Việc phát triển du lịch gắn với bảo tồn văn hóa đang mở ra hướng đi bền vững cho nhiều buôn làng tại Đắk Lắk. Khi bản sắc văn hóa được nâng cao, du lịch sẽ góp phần giữ gìn những giá trị riêng của đồng bào các dân tộc.
Thời gian qua, tỉnh Đắk Lắk từng bước khai thác hiệu quả tiềm năng du lịch dựa trên nền tảng văn hóa truyền thống đặc sắc của các dân tộc thiểu số. Việc giữ gìn, phục dựng và phát huy bản sắc văn hóa bản địa không chỉ góp phần bảo tồn di sản mà còn mở ra hướng phát triển kinh tế, xã hội bền vững cho người dân, đặc biệt tại các buôn làng.
* Phát triển du lịch gắn với cộng đồng
Cách trung tâm hơn 10 km, buôn Tơng Jú (phường Ea Kao) có hơn 480 hộ dân, phần lớn là đồng bào dân tộc Ê Đê. Cùng với nỗ lực của đồng bào nơi đây và hỗ trợ của chính quyền địa phương, buôn Tơng Jú đang dần trở thành điểm đến thu hút du khách bởi chính những giá trị văn hóa đặc sắc.
Hiện, nhiều gia đình trong buôn đã liên kết để cùng làm du lịch. Nơi đây, mọi người đều được đào tạo nghề, trang bị kiến thức về văn hóa truyền thống để phục vụ du khách. Nhờ đó, không gian văn hóa cồng chiêng hiện diện trong nhiều nếp nhà; phụ nữ biết dệt thổ cẩm, nấu món truyền thống, giới thiệu ẩm thực bản địa; nghệ nhân duy trì nghề tạc tượng dân gian… Các trải nghiệm như làm nông, dệt vải, giao lưu cồng chiêng, thưởng thức rượu cần, ẩm thực Ê Đê… ngày càng hấp dẫn du khách.
Bà H’Yam Bkrông (sinh năm 1965, người tiên phong đặt những “viên gạch” đầu tiên cho du lịch cộng đồng tại Tơng Jú) cho biết, trước đây, trong buôn có nhiều nhà dài nhưng người dân dỡ bỏ để xây dựng nhà mới. Lo sợ kiến trúc đặc trưng của đồng bào Ê Đê bị lãng quên, bà đã ấp ủ khôi phục ngôi nhà dài để làm không gian văn hóa phục vụ du khách. Năm 2012, khi được tín nhiệm giữ chức trưởng buôn, bà mạnh dạn thành lập các đội cồng chiêng trẻ, già, đội múa dân gian, phục dựng nghi lễ truyền thống. Sau đó, bà đã xây dựng homestay (Nhà lưu trú) Hnoh Ea Kao trở thành nơi hội tụ tinh hoa văn hóa Ê Đê với các hoạt động như tạc tượng, nấu rượu cần, chợ truyền thống, biểu diễn cồng chiêng, ẩm thực, lễ nghi… Hiện, buôn Tơng Jú đã có 20 hộ dân tham gia làm du lịch, góp phần “thay da đổi thịt” diện mạo buôn làng. Năm 2024, buôn được công bố là điểm đến du lịch cộng đồng của tỉnh.
Tương tự, buôn Akô Dhông (phường Buôn Ma Thuột) cũng là một trong những buôn làng tiêu biểu giữ được bản sắc văn hóa. Dù nằm ngay khu vực sầm uất, Akô Dhông vẫn giữ vẻ yên bình với trên 30 ngôi nhà dài truyền thống thân thiện đón khách. Ở đây, các gia đình bảo quản nhiều hiện vật có giá trị như ché cổ, ghế kpan, chiêng, trống, gùi, công cụ lao động…
Theo ông Y Pin Bing (chủ homestay Sang Ê Đê Amapin), homestay mở từ năm 2021; có 3 căn riêng và 1 căn tập thể, chủ yếu phục vụ khách nội tỉnh và một số du khách quốc tế. Homestay kết nối dịch vụ ăn uống, biểu diễn cồng chiêng, múa hát tạo không gian văn hóa cho du khách. Vào mùa cà phê, du khách có thể tham gia hái cà phê, làm cỏ, trải nghiệm đời sống, sinh hoạt, sản xuất của người Ê Đê.
