Việt khôi phục và phát huy các giá trị văn hóa phi vật thể đặc sắc, độc đáo của đồng bào các dân tộc thiểu số đang có nguy cơ mai một góp phần bảo vệ bản sắc văn hóa dân tộc.
Hằng năm, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đều có kế hoạch hành động nhằm gìn giữ, khôi phục và phát huy các giá trị văn hóa phi vật thể đặc sắc, độc đáo của đồng bào các dân tộc thiểu số đang có nguy cơ mai một, góp phần bảo vệ bản sắc văn hóa dân tộc, thúc đẩy việc truyền dạy, học tập và thực hành các loại hình văn hóa phi vật thể trong cộng đồng, nhất là thế hệ trẻ.
Hoạt động này góp phần nâng cao nhận thức của đồng bào dân tộc thiểu số, chính quyền địa phương và toàn xã hội về vai trò năng lực của chủ thể văn hóa, giá trị của di sản văn hóa phi vật thể trong phát triển bền vững; góp phần xây dựng sản phẩm du lịch văn hóa, tạo sinh kế bền vững cho người dân địa phương trên cơ sở phát huy giá trị văn hóa truyền thống.
Bộ yêu cầu việc hỗ trợ nghiên cứu, phục hồi, bảo tồn, phát huy văn hóa phi vật thể có nguy cơ mai một phải dựa trên cơ sở khoa học, tuân thủ quy trình chuyên môn, tôn trọng đặc trưng văn hóa tộc người và thực tiễn địa phương. Việc này góp phần phát huy vai trò chủ thể của cộng đồng dân cư trong hoạt động bảo tồn văn hóa phi vật thể; khuyến khích người dân tham gia tích cực vào các chương trình phục hồi, thực hành và truyền dạy. Đặc biệt cần tập trung nguồn lực để bảo tồn những loại hình văn hóa đang đứng trước nguy cơ mai một như lễ hội, dân ca, dân vũ, dân nhạc, nghề thủ công truyền thống.
Nhằm góp phần giảm thiểu sự mai một di sản văn hóa, thời gian qua, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch, các địa phương ở tỉnh Gia Lai đã tổ chức phục dựng nhiều lễ hội truyền thống của các dân tộc thiểu số như: Lễ mừng lúa mới, lễ ăn cốm mới, lễ mừng nhà rông mới, lễ chuyển gươm của Yang Pơtao Apui, lễ thổi tai… Việc phục dựng được tổ chức công phu từ công tác nghiên cứu, ghi chép, làm phim tư liệu, nhưng chưa chú trọng đến việc gắn với phát triển du lịch. Từ năm 2023, công tác quản lý lễ hội dân gian được chú ý, ưu tiên phục vụ phát triển du lịch địa phương.
Năm 2023- 2024, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã tổ chức phục dựng Lễ mừng lúa mới của dân tộc Bahnar và Jrai tại Tuần lễ Hoa dã quỳ - Núi lửa Chư Đang Ya nhằm giới thiệu, quảng bá rộng rãi về lễ hội truyền thống này đến đông đảo du khách trong và ngoài tỉnh đến tham quan, thưởng lãm hoa và các hoạt động trải nghiệm, thể thao mạo hiểm… Đây là hoạt động thường niên thu hút rất đông du khách tham gia.
Năm 2025, Sở phục dựng lễ hội dân gian gắn với du lịch theo phương thức đa dạng hơn. Cụ thể, tháng 10/2025, Sở tổ chức phục dựng Lễ cúng lúa mùa của dân tộc Jrai tại làng Dun De, xã Ia Grai. Đối với đồng bào dân tộc, đây là nghi lễ thể hiện tấm lòng thành của cộng đồng Jrai đối với các thần linh, tình đoàn kết gắn bó giữa các thành viên tạo nên sức mạnh của cộng đồng. Lễ hội cũng cho thấy sự giao hòa giữa người với người, con người với thiên nhiên và vạn vật, đáp ứng nhiều mong mỏi khác từ cuộc sống sinh hoạt và lao động sản xuất của người dân từ xa xưa cho đến nay.
Thông qua hoạt động phục dựng Lễ cúng lúa mùa, mỗi người được nhìn lại một phần thực tế phong phú, đa dạng trong các giá trị văn hóa truyền thống tiêu biểu của dân tộc Jrai; góp phần thắt chặt tình đoàn kết giữa cộng đồng dân cư, phát huy vai trò của người uy tín, già làng, nghệ nhân am hiểu về văn hóa và cộng đồng, nâng cao nhận thức cho thế hệ trẻ trong bảo tồn di sản văn hóa truyền thống của dân tộc, góp phần xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến đậm đà bản sắc dân tộc.
Trong tháng 11/2025, Sở tổ chức phục dựng Lễ mừng chiến thắng của người Bahnar xã Đak Đoa tại Quảng trường Đại Đoàn Kết trong Tuần Di sản văn hoá các dân tộc tỉnh Gia Lai năm 2025 nhằm quảng bá rộng rãi, thu hút đông du khách đến Pleiku tham quan, trải nghiệm các hoạt động và được chứng kiến, tìm hiểu về lễ hội độc đáo này của người Bahnar Gia Lai. Lễ được thể hiện nhiều trong các nghi lễ, lễ hội của người Ba Na, gắn với đời sống, sinh hoạt cộng đồng. Đây cũng là một lễ hội lớn có ý nghĩa quan trọng đối với đồng bào, là dịp để cộng đồng thực hiện lời hứa và trả ơn thần linh sau những đợt ứng phó với thiên tai, dịch bệnh, xin các vị thần tiếp tục giúp đỡ để dân làng mạnh khỏe, cuộc sống bình yên, mùa màng bội thu...
Với những hoạt động kể trên, lễ hội dân gian của các dân tộc thiểu số tỉnh Gia Lai đã được duy trì, tổ chức thường xuyên hơn, góp phần quan trọng vào bảo tồn, phát huy giá trị di sản văn hoá truyền thống của dân tộc. Hoạt động gắn với du lịch làm tăng tính hấp dẫn và sự tham gia nhiệt tình hơn của các nghệ nhân, đồng thời, thúc đẩy phát triển du lịch, nhất là việc thu hút khách đến Gia Lai vào các dịp cuối tuần, ngày lễ, Tết./.
(Bài viết có sự phối hợp thực hiện của Vụ Pháp chế, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch)
