Để chuyển đổi số thực sự trở thành động lực cho phát triển, cần đổi mới tư duy quản lý và hoàn thiện chính sách phù hợp với bối cảnh mới.
Ngày 29/12, tại Hà Nội, Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam tổ chức Diễn đàn Khoa học 2025 “Quản lý phát triển kinh tế - xã hội Việt Nam trong bối cảnh chuyển đổi số” nhằm làm rõ vai trò của chuyển đổi số trong đổi mới phương thức quản lý, phát triển kinh tế - xã hội và đề xuất các khuyến nghị chính sách đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên số.
Phát biểu khai mạc Diễn đàn, Giáo sư, Tiến sĩ Lê Văn Lợi, Chủ tịch Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam nhấn mạnh, Nghị quyết số 57-NQ/TW của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia đã xác định chuyển đổi số là một trong những động lực quan trọng hàng đầu để phát triển nhanh và bền vững đất nước. Chuyển đổi số không chỉ góp phần nâng cao hiệu quả quản lý, mà còn thúc đẩy đổi mới mô hình phát triển kinh tế – xã hội, hướng tới mục tiêu phát triển bao trùm và nâng cao chất lượng cuộc sống của người dân.
Để chuyển đổi số thực sự trở thành động lực cho phát triển, cần đổi mới tư duy quản lý và hoàn thiện chính sách phù hợp với bối cảnh mới. Chuyển đổi số giúp thay đổi cách thức quản lý phát triển kinh tế, mở rộng khả năng huy động và sử dụng hiệu quả các nguồn lực, đồng thời nâng cao năng suất và chất lượng tăng trưởng. Tuy nhiên, dữ liệu chỉ thực sự tạo ra giá trị khi được kết nối, chia sẻ và sử dụng thống nhất, phục vụ trực tiếp cho quá trình xây dựng và thực thi chính sách.
Chủ tịch Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam Giáo sư, Tiến sĩ Lê Văn Lợi cũng cho rằng, quản lý phát triển kinh tế – xã hội trong bối cảnh chuyển đổi số cần đặt con người làm trung tâm, bảo đảm không để ai bị bỏ lại phía sau. Bên cạnh những cơ hội, quá trình chuyển đổi số cũng đặt ra nhiều thách thức về chênh lệch năng lực tiếp cận công nghệ, an toàn thông tin và bảo vệ quyền riêng tư. Do đó, việc nâng cao năng lực cho đội ngũ cán bộ, hoàn thiện khung pháp lý và tăng cường phối hợp giữa các cơ quan là yêu cầu cấp thiết, nhằm bảo đảm chuyển đổi số góp phần thúc đẩy phát triển bền vững và ổn định xã hội.
Theo Giáo sư, Tiến sĩ Trần Ngọc Đường, nguyên Phó Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội, Chủ nhiệm Hội đồng tư vấn về Dân chủ và Pháp luật, trong bối cảnh chuyển đổi số đang diễn ra mạnh mẽ và toàn diện, việc đổi mới tư duy xây dựng và hoàn thiện thể chế quản lý phát triển kinh tế – xã hội là yêu cầu tất yếu, có ý nghĩa quyết định đối với sự phát triển của đất nước. Thực tiễn cho thấy, sự phát triển nhanh của khoa học, công nghệ và kinh tế số đang làm thay đổi sâu sắc phương thức sản xuất, quản lý và tổ chức đời sống xã hội, trong khi hệ thống pháp luật hiện hành vẫn còn chậm thích ứng, bộc lộ nhiều hạn chế.
Nếu thể chế và pháp luật không kịp thời đổi mới, thiếu linh hoạt và còn mang nặng tư duy quản lý truyền thống thì sẽ trở thành lực cản đối với phát triển, đặc biệt trong các lĩnh vực công nghệ mới, mô hình kinh doanh mới và kinh tế số. Pháp luật không chỉ dừng lại ở vai trò quản lý mà cần trở thành công cụ thúc đẩy đổi mới sáng tạo, tạo môi trường thuận lợi cho khoa học – công nghệ phát triển và cho doanh nghiệp, người dân tham gia hiệu quả vào quá trình chuyển đổi số.
Giáo sư, Tiến sĩ Trần Ngọc Đường nhấn mạnh, đổi mới tư duy lập pháp phải theo hướng chủ động, đi trước một bước, tăng khả năng dự báo và kịp thời điều chỉnh những vấn đề mới phát sinh. Cùng với đó, cần hoàn thiện thể chế quản lý phát triển kinh tế – xã hội theo hướng thông thoáng, minh bạch, bảo đảm quyền và lợi ích hợp pháp của người dân và doanh nghiệp, qua đó nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước và thúc đẩy phát triển bền vững trong kỷ nguyên số.
Giáo sư, Tiến sĩ Trần Thọ Đạt, nguyên Hiệu trưởng Trường Đại học Kinh tế Quốc dân cho rằng, quá trình xây dựng và thực thi pháp luật trong bối cảnh chuyển đổi số cần bảo đảm tính đồng bộ, rõ ràng và khả thi, đáp ứng yêu cầu quản lý trong môi trường số. Việc ban hành chính sách phải gắn với thực tiễn, bảo đảm nguyên tắc công khai, minh bạch, tăng cường trách nhiệm giải trình của các cơ quan nhà nước, đồng thời tạo điều kiện thuận lợi cho người dân và doanh nghiệp tiếp cận, thực hiện. Bên cạnh đó, ứng dụng công nghệ số trong quản lý cần đi đôi với việc bảo đảm quyền con người, quyền công dân, nhất là quyền tiếp cận thông tin, quyền riêng tư và an toàn dữ liệu. Hoàn thiện pháp luật và nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước là điều kiện quan trọng để chuyển đổi số phục vụ mục tiêu phát triển kinh tế – xã hội bền vững trong giai đoạn mới.
Tại Diễn đàn, các đại biểu tập trung thảo luận và thống nhất nhiều nhóm giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả quản lý phát triển kinh tế – xã hội trong bối cảnh chuyển đổi số. Nhiều ý kiến cho rằng cần quán triệt chuyển đổi số là trục xuyên suốt của quá trình phát triển kinh tế – xã hội, bảo đảm tính nhất quán, liên tục, không mang tính nhiệm kỳ.
Cùng với đó, cần đổi mới tư duy thể chế theo hướng chuyển từ quản lý hành chính sang quản lý dựa trên dữ liệu, tăng cường cơ chế thử nghiệm có kiểm soát để kịp thời điều chỉnh chính sách trước những vấn đề mới phát sinh. Các đại biểu nhấn mạnh vai trò của chiến lược dữ liệu quốc gia, coi dữ liệu là hạ tầng quan trọng của nền kinh tế – xã hội, cần được đầu tư đồng bộ, liên thông và chia sẻ hiệu quả. Các ý kiến cũng đề xuất hỗ trợ doanh nghiệp theo chuỗi, gắn chuyển đổi số với các cụm đổi mới sáng tạo. Đồng thời, cần hướng tới mô hình quản trị đa tác nhân, Nhà nước giữ vai trò kiến tạo, doanh nghiệp cung cấp giải pháp và người dân tham gia tích cực vào quá trình xây dựng chính sách./.