“Mơ ước của tôi là làm thế nào để văn hóa Ê Đê có thể lan tỏa rộng khắp. Việc gìn giữ giá trị truyền thống gắn phát triển du lịch là điều tốt. Do đó, tôi đã làm trước. Việc buôn được công nhận buôn văn hóa cộng đồng là niềm tự hào lớn của người dân nơi đây”, ông Y Pin Bing chia sẻ.
Bà H Wit Byă, Trưởng buôn Akô Dhông cho biết, nhờ sự vào cuộc của các cấp chính quyền, buôn Akô Dhông không chỉ duy trì nghề dệt thổ cẩm, nấu rượu cần, rang xay cà phê thủ công mà còn mở rộng các dịch vụ du lịch, tạo việc làm cho nhiều hộ dân. Bà mong muốn tỉnh Đắk Lắk và ngành Du lịch tăng cường hỗ trợ quảng bá, kết nối tour, tuyến để thu hút du khách quốc tế đến địa phương.
* Bảo tồn bền vững gắn với phát triển du lịch
Để khai thác hiệu quả lợi thế tự nhiên và văn hóa, thời gian qua, Đắk Lắk đã triển khai nhiều chính sách hỗ trợ du lịch cộng đồng. Tỉnh đã ban hành nghị quyết về hỗ trợ phát triển du lịch cộng đồng tại các thôn, buôn đồng bào dân tộc thiểu số trên địa bàn giai đoạn 2021 - 2025. Tỉnh đã chọn 5/17 buôn đáp ứng điều kiện để ưu tiên đầu tư, phát triển du lịch cộng đồng, dịch vụ homestay. Đến nay, buôn Akô Dhông, buôn Trí và buôn Kuốp đã được công bố là buôn du lịch cộng đồng, hoạt động dịch vụ tham quan, ẩm thực và homestay. Bên cạnh đó, thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021 - 2030, Đắk Lắk hỗ trợ đầu tư xây dựng điểm đến du lịch tiêu biểu tại buôn Tơng Jú và buôn Jun (xã Liên Sơn Lắk). Cả hai buôn đã hoàn thiện đầu tư và tổ chức công bố đưa vào hoạt động kinh doanh đón và phục vụ khách du lịch.
Theo bà H’Ler Êban, Phó Bí thư Thường trực Đảng ủy phường Ea Kao, buôn Tơng Jú đã được công nhận là điểm đến du lịch tiêu biểu và đang tiếp tục được nghiên cứu, hỗ trợ để xây dựng dự án, hoàn thiện quy hoạch phát triển du lịch. Địa phương phấn đấu trong giai đoạn 2026 - 2030 sẽ xây dựng 1 - 3 buôn văn hóa du lịch cộng đồng. Phường sẽ phối hợp với các sở, ngành đưa nghị quyết vào cuộc sống, hỗ trợ người dân bảo tồn văn hóa gắn với phát triển kinh tế, tạo việc làm và giảm nghèo bền vững.
Ông Trần Hồng Tiến, Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Đắk Lắk cho biết: Tỉnh có 49 dân tộc sinh sống tạo nên sự đa dạng về bản sắc văn hóa. Đây là lợi thế lớn để phát triển du lịch văn hóa, du lịch cộng đồng. Thông qua loại hình này, người dân có thể bảo tồn văn hóa, nâng cao thu nhập và cải thiện đời sống. Thời gian tới, ngành tiếp tục tranh thủ nguồn lực từ sự đầu tư của nhà nước, Chương trình mục tiêu quốc gia để hỗ trợ các buôn phát huy, gìn giữ giá trị văn hóa gắn phát triển du lịch ở cộng đồng dân cư.
Việc phát triển du lịch gắn với bảo tồn văn hóa đang mở ra hướng đi bền vững cho nhiều buôn làng tại Đắk Lắk. Khi bản sắc văn hóa được nâng cao, du lịch không chỉ mang lại nguồn thu mà còn góp phần giữ gìn những giá trị riêng của đồng bào các dân tộc./.
