Khánh Hòa tiếp tục xây dựng và thực hiện các đề án, kế hoạch, chương trình liên quan đến bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa Chăm gắn với phát triển du lịch.
Nằm ở vùng Duyên hải Nam Trung Bộ, Khánh Hòa được xem là “xứ sở của những ngọn tháp Chăm cổ”, nơi hội tụ hệ thống di tích cùng các giá trị văn hóa tinh thần, phong tục, lễ hội và làng nghề truyền thống đặc sắc. Qua đó, phản ánh chiều sâu lịch sử và sức sống bền bỉ của văn hóa Chăm trải qua nhiều thế kỷ.
Phóng viên TTXVN đã có cuộc trao đổi với lãnh đạo Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Khánh Hòa để làm rõ thêm nội dung này.
*Phóng viên: Tỉnh Khánh Hòa đã thực hiện những chương trình trọng tâm nào để hỗ trợ công tác phục dựng, bảo tồn và phát huy các lễ hội truyền thống của đồng bào Chăm thưa ông?
*Ông Nguyễn Văn Hòa, Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Khánh Hòa:
Người Chăm ở Việt Nam nói chung và người Chăm ở Khánh Hòa nói riêng có một nền văn hóa đặc sắc. Người Chăm ở Khánh Hòa còn lưu giữ đậm nét các giá trị văn hóa đặc trưng, đặc sắc của dân tộc Chăm, có đầy đủ 3 nhóm cộng đồng tiêu biểu của người Chăm, đó là cộng đồng Chăm Bàni (Chăm Awal), Chăm Bàlamôn (Chăm Ahier) và cộng đồng Chăm Islam (theo Hồi giáo chính thống). Ba sắc thái của ba cộng đồng này là sự kết hợp đặc sắc về văn hóa dân tộc Chăm ở Khánh Hòa không thể trộn lẫn vào đâu với hệ thống đền tháp, lễ hội, nghệ thuật, ẩm thực, trang phục và đời sống sinh hoạt hàng ngày. Dấu ấn văn hóa Chăm tỉnh Khánh Hòa thể hiện rõ nét qua Hệ thống lễ nghi, phong tục tập quán, lễ hội, đền tháp, nghề thủ công truyền thống, ẩm thực, trang phục…
Đối với lễ hội Chăm, thời gian qua, tỉnh Khánh Hòa đã thực hiện những chương trình, kế hoạch để hỗ trợ công tác phục dựng, bảo tồn và phát huy các lễ hội truyền thống của đồng bào Chăm trên địa bàn tỉnh.
UBND tỉnh Ninh Thuận (cũ) ban hành quyết định số 254/QĐ-UBND ngày 25/4/2025 về việc ban hành Đề án “Bảo tồn và phát huy giá trị Lễ hội Katê của đồng bào Chăm tỉnh Ninh Thuận giai đoạn 2025 - 2030”. Thực hiện Đề án nhằm tạo điều kiện để Lễ hội Katê được nâng tầm quy mô tổ chức; diễn ra trong không khí sôi động trên một không gian rộng lớn, từ đền tháp Chăm đến các làng và các hộ gia đình. Các điệu múa như, múa roi, múa đạp lửa, múa quạt, múa đội lu, múa khăn của các cô gái Chăm nhịp nhàng, uyển chuyển trong tiếng trống Ginăng, trống Baranưng, kèn Xaranai khắp nơi rộn rã mời gọi du khách tham quan chiêm ngưỡng.
Thực hiện Chương trình phối hợp giữa tỉnh Khánh Hòa với Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch trong việc tổ chức đưa nghệ nhân, đồng bào Chăm đi hoạt động tại Làng Văn hóa, Du lịch các dân tộc Việt Nam, qua đó, đã tổ chức nhiều hoạt động trình diễn, tái hiện lễ hội góp phần quan trọng trong việc bảo tồn và phát huy giá trị lễ hội Chăm trên địa bàn tỉnh Khánh Hòa.
Tỉnh chỉ đạo các cơ quan truyền thông, báo chí tăng cường tuyên truyền, quảng bá văn hóa, lễ hội…
*Phóng viên: Trong công tác sưu tầm, nghiên cứu và bảo tồn các giá trị văn hóa Chăm, theo ông đâu là thách thức lớn nhất hiện nay?
*Ông Nguyễn Văn Hòa, Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Khánh Hòa:
Văn hóa Chăm là một kho tàng đồ sộ với nhiều loại hình của văn hóa vật thể và văn hóa phi vật thể.
Đối với văn hóa phi vật thể là những lễ hội, phong tục tập quán, ngôn ngữ, tiếng nói, chữ viết… Vấn đề thách thức đặt ra là quá trình trao truyền của thế hệ trước và vai trò, ý thức tiếp nhận, gìn giữ của thế hệ kế cận. Thực tế có nhiều di sản đang bị mai một nhưng việc trao truyền và tiếp nhận trong cộng đồng có lúc, có nơi còn hạn chế, chưa kịp thời và đầy đủ.
Thư tịch cổ Chăm đang bị tác động mạnh của yếu tố môi trường, côn trùng, thiếu thiết bị chuyên dùng để bảo quản nên một số đã bị mối mọt xâm hại, ẩm mốc, cần phải nhanh chóng sưu tầm và số hóa để lưu trữ, tránh mất mát tư liệu quý giá này.
*Phóng viên: Thời gian tới, tỉnh Khánh Hòa có kế hoạch gì để vừa gìn giữ bản sắc, vừa thu hút du khách và lan tỏa giá trị văn hóa Chăm trong cộng đồng?
*Ông Nguyễn Văn Hòa, Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Khánh Hòa:
Tỉnh đẩy mạnh tuyên truyền, nâng cao nhận thức bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa Chăm; phổ biến di sản văn hóa đến với cộng đồng xã hội nói chung đặc biệt là cộng đồng người Chăm trên địa bàn toàn tỉnh để từ đó họ có sự nhận diện di sản và góp phần vào việc bảo tồn và phát huy giá trị của di sản văn hóa; phát huy tiềm năng, lợi thế của di sản văn hóa gắn với phát triển du lịch trên địa bàn tỉnh.
Khánh Hòa tiếp tục xây dựng và thực hiện các đề án, kế hoạch, chương trình liên quan đến bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa Chăm gắn với phát triển du lịch: Đề án “Bảo tồn và phát huy giá trị Lễ hội Katê của đồng bào Chăm tỉnh Ninh Thuận giai đoạn 2025 - 2030”; Đề án Quản lý, bảo tồn và phát huy giá trị Nghệ thuật làm gốm của người Chăm giai đoạn 2025-2028 và những năm tiếp theo; công tác quy hoạch các di tích tháp Chăm như, tháp Hòa Lai, tháp Pô Klong Garai, tháp Bà Pô Nagar nhằm bảo tồn, tôn tạo, chống xuống cấp di tích và gắn với các hoạt động phát triển du lịch.
Địa phương nâng cao quy mô tổ chức các lễ hội, hoạt động sự kiện như, Lễ hội tháp Bà Pô Nagar (Nha Trang), Lễ hội Katê và các sinh hoạt văn hóa nghệ thuật ca, múa, nhạc dân gian Chăm nhằm tạo nên không gian văn hóa sống động, giàu bản sắc, góp phần quảng bá văn hóa, con người Khánh Hòa, trong đó, có văn hóa Chăm đến đông đảo du khách trong nước và quốc tế.
Phóng viên: Xin trân trọng cám ơn ông!
(Bài viết có sự phối hợp thực hiện của Vụ Pháp chế, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch)
