng với phong trào gia đình văn hóa, các mô hình hỗ trợ tại cộng đồng được duy trì và phát huy hiệu quả. Toàn tỉnh hiện có 613 câu lạc bộ gia đình phát triển bền vững, 698 nhóm phòng, chống bạo lực gia đình và 806 địa chỉ tin cậy tại cộng đồng. Đây là những “điểm tựa” quan trọng, góp phần hỗ trợ phụ nữ và trẻ em khi gặp khó khăn, đồng thời là kênh tuyên truyền trực tiếp, thường xuyên về bình đẳng giới và xây dựng gia đình hạnh phúc.
Thông qua sinh hoạt của các câu lạc bộ gia đình phát triển bền vững, người dân được trang bị kiến thức, kỹ năng giải quyết mâu thuẫn trong gia đình, kỹ năng làm cha mẹ, kỹ năng chia sẻ công việc và trách nhiệm giữa vợ và chồng. Các nhóm phòng, chống bạo lực gia đình và địa chỉ tin cậy tại cộng đồng kịp thời hỗ trợ nạn nhân, góp phần ngăn chặn và hạn chế các hành vi bạo lực ngay từ cơ sở.
Theo ông Nguyễn Mạnh Hùng, Phó Giám đốc Sở Nội vụ tỉnh Điện Biên, việc gắn bình đẳng giới với xây dựng gia đình văn hóa đã giúp chuyển tải thông điệp một cách gần gũi, dễ tiếp nhận đối với người dân vùng cao. Khi nói về bình đẳng giới gắn với gia đình hạnh phúc, người dân dễ hiểu, dễ làm theo hơn. Từ đó, những hành vi bạo lực, phân biệt đối xử từng bước được hạn chế ngay từ trong mỗi gia đình.
Thông qua các hoạt động văn hóa, văn nghệ, chiếu phim lưu động, phát hành tờ rơi, tờ gấp, nội dung bình đẳng giới được truyền tải phù hợp với phong tục, tập quán vùng cao. Cách làm này góp phần từng bước loại bỏ các hủ tục lạc hậu, tư tưởng trọng nam hơn nữ, vốn còn tồn tại ở một số địa bàn đồng bào dân tộc thiểu số.
Thực tiễn tại nhiều xã vùng cao cho thấy, khi bình đẳng giới được cụ thể hóa bằng những tiêu chí văn hóa gần gũi với đời sống, người dân không còn coi đây là khái niệm trừu tượng hay nhiệm vụ của riêng các cơ quan chức năng. Bình đẳng giới dần trở thành chuẩn mực ứng xử trong mỗi gia đình, mỗi cộng đồng, góp phần củng cố khối đoàn kết, xây dựng môi trường sống an toàn, lành mạnh.
Việc gắn bình đẳng giới với xây dựng gia đình văn hóa ở Điện Biên đang cho thấy hiệu quả rõ nét, tạo nền tảng quan trọng để thực hiện các mục tiêu phát triển bền vững, nâng cao chất lượng cuộc sống của người dân vùng cao. Đây cũng là cơ sở để tỉnh tiếp tục đẩy mạnh các giải pháp về bình đẳng giới trong giai đoạn tiếp theo, hướng tới xây dựng gia đình no ấm, tiến bộ, hạnh phúc từ chính cơ sở./.
