Qua suốt hai thời kỳ kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ, căn nhà đã phục vụ đắc lực cho lực lượng Biệt động Sài Gòn - Gia Định cũng như lực lượng vũ trang Thành phố trong quá trình hoạt động, chiến đấu giữa lòng địch.
Ngày 14/11, Trung tâm Bảo tồn Di tích (Sở Văn hóa và Thể thao Thành phố Hồ Chí Minh) và UBND phường Tân Định phối hợp tổ chức Tọa đàm khoa học Di tích lịch sử Nhà số 113A đường Đặng Dung, phường Tân Định, Thành phố Hồ Chí Minh. Các nhà khoa học, nghiên cứu và nhân chứng lịch sử đã làm rõ giá trị văn hóa, lịch sử của di tích, làm cơ sở kiến nghị UBND Thành phố Hồ Chí Minh xem xét, xếp hạng di tích phù hợp với giá trị đặc biệt của “địa chỉ đỏ” này.
Theo Phó Giáo sư, Tiến sỹ Hà Minh Hồng, Trường Đại học Khoa học xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh, căn nhà số 113A Đặng Dung, phường Tân Định đã được xây dựng gần 80 năm (năm 1946), nhưng kiến trúc căn nhà vẫn còn được giữ gìn và bảo tồn tương đối nguyên vẹn. Qua suốt hai thời kỳ kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ, căn nhà đã làm tròn sứ mệnh lịch sử là phục vụ đắc lực cho lực lượng Biệt động Sài Gòn - Gia Định cũng như lực lượng vũ trang Thành phố trong quá trình hoạt động, chiến đấu giữa lòng địch. Nhiều năm qua, nơi đây là địa điểm thu hút nhiều du khách tham quan trong và ngoài nước, là điểm học tập lịch sử sinh động đối với thế hệ trẻ, học sinh, sinh viên.
Bà Lê Tú Cẩm, Chủ tịch Hội Di sản Văn hóa Thành phố Hồ Chí Minh đề xuất tên gọi cho di tích căn nhà số 113A Đặng Dung, phường Tân Định là “hầm nổi và hộp thư bí mật của biệt động Sài Gòn Gia Định”. Kiến trúc của hầm nổi và hộp thư này còn được giữ gần như nguyên vẹn, là một minh chứng sống có giá trị đặc biệt đối với di tích cách mạng tại Thành phố. Điều đáng quý là căn nhà này do ông Đỗ Miễn và bà Sự quản lý, giữ được vỏ bọc khá tốt, nên không bị thay đổi chủ sở hữu nhiều. Nhờ đó, kiến trúc và công năng của di sản vật thể tại đây cũng còn giữ được vóc dáng. Bà cũng mong muốn qua tọa đàm sẽ thống nhất được đề xuất tên gọi phù hợp, thể hiện trọn vẹn ý nghĩa lịch sử văn hóa để hoàn thiện hồ sơ khoa học di tích, trình Hội đồng thẩm định thông qua và trình UBND Thành phố Hồ Chí Minh xem xét, quyết định
Về tên gọi của di tích, Đại tá Nguyễn Thành Trung, Chính ủy, Bộ Tư lệnh Thành phố Hồ Chí Minh cho rằng, nên lấy tên “Di tích Lịch sử cách mạng Nhà số 113A Đặng Dung”, vừa mang yếu tố trang trọng, dễ nhớ, thể hiện đúng bản chất, chức năng, giá trị của ngôi nhà trong dòng chảy lịch sử dân tộc.
Đại tá Nguyễn Thành Trung cho hay, bảo tồn di tích Nhà số 113A Đặng Dung không chỉ là giữ lại một địa chỉ lịch sử, mà là gìn giữ niềm tự hào, khơi dậy trách nhiệm và truyền cảm hứng cho thế hệ hôm nay. Di tích ấy là “ngọn lửa” tiếp bước truyền thống, hun đúc tinh thần “dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm vì Tổ quốc, nhân dân,” phẩm chất quý báu của người chiến sĩ Thành phố Hồ Chí Minh trong thời kỳ đổi mới. Bên cạnh đó, việc duy trì, phát huy giá trị di tích lịch sử này cũng giữ cho Thành phố một phần hồn cốt, giúp mỗi người dân hiểu rằng: Thành phố được xây nên không chỉ bằng bê tông cốt thép, mà bằng máu, mồ hôi và niềm tin của bao thế hệ đi trước.
Theo thống kê từ Trung tâm Bảo tồn Di tích (Sở Văn hóa và Thể thao Thành phố Hồ Chí Minh), Thành phố có 321 di tích lịch sử văn hóa đã được xếp hạng. Trong đó, Nhà số 113A Đặng Dung hiện thuộc danh mục kiểm kê di tích lịch sử văn hóa của Thành phố, theo Quyết định số 1156 ban hành ngày 30/8/2025 của UBND Thành phố Hồ Chí Minh. Hiện, Trung tâm bảo tồn di tích đang phối hợp với UBND phường Tân Định để lập hồ sơ khoa học xếp hạng di tích.
Căn nhà 113A Đặng Dung có nguồn gốc do ông Trần Văn Lai (Năm Ô, Mai Hồng Quế, Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân) cùng vợ chồng ông Đỗ Miễn và bà Nguyễn Thị Sự mua để làm cơ sở bí mật của lực lượng Biệt động Sài Gòn – Gia Định. Dưới vỏ bọc là thương gia kiêm thợ trang trí nội thất và mở quán cà phê cơm tấm, ông bà Đỗ Miễn và Nguyễn Thị Sự đã xây dựng hai hộp thư bí mật, hai hầm nổi và lối thoát hiểm ngay trong nhà. Nhờ vị trí đặc biệt, gần nhà Trung tướng Việt Nam Cộng hòa Ngô Quang Trưởng và đối diện khu ở của kỹ sư cầu đường Hàn Quốc, căn nhà trở thành điểm liên lạc an toàn cho lực lượng biệt động. Đây là một trong những cơ sở quan trọng của lực lượng biệt động Sài Gòn – Gia Định, lực lượng nổi tiếng với cách đánh linh hoạt, bí mật và việc xây dựng nhiều hầm giấu vũ khí trong lòng đô thị./.
